Της Ελένης Ανδριοπούλου
Το σχόλιο του Αντώνη Αραβαντινού στην Ειδική Μόνιμη Επιτροπή του Σωφρονιστικού Συστήματος της Βουλής «“Οι πλούσιοι έχουν λεφτά και περνάνε καλά… παραγγέλνουν από τον Σκλαβενίτη… Χθες κάποιος παρήγγειλε καπνιστό σολομό και έφαγε…”, δεν φαντάζομαι ότι σοκάρει κανέναν. Αντίθετα, είναι η παλιά γνώριμη συνειδητοποίηση της ταξικής πραγματικότητας που βιώνουν οι κρατούμενοι στις ελληνικές φυλακές… Μιας πραγματικότητας που όλοι την επικρίνουμε αργοκουνώντας το κεφάλι, ωστόσο την έχουμε αποδεχτεί και το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας θεωρεί ότι δεν αλλάζει, με έναν παρόμοιο τρόπο που -το ίδιο κομμάτι- θεωρεί ότι δεν αλλάζει η νοοτροπία των κυβερνόντων απέναντι στον λαό και ότι «όποιοι και να κυβερνούν, τα ίδια θα κάνουν¨…
Έτσι είναι η κατάσταση και στις φυλακές, ταξική όπως ακριβώς και στην κοινωνία μας…Όποιος έχει χρήμα περνάει καλά…Όποιος δεν έχει βγάζει μια σκληρή φυλακή, αφού πρώτα έχει κριθεί καταλλήλως από το επίσης σκεπτόμενο ταξικά, σύστημα απονομής δικαιοσύνης της χώρας, επειδή φυσικά δεν είχε χρήματα για έναν “καλό” δικηγόρο (σαν τον Κούγια π.χ.). Βέβαια ευτυχώς, δεν είναι όλοι οι δικηγόροι μας Κούγιες. Υπάρχουν και δικηγόροι που αγωνίζονται να επιβιώσουν και παρ’ όλα αυτά εκφράζουν καθημερινά μέσα από τις πράξεις τους την αριστερή αντίληψη. Αλλά αυτό είναι μια άλλη πονεμένη ιστορία.
Το σχόλιο πάντως, που έλαβε μεγάλες διαστάσεις και έφερε στην επιφάνεια για μια ακόμη φορά τα προβλήματα των φυλακών (όχι φυσικά στο σύνολό τους), ευνόητα ανέδειξε επίσης το γεγονός ότι αυτή η διαπίστωση της ταξικής πραγματικότητας των κρατουμένων, επεκτείνεται και σε άλλους τομείς πέρα του φαγητού. Ότι δηλαδή υπάρχουν και άλλες «παροχές» που μπορεί να έχει κάποιος μέσα στη φυλακή, με μοναδική πάντα προϋπόθεση το να υπάρχει χρήμα. Και εδώ είναι το ανησυχητικό που ταυτόχρονα αποτελεί και μια ακόμη πρόκληση για τη ριζοσπαστική αριστερά ώστε να συλλογιστεί και να ξεκαθαρίσει στην κοινωνία τι φυλακές θέλει, πως πρέπει αυτές να λειτουργούν, με τι στόχο και με ποιους τρόπους θα επιτευχθεί ο στόχος αυτός.
Το πραγματικό νέο σε αυτή την χιλιοειπωμένη ιστορία, θα μπορούσε να είναι μια Αριστερή κυβέρνηση που στόχος της θα είναι να αλλάξει ΡΙΖΙΚΑ με μια σειρά νομοθετικών ρυθμίσεων τους νόμους, όπου αυτοί επιδέχονται διορθώσεις ή και καταργήσεις, το σύστημα απονομής Δικαιοσύνης, αλλά και το εκδικητικό και ταξικό Σωφρονιστικό σύστημα της χώρας. Γιατί σε μια αριστερή αντίληψη, δεν νοείται κρατούμενος να απολαμβάνει ιδιαίτερα προνόμια επειδή τυχαίνει να έχει χρήματα (τα οποία συχνά δεν γνωρίζουμε καν από πού προήλθαν), τη στιγμή που άλλοι ακριβώς επειδή δεν έχουν περνούν μέρες τραγικά δύσκολες, ιδίως όταν προέρχονται από άλλο τόπο, και συχνά καταλήγουν υπηρέτες των πρώτων…
Για την προκειμένη περίπτωση –που είναι όμως μόνο το δέντρο που πίσω του κρύβεται ένα ολόκληρο δάσος- στο άρθρο 14 του Κανονισμού Λειτουργίας Καταστημάτων Κράτησης προβλέπεται ότι «επιτρέπεται η προμήθεια τροφίμων με ατομική δαπάνη των κρατουμένων είτε μέσω προμηθευτή που αναδεικνύεται με διαγωνισμό, είτε από το ελεύθερο εμπόριο με μέριμνα της Υπηρεσίας». Αυτή όμως η πρόβλεψη είναι που ακριβώς δημιουργεί αυτόν τον ταξικό διαχωρισμό των κρατουμένων, την ώρα που είναι ολοφάνερο ότι αυτό δεν συμβάλλει στον στόχο της κράτησης, δηλαδή τον «σωφρονισμό», αλλά αντίθετα, συνεχίζει την ίδια ταξική πολιτική που διέπει την κοινωνία και μέσα στη φυλακή, αποδεικνύοντας περίτρανα ότι η τελευταία είναι απλά ένα μέρος του καθρέφτη της πρώτης και ότι το σύστημα ποινικοποίησης της φτώχειας καλά κρατεί.
Στον νέο Σωφρονιστικό Κώδικα που ήδη βρίσκεται σε διαβούλευση, στο άρθρο 3 που αφορά την ισότητα στη μεταχείριση των κρατουμένων, αναφέρεται ότι:
«1. Απαγορεύεται κάθε δυσμενής διακριτική μεταχείριση των κρατουμένων, ιδίως εκείνη που βασίζεται στο φύλο, στη φυλή, το χρώμα, την εθνική ή κοινωνική καταγωγή, το θρήσκευμα, την περιουσία ή τις ιδεολογικές πεποιθήσεις.
2. Ειδική μεταχείριση των κρατουμένων επιφυλάσσεται, όταν δικαιολογείται από τη νομική ή πραγματική κατάστασή τους, όπως υποδίκων και καταδίκων, εγγάμων και αγάμων, ασθενών η κατάσταση υγείας των οποίων προκύπτει από βεβαίωση δημοσίου νοσηλευτικού ιδρύματος, ανηλίκων και ενηλίκων, γυναικών και ανδρών, ατόμων με αναπηρίες ή από τις θρησκευτικές ή άλλες πεποιθήσεις, κρατούμενων που είναι γονείς (ιδίως ανηλίκων τέκνων), αλλοδαπών, κρατουμένων με επαγγελματικές δραστηριότητες και κρατουμένων με ιδιαιτερότητες γενετήσιου προσανατολισμού, εφόσον γίνεται υπέρ του κρατουμένου και για την εξυπηρέτηση των ειδικών αναγκών που απορρέουν από την κατάσταση στην οποία ευρίσκεται.
3. Ως ειδικές ανάγκες νοούνται μεταξύ άλλων η διατροφή, η άσκηση θρησκευτικών καθηκόντων, η άσκηση επαγγελματικής ή επιστημονικής δραστηριότητας, η πρόσβαση σε υπηρεσίες του καταστήματος κράτησης σε ΑΜΕΑ, ο διαχωρισμός από άλλους κρατούμενους».
Και ενώ όντως ο Κώδικας είναι σε μια καλή κατεύθυνση, απουσιάζει ωστόσο από τα 88 άρθρα του μια τέτοια πρόβλεψη που να βάζει τέλος στον διαχωρισμό των κρατουμένων σε πλούσιους και φτωχούς, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η ισότητα. Και κάτι που αξίζει να αναφερθεί, ότι το ζήτημα δεν είναι μόνο το πόσο καλός είναι ο νέος Σωφρονιστικός Κώδικας, αλλά και το κατά πόσο αυτός, όπως και ο προηγούμενος θα εφαρμοστεί… Ας μην ξεχνάμε ότι και πριν γίνουν οι τελευταίες τροποποιήσεις του κ. Ρουπακιώτη, είχαμε έναν πολύ καλό –συγκριτικά με άλλες χώρες ακόμα και της Ευρώπης- Σ.Κ., του οποίου το πρόβλημα πολύ απλά ήταν ότι δεν εφαρμοζόταν.
Η ίση αντιμετώπιση όλων, τα ίδια δικαιώματα και οι ίδιες υποχρεώσεις για όλους θα πρέπει να διέπουν τη δική μας βάση για όλες τις απαραίτητες αλλαγές. Μια ριζοσπαστική αριστερή κυβέρνηση θα πρέπει να φροντίσει πρώτα απ’ όλα να παρέχει όλα τα απαραίτητα σε όλους τους κρατούμενους, και αφού θα έχουν προηγηθεί όλες οι απαραίτητες παρεμβάσεις, να εφαρμόσει τις πολυπόθητες αλλαγές που θα επιφέρουν την δίκαιη και ίση αντιμετώπιση όλων ανεξαιρέτως των κρατουμένων. Έτσι, με ουσιαστική ψυχολογική στήριξη και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για όλους, με σχολική και επαγγελματική εκπαίδευση που θα ανοίγει προοπτικές επανένταξης στην εργασία και την κοινωνία, με αγροτικές φυλακές που θα παράγουν σε πλήρη αξιοποίηση, με εργασία για όλους και μια Κοινωνική Υπηρεσία που θα προνοεί ακόμα και για τη χρηματοδότηση αδειών άπορων κρατουμένων, οι φυλακές μπορούν να γίνουν ένας τόπος πραγματικού σωφρονισμού που στόχο του θα έχει την επανένταξη στην κοινωνία και όχι την εξόντωση σε κάποιες περιπτώσεις, ή την απαλλαγή των υποχρεώσεων και την καλύτερη διαβίωση λόγω οικονομικής ευχέρειας σε κάποιες άλλες. Και υπάρχουν τρόποι να γίνει αυτό. Πολιτική βούληση χρειάζεται και μια αριστερή κυβέρνηση, σταθερή στις αξίες και τα πιστεύω της.
Σε μια πρώτη ένδειξη κατανόησης της κατάστασης, θα μπορούσε πάντως και σήμερα ο υπουργός κ. Ρουπακιώτης, που ούτως ή άλλως δείχνει να διακατέχεται από μια διαφορετική αντίληψη αυτής των συγκυβερνώντων του, να προχωρούσε στο ελάχιστο που δεν είναι άλλο από το αίτημα των κρατουμένων να καταργηθεί ο ΦΠΑ στον μπακάλη των φυλακών για ευνόητους λόγους… Δεν ξέρω αν μου ξέφυγε, αλλά αυτό δεν το είδα επίσης μέσα στον νέο Σ.Κ..
Να δούμε κιόλας τις εξελίξεις σε επίπεδο κυβερνητικό, γιατί ο υπουργός Δικαιοσύνης ενδέχεται να αποδειχτεί τελικά πολύ «αριστερός» για τις προτιμήσεις τους… Το μόνο βέβαιο είναι ότι θα έχουμε πολύ σύντομα πολλές και σημαντικές πολιτικές εξελίξεις… Οφείλουμε να είμαστε έτοιμοι για αυτές…
