Πραγματοποιήθηκε με επιτυχία η εκδήλωση συζήτηση του Μουσείου Αμπελακίων περιόδου 1940- 49 με ομιλητή τον Γ. Μαργαρίτη, το Σάββατο, 15 Ιουνίου, στο χώρο του Μουσείου.Το θέμα που ανέπτυξε ήταν: «Οι Λαϊκοί θεσμοί στην Ελεύθερη Ελλάδα (1942-1945)». Ο κ. Μαργαρίτης τόνισε ότι στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στην κατεχόμενη από τις δυνάμεις του Άξονα Ελλάδα και ενώ στην Αθήνα έδρευαν ελληνικές κυβερνήσεις συνεργασίας με τον κατακτητή (Τσολάκογλου, Λογοθετόπουλος, Ράλλης), σχηματίστηκε προοδευτικά, στα ορεινά κυρίως της ελληνικής ενδοχώρας η Ελεύθερη Ελλάδα. Σταθμοί στην απελευθέρωση μεγάλων γεωγραφικών ενοτήτων που περιλάμβαναν ακόμα και πόλεις ήταν οι εξεγέρσεις του Φεβρουαρίου-Μαρτίου 1943 και η συνθηκολόγηση της φασιστικής Ιταλίας, τον Σεπτέμβριο του 1943.
Σε αυτές τις ζώνες, όπου δεν έφτανε η εξουσία του κατακτητή και των συνεργατών του, δημιουργήθηκε ένα καινούριο πολιτικό καθεστώς, η Λαϊκή Εξουσία.
Σύμφωνα πάντα με τον ομιλητή η λαϊκή εξουσία αρθρώθηκε προοδευτικά από τα κάτω προς τα πάνω, από τους πρώτους “υπεύθυνους” του ΕΑΜ στα χωριά, την Λαϊκή Αυτοδιοίκηση, ως τις περιφερειακές διασκέψεις του 1943 και κατόπιν ως την Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) και το Εθνικό Συμβούλιο του 1944. Οι κρατικοί θεσμοί, η οργάνωση της οικονομίας και της κοινωνίας, έγιναν λαϊκοί θεσμοί και ένας νέος τρόπος διακυβέρνησης γεννήθηκε. Τα χαρακτηριστικά του ήταν η συμμετοχή, η ευρύτατη δημοκρατία στη βάση, ο διαρκής έλεγχος πάνω στους εκλεγμένους αντιπροσώπους και η σύζευξη παραδοσιακών κοινοτικών θεσμών με αντίστοιχους που το λαϊκό και εργατικό κίνημα είχαν μόλις εισαγάγει στην ιστορία.
Η λαϊκή εξουσία γεννήθηκε μέσα στον πόλεμο, τον μεγάλο αντιφασιστικό πόλεμο των λαών.
Ο κ. Μαργαρίτης υποστήριξε ότι σε αυτές τις πολύπλοκες και δύσκολες συνθήκες, το πολιτικό εργαλείο της εργατικής τάξης, το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδας αποδείχθηκε ο μόνος μηχανισμός που θα μπορούσε να οργανώσει το χάος, να σταματήσει την καταστροφή της χώρας, τον εκμαυλισμό της κοινωνίας. Σε αντίθεση με τους αστικούς μηχανισμούς (την Εκκλησία, το σώμα των αξιωματικών του αστικού στρατού, τα εξαφανισμένα αστικά πολιτικά κόμματα, τις πρακτόρικες οργανώσεις των Άγγλων, τις ναζιστικές αντίστοιχες των κατακτητών) οι κομμουνιστές διάβασαν με ακρίβεια τη συγκυρία και έκτισαν κάτι το καινούργιο πάνω στα ερείπια του παλιού. Ταυτόχρονα έγραψαν και τις πιο λαμπρές σελίδες στην ιστορία του ελληνικού λαού του εργατικού και λαϊκού κινήματος στη χώρα μας.
Μετά το τέλος της εισήγησης, οι παρευρισκόμενοι διατύπωσαν ερωτήσεις και ακολούθησε συζήτηση.
Ο Γιώργος Μαργαρίτης είναι από το 2004 ως σήμερα καθηγητής σύγχρονης κοινωνικής και πολιτικής ιστορίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ. Από το 1985 ως το 2004 υπηρέτησε σε διάφορες βαθμίδες στο Πανεπιστήμιο Κρήτης στο Τμήμα Ιστορίας Αρχαιολογίας και στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης. Σπούδασε ιστορία και γεωγραφία στη Γαλλία (1972-1981).
Τα κυριότερα έργα του είναι: Από την ήττα στην εξέγερση: Ελλάδα 1941-1942, Αθήνα, 1993, Ιστορία του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου, Αθήνα, 2000-2001 , Ανεπιθύμητοι συμπατριώτες: Στοιχεία για την καταστροφή των μειονοτήτων της Ελλάδας (Εβραίοι, Τσάμηδες), Αθήνα, 2005, Προαγγελία θυελλωδών ανέμων. Ο πόλεμος της Αλβανίας και η πρώτη περίοδος της Κατοχής (1940-1943), Αθήνα, 2009, Άμπωτη και παλίροια. Ιστορία της Ευρώπης στον εικοστό αιώνα, Αθήνα, 2013.
