«Κάνετε τόπλες;». Εχω στηθεί στη γωνία Αρεοπαγίτου και Μακρυγιάννη και ρωτάω περαστικές τουρίστριες αν φορούν το πάνω μέρος του μπικίνι τους στην παραλία. «Τι κάνεις εδώ;» με ρωτάει ο άντρας μου, ο οποίος έχει περάσει για να μου αφήσει τα γυαλιά ηλίου μου, που τα είχα ξεχάσει στο σπίτι. «Κάνω ένα ρεπορτάζ για το τόπλες», απαντάω, «γιατί, σύμφωνα με το γαλλικό Elle, οι γυναίκες έχουν σταματήσει να κάνουν γυμνόστηθες μπάνιο στη θάλασσα».
«Και τους κάνεις αυτή την ερώτηση;» μου λέει και στα χείλη του σχηματίζεται ένα πλατύ χαμόγελο. Πρέπει να είναι η πρώτη φορά, εδώ και πολύ καιρό, που το έτερόν μου ήμισυ έδειξε τέτοιο ενδιαφέρον για ένα θέμα μου…
Είναι αλήθεια; Ηρθε πράγματι το τέλος του τόπλες στις παραλίες, όπως γράφτηκε τον προηγούμενο μήνα στο εξώφυλλο του γνωστού περιοδικού; Σύμφωνα με το Elle, η απάντηση είναι «ναι», αφού πλέον όλο και λιγότερες Γαλλίδες κάνουν γυμνόστηθες μπάνιο. Είναι δυνατόν να συμβαίνει αυτό στη χώρα που «γέννησε» αυτή την τάση; Από τότε που η Μπριζίτ Μπαρντό έβγαλε το πάνω μέρος του μαγιό της στη Γαλλική Ριβιέρα τη δεκαετία του ’60, οι έννοιες του τόπλες και της γυναικείας απελευθέρωσης εδραιώθηκαν στη γαλλική κουλτούρα ως ένα βήμα προς την επίτευξη της πραγματικής ισότητας. Πολλές μιμήθηκαν τη διάσημη σταρ και σιγά σιγά η νέα μόδα επικράτησε και σε άλλα μέρη του δυτικού κόσμου. Σήμερα, όμως, οι έρευνες δείχνουν ότι μόλις το 2% των γυναικών κάτω των 35 ετών ακολουθούν το παράδειγμά της.
Πάντως, αν κρίνω από τον εαυτό μου, από τις λουόμενες στις παραλίες της Αττικής και από το μίνι γκάλοπ που διεκπεραίωσα στην πιο τουριστική περιοχή της Αθήνας, τα δεδομένα επαληθεύονται. Σχεδόν όλες οι κοπέλες απάντησαν αρνητικά στο αρχικό ερώτημά μου. «Δεν μου είχε περάσει καν από το μυαλό. Είμαι πολύ σεμνός άνθρωπος και συνήθως φοράω t-shirt όταν κάνω μπάνιο», είπε η Ελίσα, μία Αυστραλέζα 23 ετών. «Σχεδόν κανείς δεν κάνει τόπλες στις παραλίες του Σίδνεϊ – ο κόσμος σε κοιτάζει περίεργα αν το τολμήσεις», τόνισε η φίλη της. «Περιμέναμε πώς και πώς να έρθουμε στην Ευρώπη για να δοκιμάσουμε το τόπλες, γιατί στην πατρίδα μας θεωρείται κάτι σαν ταμπού», είπαν δύο Αμερικανίδες φοιτήτριες.
Μήπως είναι απλώς θέμα χάσματος γενεών; Οχι, γιατί και οι γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας αποφεύγουν αυτή τη συνήθεια – ή το κάνουν πιο συγκρατημένα. Η Καρολίν, μία όμορφη 47χρονη Γαλλίδα που έτυχε να έχει διαβάσει το δημοσίευμα του Elle, συμφώνησε ότι οι συμπατριώτισσές της δεν κάνουν πια τόσο πολύ τόπλες: «Βέβαια, εξαρτάται πού θα επιλέξεις να κολυμπήσεις». Η ίδια κάνει γυμνόστηθη μπάνιο, αλλά μόνο στην πισίνα της. Ομως, όπως αποκάλυψε, αυτό δεν αρέσει καθόλου στις κόρες της, ηλικίας 11 και 9 ετών.
Γιατί, λοιπόν, οι γυναίκες αποφεύγουν να δείχνουν το στήθος τους; Σύμφωνα με το δημοσίευμα του γαλλικού περιοδικού (το οποίο αναδημοσίευσε και η Guardian στο σάιτ της), τρεις είναι οι κυριότεροι λόγοι. Πρώτον, οι αυξανόμενες ανησυχίες για τους κινδύνους από την έκθεση στον ήλιο και ειδικά για τον καρκίνο του δέρματος – είναι πολύ ευαίσθητη η επιδερμίδα στην περιοχή αυτή. Δεύτερον, τίθενται θέματα ηθικής -οι γυναίκες που κάνουν μπάνιο τόπλες θεωρούνται «εύκολες»- και, τρίτον, η αύξηση του γυναικείου ακτιβισμού που χρησιμοποιεί τα γυμνά στήθη, όπως οι Femen, προκαλεί αντίθετα αποτελέσματα.
Ο συντηρητισμός… ξανάρχεται
Mιλώντας, ωστόσο, με ξένες τουρίστριες συνειδητοποίησα ότι συντρέχουν και άλλοι λόγοι που αναγκάζουν ένα μεγάλο μέρος του γυναικείου πληθυσμού να κρατάει καλυμμένο το πάνω μέρος του σώματός του. Και ένας από αυτούς, πολύ ουσιαστικός, είναι ότι η κοινωνία μας τείνει να γίνει πιο συντηρητική. Παρότι θεωρητικά ζούμε σε έναν πιο φιλελεύθερο κόσμο, ένα νέο είδος συντηρητισμού έχει διεισδύσει σε διάφορες εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής – κι αυτό είναι λίγο τρομακτικό, αν το καλοσκεφτούμε.
«Το τόπλες φαινόταν παλιά στις γυναίκες ως μια νέα μορφή ελευθερίας. Και τώρα καλύπτουν το πάνω μέρος του σώματος; Αυτό είναι σημάδι οπισθοδρόμησης», γράφει το Elle. «Εχει επιστρέψει η σεμνοτυφία στην παραλία», παραδέχτηκε η Καρολίν, που είναι νομικός σύμβουλος σε γαλλική τράπεζα. Στη συζήτηση μπήκε και ο 47χρονος σύζυγός της, Μαρσάλ, που εργάζεται ως οικονομολόγος: «Ενώ παλιά μου άρεσε να βλέπω γυμνά στήθη, τώρα αισθάνομαι λίγο άβολα όταν παρουσιάζονται μπροστά μου. Ισως, βέβαια, παίζει ρόλο και η ηλικία μου. Πάντως, πιστεύω ότι υπάρχει μια επιστροφή στα παλαιά ήθη και έθιμα. Από την άλλη, η ισλαμοφοβία που επικρατεί στη Δύση αλλάζει τις ενδυματολογικές συμπεριφορές». Σ’ αυτό συμφώνησε και η Κρίσταλ, μία 24χρονη Αυστραλέζα που εργάζεται σε νοσοκομείο: «Στις παραλίες της πατρίδας μου υπάρχουν άνθρωποι διαφορετικών θρησκευμάτων, που δεν νιώθεις άνετα να κάνεις τόπλες, π.χ., μπροστά σε μουσουλμάνους».
Οπως γράφει η δημοσιογράφος Κατερίνα Σχινά στο βιβλίο της «Καλή και ανάποδη», η αναχρονιστική διάθεση, η επιστροφή σ’ έναν τρόπο ζωής που θεμελιώνεται στην παράδοση είναι το αντίβαρο σε έναν κόσμο ασταθή.
Αν και το φαινόμενο είναι παγκόσμιο, υπάρχουν ακόμα χώρες που αγαπούν το τόπλες, όπως η Γερμανία και η Αυστρία. Μια πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι το ένα τρίτο των Γερμανών και των Αυστριακών κάνουν γυμνισμό. Οι Ελληνίδες μάλλον ακολουθούν τη γραμμή που χάραξαν οι Γαλλίδες… Παίρνω τηλέφωνο μια φίλη μου, που κάναμε μαζί τόπλες έως τα μέσα του ’00, για να μου πει τη δική της άποψη. «Εξακολουθεί να μου αρέσει η ελευθερία που αισθάνεσαι όταν κάνεις γυμνή μπάνιο, αλλά δεν βρίσκεις πια πολλές ερημικές παραλίες. Τη δεκαετία του ’90 ήταν πιο αγνά τα πράγματα, υπήρχε μια αίσθηση ελευθερίας και αγνότητας. Τώρα επικρατεί ένας συντηρητισμός που ενδόμυχα πιστεύω ότι με έχει επηρεάσει», μου είπε.
Η επιλογή ή όχι του τόπλες έχει, όμως, να κάνει και με θέματα… αισθητικής. «Δεν έχουν όλες οι γυναίκες το σώμα ή τα καλοσχηματισμένα στήθη ενός μανεκέν, οπότε καλύτερα που δεν κάνουν όλες γυμνές μπάνιο», υπογράμμισε η Αν, μία 49χρονη Γαλλίδα. Η Φάνι και η Λίλα, δύο 17χρονες μαθήτριες από τη Ουγγαρία, εξέφρασαν την άποψη ότι «τα σημερινά κορίτσια έχουν λιγότερη αυτοεκτίμηση. Δεν τους αρέσει το σώμα τους και γι’ αυτό το καλύπτουν περισσότερο». Μήπως το τέλος του τόπλες συνδέεται και με τις τάσεις της μόδας; Οι σχεδιαστές προτείνουν φέτος να φοράμε στην παραλία ολόσωμα μαγιό και, από την άλλη, το ρούχο πάντα αφορούσε όλες τις σχέσεις του ανθρώπου με το σώμα.
Δύο φοιτήτριες, που σπουδάζουν διοίκηση επιχειρήσεων στο Κονέκτικατ, έριξαν το φταίξιμο στα μίντια, τα οποία κατακρίνουν τους σταρ όταν αποκαλύπτουν περισσότερη σάρκα απ’ όσο θα έπρεπε. «Ο Τύπος παρουσιάζει το τόπλες σαν να διαπράττεις έγκλημα», είπαν. Τέλος, η Λουθ, μία 45χρονη Ισπανίδα με μακριά μαύρα μαλλιά, κατηγόρησε τα social media: «Σήμερα υπάρχει ο κίνδυνος να σε τραβήξει κάποιος φωτογραφία και να την ανεβάσει στο Facebook ή κάπου αλλού στο Ιντερνετ. Δεν προστατεύεται πια η ιδιωτικότητά μας. Βέβαια, από την άλλη, τα κορίτσια σήμερα αποκαλύπτουν περισσότερο… τα οπίσθιά τους παρά το στήθος τους. Είναι σχεδόν αστείο.»
Από την Αναγέννηση στις Femen
1450: Από τα μέσα του 15ου αιώνα και μέχρι την Αναγέννηση δεν θεωρείται απρεπές οι γυναίκες να αποκαλύπτουν το στήθος τους. Αν, αντιθέτως, δείξουν τα πόδια και τον αστράγαλό τους, τότε κινδυνεύουν περισσότερο να προσβάλλουν τη δημόσια αιδώ.
1870: Οι Ινδιάνες, που δεν έχουν ανατραφεί με τις πουριτανικές αμερικανικές παραδόσεις, κυκλοφορούν γυμνόστηθες στους δημόσιους χώρους. Το ίδιο και οι Χαβανέζες – μέχρι το 1910, όταν οι ιεραπόστολοι τους ανάγκασαν να καλύψουν το πάνω μέρος του σώματός τους.
1900: Παρουσιάζεται το πρώτο ολόσωμο μαγιό: ένα ένδυμα που καλύπτει ολόκληρο το γυναικείο σώμα.
1901: Οι άντρες επίσης φορούν ολόσωμο μαγιό, μια και δεν θεωρείται πρέπον να δείχνουν το στήθος τους.
1910: Οι γυναίκες αποκτούν το δικαίωμα να δείχνουν τα γόνατά τους!
1920: Αποκαλύπτεται και λίγο… μπούτι.
1935: Σαράντα δύο Αμερικανοί συλλαμβάνονται επειδή έκαναν τόπλες. «Δεν επιτρέπουμε γορίλες στην παραλία», βροντοφωνάζουν οι συντηρητικοί πολίτες.
1946: Παρουσιάζεται στο Παρίσι το πρώτο μπικίνι έτσι όπως το ξέρουμε σήμερα.
1950’s: Στην Αμερική το κάτω μέρος του μπικίνι εξακολουθεί να καλύπτει όση περισσότερη σάρκα γίνεται, όπως τον ομφαλό που θεωρείται απρέπεια να τον αποκαλύπτει μια γυναίκα.
1960’s: Η Μπριζίτ Μπαρντό βγάζει το πάνω μέρος του μαγιό της στη Γαλλική Ριβιέρα. Οι στάρλετ και τα μοντέλα των Καννών είναι οι πρώτες γυναίκες που αγνοούν τους νόμους περί ενδυματολογικού καθωσπρεπισμού.
1964: Το πρώτο τόπλες μαγιό λανσάρεται στην αγορά από τον Νεοϋορκέζο σχεδιαστή μόδας Rudy Gernreich. Ομως, δεν εθεάθη τότε ποτέ στις παραλίες της Αμερικής.
1986: Επτά Αμερικανίδες κάνουν γυμνόστηθες μπάνιο και συλλαμβάνονται. Η πράξη τους θα αλλάξει τη νομοθεσία περί τόπλες.
1992: Η Νέα Υόρκη γίνεται επισήμως πολιτεία που επιτρέπει το τόπλες σε δημόσιο χώρο.
2008: Οι Femen (η γνωστή φεμινιστική ομάδα από την Ουκρανία) υπερασπίζονται τα δικαιώματα των γυναικών χρησιμοποιώντας ως «όπλο» το γυμνό στήθος τους.
2011: Ιδρύεται στη Νέα Υόρκη το «Outdoor Co-ed Topless Pulp Fiction Appreciation Society»: τα μέλη της οργάνωσης, κάνοντας τόπλες, διαβάζουν βιβλία σε πάρκα και άλλους δημόσιους χώρους!
ΣΕΛΑΝΑ ΒΡΟΝΤΗ (Καθημερινή)
