Της Ευαγγελίας Ράπτου – Στεργιούλα*
Έκτη Οκτωβρίου και η μνήμη της καρδιάς μας πετά στο πρωινό εκείνο που έλαμψε ο χάλυβας των όπλων και το φως ενώθηκε με της πολυπόθητης της λευτεριάς τη λάμψη. Κλείνουν εφέτος 102 χρόνια από τότε που με το αίμα των ηρώων στρατιωτών μας ξεπρόβαλε το εύοσμο άνθος της λευτεριάς στη γη την πατρική και κυμάτισε περήφανη η ελληνική σημαία!
Είναι σταθμός ιστορικός της φυλής μας η μέρα η σημερινή και η αφιέρωση σ’ αυτήν της μνήμης μας αποτελεί υπέρτατό μας χρέος. Είναι ανάγκη να στρέψουμε τα μάτια μας στο ένδοξο εκείνο παρελθόν, το τόσο κοντινό, που φαντάζει παραμύθι.
Οι χριστιανικοί λαοί, Έλληνες και Βούλγαροι, Μαυροβούνιοι και Σέρβοι, υποφέρουν τα πάνδεινα από τον βάρβαρο ζυγό των οπαδών του Ισλάμ. Οι ελεύθερες κυβερνήσεις των λαών αυτών υπογράφουν συμμαχία και κηρύττουν πόλεμο κατά της Τουρκίας για απελευθέρωση των αλύτρωτων αδελφών.
Τη νύχτα της 17ης προς 18η Σεπτεμβρίου γίνεται η επιστράτευση του ελληνικού λαού. Ο ενθουσιασμός των προσερχόμενων εφέδρων είναι πρωτοφανής. Όλοι σπεύδουν να απαντήσουν στο προσκλητήριο της πατρίδας για τον ιερό πόλεμο που άρχιζε. Εμπνευσμένοι από μια άξια ηγεσία –τον Βασιλιά Γεώργιο, τον Διάδοχο Κωνσταντίνο και τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο- έχουν πλέον πλήρη συνείδηση της ευθύνης απέναντι στους εαυτούς τους, τα παιδιά τους, τους αλύτρωτους αδερφούς τους. Το ανέσπερο πνεύμα της φυλής μας στα στήθια τους κλεισμένο, τους καλεί στην ανάληψη του ιερού αυτού καθήκοντος.
Όπως με φωνή παλλόμενη από συγκίνηση τόνισε και ο πρωθυπουργός Βενιζέλος στο βήμα της κατάμεστης βουλής, οι ιερές υποχρεώσεις προς τη φιλτάτη πατρίδα, προς τους υπόδουλους αδερφούς και προς την ανθρωπότητα επιβάλλουν …. η Ελλάδα να αναλάβει τον ιερόν αγώνα του Δικαίου και της Ελευθερίας…. Ο στρατός, σε ξηρά και θάλασσα, με πλήρη συναίσθηση του καθήκοντος προς το Έθνος και προς την Χριστιανοσύνη, μνήμων των εθνικών παραδόσεων και υπερήφανος για την εθνική αυτού υπεροχή και αξία, αποδύεται μετά πίστεως τον αγώνα να αποδώσει την ελευθερία σε όσους άδικα και βάναυσα τη στερούνται. Ζήτω η Ελλάς! Ζήτω το Έθνος! βροντοφωνάζει».
Στις 2 Οκτώβρη ετοιμοπόλεμος στρατός από 85000 περίπου χιλιάδες άνδρες καταλαμβάνει τις προδιαγεγραμμένες θέσεις στη Θεσσαλία κοντά στα σύνορα, κάτω από τη Μελούνα, και αδημονεί να επιτεθεί κατά του προαιώνιου εχθρού, τον οποίο πρέπει να συντρίψει, έστω κι αν πρόκειται να πεθάνει.
«Μικροί μεγάλοι εφώναζαν στ’ άρματα να σταθούμε.
Πατρίδα να γλυτώσωμεν ή να θανατωθούμε».
«Στρατός από παντού προχωρά προς τα σύνορα. Από κάθε ζάρωμα της γης ξεφυτρώνουν φάλαγγες. Η γη της παλιάς Ελλάδας ξαναγεννάει πολεμιστές» γράφει στο ημερολόγιό του ο Φίλιππος Δραγούμης.
Πρωινό του Σαββάτου 5ης Οκτωβρίου και η 1η μεραρχία διαβαίνει τη Μελούνα, καταλαμβάνει το οροπέδιο Γκριτζόβαλις και προχωρά τρία χιλιόμετρα νότια της Τσαριτσάνης. Το πυροβολικό κρυμμένο στους ελαιώνες κάτω από την Αγιά Μαρίνα βάλλει κατά του εχθρικού. Προηγούνται οι αξιωματικοί με γυμνά ξίφη. Οι Τούρκοι υποδέχονται τα πρώτα σώματα των Ελλήνων με συνεχή πυρά του πυροβολικού. Έξι πυροβόλα ταχυβόλα. Η στιγμή είναι κρίσιμη, γιατί είναι η πρώτη επαφή, το πρώτο βάπτισμα πυρός. Οι Έλληνες επιτίθενται με θάρρος και ψυχραιμία. Η σφοδρότητα της κατά μέτωπον επίθεσης σαρώνει κυριολεκτικά τον εχθρό και τον θέτει εκτός μάχης σε λίγες ώρες.
Κυριακή 6 Οκτωβρίου και οι δύο πρώτες μεραρχίες φθάνουν μπροστά στην Ελασσόνα. Περίπου 4 με 5 χιλιάδες Τούρκοι με πυροβολικό έχουν την πρόθεση να ανακόψουν ή, τουλάχιστον, να επιβραδύνουν την προέλαση του στρατού μας, για να κερδίσουν χρόνο και να αναπτύξουν την κύρια αμυντική τους προσπάθεια στο Σαραντάπορο.
Ο Γεώργιος Βεντήρης περιγράφει τον ουρανό να κρέμεται χαμηλά σαν απειλή. Το πόδια των αλόγων βουλιάζουν στο υγρό χώμα. Αντίκρυ λάμπουν παράξενες αστραπές. Το έδαφος σχίζεται βαθιά…
Ακολουθεί πολύωρη μάχη που καταλήγει σε ήττα των Τούρκων και πρώτη νίκη ελληνική. Η ελευθέρωση της πόλης πραγματοποιείται στις 4 το απόγευμα. Οι Ελασσονίτες διακατέχονται από άκρατο ενθουσιασμό και εθνική περηφάνια, εμφορούνται από πατριωτικά αισθήματα και απερίγραπτη χαρά. Με αγκαλιές και με φιλιά υποδέχονται τους ελευθερωτές, αξιωματικούς και στρατιώτες. Οι καμπάνες των εκκλησιών της Ολυμπιώτισσας και των Εισοδίων της Θεοτόκου χτυπούν χαρμόσυνα. Τα μπαλκόνια και τα παράθυρα των σπιτιών στολίζονται με τις ελληνικές σημαίες και το ποτάμι βάφεται κόκκινο, όχι με αίμα, αλλά από τα κόκκινα φέσια των Ελλήνων Ελασσονιτών, σύμβολο του ραγιά, του υποτελή στον τουρκικό ζυγό, για να τα πάρει το ρέμα και να μην τα φορέσουν ποτέ ξανά.
Κυριακή 6η Οκτωβρίου 1912: ημέρα έναρξης των Εθνικών Θριάμβων, ημέρα εκπλήρωσης προαιώνιων πόθων. Ο ελληνικός στρατός με υπέροχο και αναπτερωμένο φρόνημα, αντάξιο των παραδόσεων της Φυλής μας, περιφέρει θριαμβευτικά τη γαλανόλευκη, κάνοντας τις καρδιές όλων να σκιρτούν, τα χείλη τους να τρέμουν, τα μάτια να μουσκεύουν.
Αυτή η ημέρα αποτελεί ορόσημο για την Ελλάδα, το μεγαλύτερο έπος μετά την Ελληνική Επανάσταση ή, καλύτερα, η ολοκλήρωση της Ελληνικής Επανάστασης: η ολοκλήρωση του οράματος του Ρήγα Φεραίου και η δεύτερη και ουσιώδης Αγία Λαύρα.
Θριαμβευτής πια ο στρατός των Ελλήνων θα δώσει περισσότερο πεισματώδεις και ορμητικές μάχες, θα εκπορθήσει θέσεις και θα καταλάβει μεγάλες πόλεις. Στα στενά του Σαρανταπόρου τη φοβερή νύχτα της 9ης προς την 10η Οκτωβρίου οι στρατιώτες μας θα δώσουν αγώνα σκληρό και επίπονο. «Αστράπτει και το Σαραντάπορο». Αδιαφιλονίκητη η νίκη των Ελλήνων, αναμφισβήτητη η πανωλεθρία των εχθρών.
Ανοίγει ο δρόμος για τη γη των Μακεδόνων: Σέρβια, Κοζάνη, Κατερίνη, Βέροια, Γιαννιτσά, Αμύνταιο, Έδεσσα, Νάουσα, Θεσσαλονίκη στις 26 του Οκτώβρη, Φλώρινα, Καστοριά και Κορυτσά, αποτινάσουν τον τούρκικο ζυγό. Οι Έλληνες στρατιώτες, που «σαν τα λιοντάρια στήσανε κορμιά και σαν τα κάστρα» χαρίζουν το ωραιότερο δώρο «μεσ’ στη μακεδονική ματοθρεμμένη γη», την Ελευθερία, «αυτήν που μας ’μαθαν οι σκοτωμένοι σε μουγγά νυχτέρια κάτω απ’ τις πέτρες τόσων λιθοβολισμών», προσφέροντας τη ζωή τους στην ιδέα του ιερού τους χρέους.
Αλλά, όπως λέει και ο Κωστής Παλαμάς, «Κι αν είναι, και στον πόλεμο μέσα, η ζωή θυσία, ο τάφος είναι πέρασμα προς την Αθανασία!».
Ακολουθούν ημέρες αλησμόνητες. Το έθνος στις μεγάλες του και τις καλές του ώρες. Με το αίμα των παιδιών του πέτυχε να ενώσει την κομματιασμένη αλυσίδα της ιστορικής του συνέχειας. Το πνεύμα των πολέμων έδωσε δύναμη στους ηγέτες μας να απαιτήσουν να πάρει η Ελλάδα μας τη θέση που της αρμόζει στα έθνη του 20ου αιώνα και στον προθάλαμο της Μεγάλης Ιδέας.
Φέρνοντας στον νου μας τις στιγμές της μάχης στην Ελασσόνα αισθανόμαστε ενδόμυχη την ανάγκη να υπογραμμίσουμε με δέος, θαυμασμό και συγκίνηση τις υπεράνθρωπες και αγωνιώδεις προσπάθειες των μονάδων του ελληνικού στρατού της εποχής του ’12 καθώς και τον βαρύ φόρο αίματος που αυτές κατέβαλαν.
Όταν ο ελευθερωτής ελληνικός στρατός μπήκε νικητής στην Ελασσόνα, με επικεφαλής τον Μητροπολίτη Νεόφυτο Ευαγγελίδη τον υποδέχτηκαν οι κάτοικοι, με σημαίες, εικόνες αγίων και εξαπτέρυγα.
Ζωντανεύουν ξανά τα λόγια του μακαριστού μητροπολίτη μας κυρός Βασιλείου στην επέτειο των 100 χρόνων των ελευθερίων την πόλης μας: «Οι αξίες της ζωής ούτε πωλούνται ούτε αγοράζονται. Σήμερα, απολαμβάνουμε το αγαθό της ελευθερίας. Κάτι που έδειχνε ακατόρθωτο, οι πρόγονοι μας το κατόρθωσαν και απελευθέρωσαν πριν 100 χρόνια την Ελασσόνα. Η μέρα της 6ης Οκτωβρίου είναι αφιερωμένη σε ένα μεγάλο και σημαδιακό γεγονός. Δεν πρέπει να μας λυγίζουν και να μας πτοούν δύσκολες καταστάσεις. Μέσα από την κρίση, μπορούμε να σταθούμε όρθιοι, με ελπίδα και αγώνα. Μέρες σαν τις σημερινές ας αποτελούν μνημείο πίστης, αγάπης και ελπίδας».
Γιατί τα βήματά μας πρέπει πάντα να οδεύουν μπροστά, τα βλέμματά μας, όμως, είναι συνετό και ωφέλιμο να τα στρέφουμε συχνά πίσω, για να πορευόμαστε με ασφάλεια στο μέλλον.
Περνάμε μέρες δύσκολες και ο Ελληνισμός στενάζει. Περισσότερο από κάθε άλλη φορά οι καιροί είναι πονηροί και ύπουλοι, το κακό παραμονεύει και το μέλλον των παιδιών μας υπονομεύει. Αλλά, όπως και τότε, έτσι και σήμερα ενωμένοι και αλληλέγγυοι θα βγούμε νικητές και θα ξεπεράσουμε τις οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές συμπληγάδες. Αν η διχόνοια παράγει δράματα, η ομόνοια κάνει θαύματα. Και μας το δίδαξε καλά αυτό η τοπική μας ιστορία: Ο τόπος μας δεν εφείσθη ούτε κόπους ούτε θυσίες ούτε αγώνες ούτε στερήσεις, παρά αγόγγυστα και με το «χαμόγελο στα χείλη» ατένιζε με αισιοδοξία τον μέλλοντα χρόνο, ξεπερνώντας τις όποιες δυσκολίες, περιορισμούς, αντιξοότητες και πισωγυρίσματα, προκειμένου να ανακτήσει το πολυπόθητο αγαθό της ελευθερίας και να το αφήσει κληρονομιά βαριά στις κόρες και τους γιους της νεότερης Ελλάδας.
Σχεδόν 500 χρόνια σκλαβιάς μας γεμίζουμε μνήμες…
Περισσότερα από 100 χρόνια λευτεριάς μας γεμίζουν ευθύνες.
* Η Ευαγγελία Ράπτου – Στεργιούλα είναι καθηγήτρια Ελληνικής Φιλολογίας – Δρ. Παν. Αιγαίου.
