Η ομιλία του Θωμά Ψύρρα στην Ολομέλεια της Βουλής στην Επίκαιρη Επερώτηση για τα προβλήματα της κτηνοτροφίας
Η κτηνοτροφία μας ήταν άρρωστη πριν έρθει η κρίση. Τώρα με την κρίση, το εισόδημα ολοένα να μειώνεται, τα χρέη λόγω δανείων να αυξάνονται, οι παραγωγοί να είναι απλήρωτοι από τις εταιρείες γάλακτος, υπάρχει ο ΕΝΦΙΑ, οι παρακρατήσεις των επιδοτήσεων, η ελληνική κτηνοτροφία αργοπεθαίνει.
Διαρκώς μειώνεται η κτηνοτροφική παραγωγή, μειώνεται το ζωικό κεφάλαιο, λιγοστεύει το εργατικό δυναμικό και επιβαρύνεται το εμπορικό ισοζύγιο. Χρόνια τώρα επαναλαμβάνονται τα ίδια λάθη από όλες τις πλευρές.
Δεν είναι μόνο οι εξωγενείς παράγοντες στους οποίους συχνά “φορτώνεται” η κακή κατάσταση της κτηνοτροφίας οι διεθνείς αγορές, η ΚΑΠ, τα παιχνίδια των ανταγωνιστών μας• είναι η ανοργανωσιά της πολιτείας με τις χρόνιες ανεπάρκειες να ξεκαθαρίσει καίρια ζητήματα όπως το χωροταξικό, τους βοσκότοπους, το φορολογικό• είναι οι συμπεριφορές των πολιτικών, που χειρίζονται τους κτηνοτρόφους σαν μια μάζα αγράμματων πελατών και με μικροεξυπηρετήσεις τους έχουν στο τσεπάκι• είναι οι συμπεριφορές πολλών εταιρειών τροφίμων που έκαναν “επιστήμη” τη νοθεία ή τις ελληνοποιήσεις • τέλος, είναι οι συμπεριφορές των ίδιων των κτηνοτρόφων που δυστυχώς εθίστηκαν στην “επιδότηση”, στην ευκολία να βολεύονται πρόσκαιρα γιατί πολλοί μπήκαν στη λογική της κομπίνας, της ψεύτικης δήλωσης, του “δε βαριέσαι, αρκεί να γίνεται η δουλειά μου” ).
Θα επισημάνω τέσσερα προβλήματα που αφανίζουν την κτηνοτροφία μας.
Το πρώτο πρόβλημα έχει να κάνει με τους βοσκότοπους και τη χρήση τους
Ἐν ἀρχῇ ἦν η Πολυνομία: νόμοι, διατάγματα, αποφάσεις (εθνικές και ενωσιακές), σχετικές με τα δάση, τις δασικές εκτάσεις, τους βοσκοτόπους και το περιβάλλον… διαφορές μεταξύ υπηρεσιών του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και του Υπουργείου Περιβάλλοντος. Αλλιώς ορίζει τι είναι βοσκότοπος το ένα υπουργείο αλλιώς το άλλο.
Κι αυτό το χάος συνδέεται και με την έλλειψη εθνικού Κτηματολογίου. Η έκταση των βοσκοτόπων, δυστυχώς, δεν είναι ακριβώς γνωστή (ανάλογα με την πηγή προέλευσης υπάρχει και διαφορετική εκτίμηση). Χρειάζεται απογραφή και χαρτογράφηση σε πανελλαδική κλίμακα, χρειάζεται να δημιουργηθεί κατάλληλα σχεδιασμένη τράπεζα δεδομένων και να καθιερωθεί η υποχρέωση σύνταξης ολοκληρωμένου σχεδίου χρήσεων γης σε επίπεδο Δήμου. Αυτά είναι τα βασικά εργαλεία για τη διαχείριση των βοσκοτόπων. Γιατί πως αλλιώς θα ξεκαθαρίσει ο «γόρδιος δεσμός» με το ιδιοκτησιακό καθεστώς; πως θα ξεκαθαρίσει ποια είναι η «δασική γη» και ποια είναι η βοσκήσιμη;
Και πάνω σ’ αυτά έρχεται να προστεθεί και η ανεξέλεγκτη βόσκηση. Γιατί αυτή τη στιγμή γίνεται υπερβόσκηση ή υποβόσκηση των λιβαδιών (εξίσου προβληματικό και το ένα και το άλλο).
Επίσης δεν υπάρχει προσχεδιασμένο σύστημα για να αξιοποιείται η βοσκήσιμη ύλη κατά εποχή. Οι κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις είναι διάσπαρτες. Δεν υπάρχουν διαχωρισμένες ζώνες ανά είδος ζώου. Και επιπλέον, οι κτηνοτρόφοι επιλέγουν την κατηγορία των ζώων σύμφωνα με τις προσωπικές τους προτιμήσεις, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους την κατηγορία της βοσκήσιμης ύλης που παράγεται στην περιοχή τους.
Και κοντά σ’ όλα αυτά το θέμα των αδειών ίδρυσης και λειτουργίας κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων που πρέπει να λυθεί επειγόντως και να δοθούν σαφείς οδηγίες για τις κατασκευές με γνώμονα την οικονομικότητα των υλικών και την λειτουργικότητά τους.
Το δεύτερο πρόβλημα αφορά την έρευνα και την ελλειμματική εκπαίδευση του κτηνοτρόφου
Σε αντίθεση με την Ευρωπαϊκή Ένωση όπου οι αγρότες συνδιαμορφώνουν το στρατηγικό σχεδιασμό της αγροτικής ανάπτυξης μέχρι και το επίπεδο της έρευνας, στην Ελλάδα τα ερευνητικά αποτελέσματα με δυσκολία φτάνουν στον παραγωγό.
Για να υπάρξει όμως βιώσιμη και οργανωμένη κτηνοτροφία χρειαζόμαστε στοχευμένη έρευνα: να εισάγουμε δηλαδή την έρευνα εκείνη που θα λύνει τα δικά μας προβλήματα, και θα “τραβάει” προς τα μπρος την κτηνοτροφία. Και βέβαια να βρεθούν τα κανάλια επικοινωνίας και συνεργασίας με τους κτηνοτρόφους ώστε να αναδειχθούν οι δικές τους ανάγκες.
Θα ισχυριστεί κάποιος ότι γίνονται καινοτόμες δράσεις. Ναι! αλλά εξακολουθούν να είναι αποσπασματικές εκτός και αν υπάρξει σαφής σχεδιασμός, συνεργασία και επιμόρφωση των κτηνοτρόφων.
Και βέβαια χρειάζεται να γίνει ευκολότερη η πρόσβαση του κτηνοτρόφου σε αναπτυξιακά προγράμματα που τον αφορούν.
Επίσης οι κτηνοτρόφοι πρέπει να συνειδητοποιήσουν την αξία των εγχώριων φυλών που είναι προσαρμοσμένες και ανθεκτικές και τους δίνουν το δικαίωμα να παρασκευάζουν προϊόντα ΠΟΠ. Ο δε ρόλος της έρευνας στη βελτίωση των εγχώριων φυλών είναι καθοριστικός. Και πρέπει να γίνει με οργανωμένο τρόπο επειδή το φαινόμενο με τις συνεχείς διασταυρώσεις είναι εκτεταμένο και ανεξέλεγκτο.
Όσον αφορά το πρόβλημα της διεθνούς εξάρτησης από τις ζωοτροφές και την εκτίναξη του κόστους παραγωγής
Ο ΦΠΑ στα αγροτικά εφόδια και τις ζωοτροφές, έχει αυξήσει το κόστος στερώντας το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα των κτηνοτρόφων. Τη στιγμή που οι ντόπιες ζωοτροφές επιβαρύνονται με ΦΠΑ 13%, στην Ευρώπη οι ζωοτροφές συνεχίζουν να παράγονται με ΦΠΑ στη Γερμανία 7%, με την Ολλανδία στο 6% ή στην Ιταλία και την Ισπανία με 4%.
Κι όμως θα μπορούσαμε να συνδέσουμε τη φυτική με τη ζωική παραγωγή, να αξιοποιήσουμε υποπροϊόντα των γεωργικών βιομηχανιών για τάισμα ζώων ή αποθεμάτων του πρωτογενή τομέα. Θα μπορούσαμε να αλλάξουμε ριζικά τον τρόπο εκτροφής που εφαρμόζουμε ως σήμερα και να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα του κόστους . Να μετατρέψουμε τις σταβλισμένες και εντατικές εκτροφές σε βοσκήσιμες εντατικές εκτροφές, είτε με την χρήση τεχνητού πολυφυτικού λειμώνα, είτε με την χρήση φυσικού βοσκοτόπου με συγκεκριμένες προδιαγραφές βοσκοϊκανότητας και δυνατότητας βελτίωσης.
Τέταρτο πρόβλημα: Η αδυναμία στην εκρίζωση ζωονόσων
Ακόμα δεν έχει εκριζωθεί η βρουκέλλωση (μελιταίος πυρετός). Η λύσσα επανεμφανίζεται. Η ευλογιά χτύπησε προσφάτως μπλοκάροντας την πώληση ζώων και γάλακτος. Και σήμερα ο καταρροϊκός πυρετός.
Στην Ελλάδα δεν εφαρμόζεται πρόγραμμα εκρίζωσης της νόσου αντίστοιχο με τα ευρωπαϊκά. Κανείς δεν δίνει πληροφορίες για το εάν έχει γίνει προσπάθεια παραγωγής αυτεμβολίου στην Ελλάδα. Ο καταρροϊκός πυρετός είναι εκτός ελέγχου και παρουσιάζεται με πολλούς ορότυπους. Οι κτηνοτρόφοι βρίσκονται σε απόγνωση. Οι θεσμικοί φορείς περιορίζονται σε εξαγγελίες για το μέλλον. Οι κτηνιατρικές υπηρεσίες είναι υποστελεχωµένες, χωρίς μέσα μεταφοράς και χρήματα, με συνέπεια, οι έλεγχοι να είναι ελάχιστοι και τα δείγματα να παίρνονται μόνο αν οι κτηνοτρόφοι δηλώσουν ότι έχουν χάσει ζώο από την ασθένεια. Δεν έχουν ενεργοποιηθεί οι λεγόμενοι κτηνίατροι εκτροφής στην αντιμετώπιση της νόσου. Τα ποσά που έχουν εκταμιευθεί δεν επαρκούν για τις αποζημιώσεις. Κανείς κτηνοτρόφος δεν ξέρει ακόμα αν αποζημιωθεί για τα ζώα που χάνει ή για τη ζημιά που παθαίνει στην παραγωγή του.
Έτσι όλα τα ρέματα έχουν γεμίσει άθαφτα ψόφια ζώα και δεν υπάρχει πρόγραμμα περισυλλογής και καύσης των νεκρών ζώων με όσους κινδύνους συνεπάγεται αυτό για τη δημόσια υγεία.
Τελειώνοντας συνοψίζω:
1. Η ελληνική κτηνοτροφία βρίσκεται σε οριακό σημείο επιβίωσης
2. Υπάρχει έντονη ανάγκη για εφαρμογή πρακτικών που συμβάλλουν στη μείωση του κόστους
3. Πρέπει να μειωθεί η γραφειοκρατία ώστε να διευκολυνθεί η σύσταση ομάδων και οργανώσεων παραγωγών γάλακτος και κρέατος
4. Να προσανατολιστεί η παραγωγή σε πιστοποιημένα ζωικά προϊόντα
5. Ο κτηνοτρόφος πρέπει να αναπροσαρμόσει την παραγωγή του σύμφωνα με τα σύγχρονα καταναλωτικά και διατροφικά πρότυπα. Βασική προϋπόθεση η διαρκής επιδίωξη της καινοτομίας.
Το ερώτημα είναι αν στο αναγκαίο σχέδιο, το πολιτικό σχέδιο, για την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας μπορεί να ανταποκριθεί ο Έλληνας κτηνοτρόφος, η ελληνική πολιτεία και η ιδίως η ελληνική διοίκηση.
