Της Κωνσταντινιάς Πατσή*
Το όρος Τέρναβον, το οποίο από πολλούς ερευνητές ταυτίζεται με τη σημερινή Μελούνα στα ριζά της οποίας βρίσκεται ο Τύρναβος, αποτέλεσε τον Απρίλιο του 901/902 καταφύγιο του Αγίου Νικολάου του εν Βουναίνοις και των γενναίων συναγωνιστών του και η περιοχή της πηγής, Μάτι Τυρνάβου, υπήρξε ο τόπος μαρτυρίου δώδεκα συμμαχητών του.
Ο βυζαντινός αυτοκράτορας Λέων ΣΤ΄ ο Σοφός διόρισε τον Νικόλαο «ταξίαρχον λεγεῶνος στρατιωτικῆς καί ἐστάλη μετά τῶν ὑπ’ αὐτόν στρατιωτικῶν δυνάμεων εἰς τήν προκαθεζομένην τῆς Θετταλίας πόλιν, τήν Λάρισαν, ἵνα διατρίβων ἐκεί τούς ἐναντίους τῆς πόλεως ἀποτρέπηται» (Δημήτριος Ζ. Σοφιανός, 1972). Τον Απρίλιο του 901 ή 902 εναντίον της Λάρισας επέδραμαν σύμφωνα με μερικούς ιστορικούς Άραβες (Δημήτριος Ζ. Σοφιανός, 1972), ή σύμφωνα με άλλους μελετητές Άβαροι-Βούλγαροι (Κ. Σπανός, 2015), Βούλγαροι της εποχής του Συμεών (Άννα Αβραμέα,1974).
Οι εισβολείς εκμεταλλευόμενοι την «αφυλαξίαν» και την «μόνωσιν» της πόλεως την λεηλάτησαν και την ερήμωσαν αφού κατέσφαξαν όσους από τους κατοίκους της βρήκαν εκεί (Κ. Σπανός, 2015). Στον Βίο του αγίου, αναφέρεται ότι «οἱ τῆς κατάρας κληρονόμοι καί τοῦ σκότους υἱοί τήν μόνωσιν ἡμῶν καί τήν τῆς χώρας ἀφυλαξίαν κατανοήσαντες τῶν προσοίκων κατέδραμον καί λείαν αὐτήν πᾶσαν πονηρία κατεργασάμενοι καί δεινότατα καγχάζοντες καθ’ ἡμῶν καί γέλωτα πλατύν χέοντες, ὅτι δεσπόται ἐρειπίων ἐγίνοντο» (Δημήτριος Ζ. Σοφιανός, 1972).
Για όσους δέχονται ότι οι εισβολείς ήταν Άραβες (Σαρακηνοί), μετά τη λεηλασία και την καταστροφή της Λάρισας, ο άγιος Νικόλαος «σύν τῆ ύπ΄ αὐτῶ φάλαγγι τῶν στρατιωτῶν…ἒκρινε μήτε τῆ πόλει τῆ Λαρίσση συγκλησθῆναι, μήτε αὐτοῖς τοῖς πολίταις ἐπαχθής γενέσθαι και ἀηδής» κατέφυγε μαζί με τον μητροπολίτη Φίλιππο και πολλούς από τους κατοίκους της πόλης στον οχυρωμένο Τύρναβο, στο όρος Τέρναβον, ενδιαίτημα ασκητών και αγίων εκείνη την εποχή.
Ενώ βρισκόταν στο όρος Τέρναβον, άγγελος Κυρίου τους προεμήνυσε πως πλησίαζε η ώρα του μαρτυρίου τους: «Δεῦρο, ἀθληταί τοῦ Χριστοῦ, πρός τό μαρτυρῆσαι ἑαυτούς εὐτρεπίσατε δι΄ αὐτοῦ γάρ μέλλετε τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν κληρονομεῖν, στεφάνῳ δέ ἀκηράτῳ τάς ὑμῶν τελειωθῆναι κεφαλάς καί μισθόν λαβεῖν τόν οὐράνιον. τοῦ γάρ εἰς τέλος ἆθλον ὑπομείναντες τό σώζεσθαι εἶναι γινώσκετε». Οι Άραβες, αφού εντόπισαν τη στρατιωτική δύναμη, την περικύκλωσαν και μετά από μάχη κατόρθωσαν να συλλάβουν όλους τους στρατιώτες εκτός από το Νικόλαο, που διέφυγε στα Βούναινα (Χ. Β. Στεργιούλης) .
Για όσους δέχονται ότι οι εισβολείς ήταν Άβαροι (Βούλγαροι), η φορά των γεγονότων είναι διαφορετική. Ο Νικόλαος δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει τους εισβολείς στην πεδιάδα και γι’ αυτό κατέφυγε στον Τύρναβο, όπου θα μπορούσε να τους κλείσει τον δρόμο προς τη Λάρισα περιμένοντάς τους στο στενό δυτικά του Τυρνάβου, στον δρόμο προς το Δαμάσι. Όταν όμως έφτασε με τις δυνάμεις του στον Τύρναβο, αιφνιδιάστηκε βλέποντας τους εισβολείς να έρχονται από τη Μελούνα, μέσω της Τσαριτσάνης (Κ. Σπανός, 2015).
Ο στρατός του Νικολάου έδωσε την μάχη στην περιοχή της πηγής Μάτι του Τυρνάβου, της βυζαντινής Γρίμνιανης, στα βόρεια της κωμόπολης και στα ριζά της Μελούνας, σε μία περιοχή η οποία δεν του εξασφάλιζε την οδό διαφυγής προς τον ασφαλή Όλυμπο. Εξαιτίας της μειονεκτικής θέσης, στην οποία ήταν αναγκασμένοι να πολεμήσουν οι άνδρες του Νικολάου, παρά την στρατιωτική πείρα, που διέθεταν και τις αρχικές επιτυχίες τους ηττήθηκαν και αιχμαλωτίστηκαν» (Κ. Σπανός, 2015). Ο Νικόλαος κατόρθωσε να διαφύγει προς τους λόφους των Βουναίνων και σχεδόν όλοι οι στρατιώτες του σκοτώθηκαν εκτός από δώδεκα. Αυτοί αιχμαλωτίστηκαν και υποβλήθηκαν σε φρικτά βασανιστήρια για να αλλαξοπιστήσουν. «τόν μέν ὂνυξι ξέσαντες, τόν δέ τόξοις κατατοξεύσαντες, ἂλλον τῶ καταπέλτῃ ὑποπιέσαντες, ἓτερον τῶ τροχῶ ἐπιδοῦντες…». Όμως, οι καλλίνικοι στρατιώτες παρέμειναν ακλόνητοι στην πατρώα πίστη, τελειώθηκαν μαρτυρικά με αποκεφαλισμό και παρέδωσαν το πνεύμα τους στο Θεό επισφραγίζοντας την αγάπη τους για το Χριστό με το αίμα της θυσίας τους (Χ. Β. Στεργιούλης ).
Τα λείψανα των μαρτύρων παρέμειναν άταφα για μεγάλο χρονικό διάστημα μέχρι που ο τότε μητροπολίτης της Λάρισας Φίλιππος, μετά από θεϊκή εντολή, φρόντισε την ανακομιδή των ιερών σκηνωμάτων τους και τον ενταφιασμό τους στη Λάρισα σε ειδικό ναό-Μαρτύριο, μη εντοπισμένο ακόμη (Χ. Β. Στεργιούλης ). Τα ονόματά τους προστέθηκαν στο Μέγα νέφος Μαρτύρων και γράφηκαν στους ουράνιους και αδιάψευστους κώδικες με χρυσά γράμματα «ἀνάγραπτα ἡμῖν δέ…ταύτα πεφανέρωται …Ἁρμόδιος, Γρηγόριος, Ἰωάννης, Δημήτριος, Μιχαήλ, Ἀκίνδυνος, Θεόδωρος, Παγκράτιος, Χριστόφορος, Παντολέων καί Εὐώδιος, Αἰμιλιανός καί γυναῖκες δύο, Εἰρήνη καί Πελαγία», αποτελώντας για τη συνείδηση της Εκκλησίας μας το άνθος των ηρώων Της και κατακτώντας, σύμφωνα με τον ιερό συγγραφέα του βιβλίου της Αποκαλύψεως απόστολο Ιωάννη, την πιο τιμητική θέση στον ουρανό κάτω από το μεγαλειώδη θρόνο του Θεού.
Βιβλιογραφία
Δημήτριος Ζ. Σοφιανός, Άγιος Νικόλαος ο εν Βουναίνη. Ανέκδοτα αγιολογικά κείμενα. Ιστορικαί ειδήσεις περί της μεσαιωνικής Θεσσαλίας (Ι΄ αιών), διατριβή επί διδακτορία, Βιβλιοθήκη Σοφίας Ν. Σαριπόλου, εν Αθήναις 1972, σελ.82
Κ. Σπανός, Άραβες ή Αβάρους αντιμετώπισε ο Άγιος Νικόλαος ο εν Βουναίνοις;(Μια νέα θεώρηση των πολεμικών γεγονότων), Πρακτικά 1ης και 2ης Ημερίδας Λαρισαϊκών Αγιολογικών Σπουδών, Λάρισα 2015, 37-42.
Χ. Β. Στεργιούλης, Ένας άγνωστος Λαρισαίος Μάρτυρας
* Η Πατσή Κωνσταντινιά είναι Διευθύντρια του ΓΕΛ Φαλάννης. Πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, κάτοχος Μεταπτυχιακού διπλώματος Master of Business Administration (MBA) του Staffordshire University
Στην εικόνα Ο άγιος Νικόλαος ο Νέος και οι δώδεκα στρατιώτες συμμάρτυρές του: Ακίνδυνος, Αρμόδιος, Γρηγόριος, Δημήτριος, Ευώδιος, Θεόδωρος, Ιωάννης, Μιχαήλ, Παγκράτιος, Παντολέων, Χριστοφόρος και Αιμιλιανός.(πηγή diakonima.gr)
