«Είναι γνωστές οι απόψεις μου για το θέμα των “απαγορεύσεων”, τις οποίες απόψεις υποστηρίζω εδώ και δεκαετίες και συνοψίζονται στα εξής: Πιστεύω ότι το έργο από τη στιγμή που θα δημιουργηθεί, ξεφεύγει ακόμα και από τον ίδιο τον δημιουργό, που δεν έχει δικαίωμα να κρίνει δικτατορικά ποιος είναι «άξιος» να το ερμηνεύσει και ποιος όχι.
Μόνος κριτής είναι το κοινό και ο χρόνος. Αυτοί τελικά κρίνουν τι θα πάει στα σκουπίδια και τι θα μείνει για πάντα. Θα πρέπει επίσης να πω ότι θεωρώ την χειρότερη εκτέλεση πολύ καλύτερη από μια απαγόρευση».
Το απόσπασμα αυτό αποτελεί μέρος της απάντησης του Μ. Θεοδωράκη στα σχόλια που έχει προκαλέσει η ερμηνεία αποσπασμάτων από το «Άξιον Εστί» στο πλαίσιο συναυλίας που θα διεξαχθεί στη Ν. Σμύρνη για τον εορτασμό της Εργατικής Πρωτομαγιάς, από τον Σ. Ρουβά.
Στην ίδια επιστολή, ο Μ. Θεοδωράκης, φανερά ενοχλημένος από τις διαστάσεις που έχει πάρει το γεγονός, διερωτάται που ήταν όλοι αυτοί οι υπερασπιστές του έργου του, όταν επί σειρά ετών «Ελληνικές Δισκογραφικές Εταιρίες που πλούτισαν από το έργο μου, απέσυραν συχνά τους δίσκους μου από το εμπόριο, ενώ πολλοί τραγουδιστές μου, για πολιτικούς ή άλλους λόγους, διέγραφαν τα έργα μου από το ρεπερτόριό τους».
Θα συμφωνήσω και θα προσυπογράψω το πρώτο απόσπασμα της επιστολής του μουσικοσυνθέτη. Ναι, πιστεύω ότι ένα έργο τέχνης από τη στιγμή που θα δημιουργηθεί, ξεφεύγει ακόμα και από τον ίδιο τον δημιουργό. Ναι, συμφωνώ πως ο δημιουργός – προσθέτω και κανείς άλλος – δεν έχει δικαίωμα να κρίνει δικτατορικά ποιος είναι «άξιος» να το ερμηνεύσει και ποιος όχι. Ναι, μοναδικός κριτής της καλλιτεχνικής δημιουργίας είναι το κοινό και ο χρόνος, που θα κρίνουν τελικά τι θα πάει στα σκουπίδια και τι θα μείνει για πάντα. Και ναι, συμφωνώ να παρουσιάζονται τα μεγάλα έργα, έστω και στην χειρότερη εκτέλεση, παρά να «παροπλίζονται» και να χάνονται στη λήθη, εξαιτίας μιας απαγόρευσης.
Θα διαφωνήσω κάθετα ή, αν θέλετε πιο σωστά, θα διαφοροποιηθώ από την κατηγορία στην οποία ο Μ. Θεοδωράκης «στρίμωξε» όλους τους επικριτές αυτής της κατάστασης. Δεν είμαι υπερασπιστής του έργου κανενός μεγάλου καλλιτέχνη. Τα μεγάλα και τα σπουδαία κουβαλούν την αλήθεια μέσα τους και δεν έχουν την ανάγκη κανενός «σταυροφόρου». Ο Ελύτης κέρδισε με το έργο του την αθανασία, το ίδιο και ο Μ. Θεοδωράκης, του οποίου η καλλιτεχνική δημιουργία δε συγκαταλέγεται στις δικές μου προσωπικές προτιμήσεις, πλην ελάχιστων εξαιρέσεων.
Και για να είμαι ακόμη πιο ξεκάθαρη… Από μια άποψη πιθανώς να πρέπει να ευχαριστήσουμε τον κ. Ρουβά που θα ερμηνεύσει αποσπάσματα από το μεγάλο ποιητικό έργο του Ελύτη, σε μουσική Θεοδωράκη. Κάποιοι από το πολυπληθές ομολογουμένως κοινό του, που πιθανότατα θα συρρεύσουν στην εκδήλωση μόνο και μόνο για να τον δουν (δουν, όχι ακούσουν, να το τονίσω αυτό), πιθανώς να μην έχουν ακούσει ποτέ τον πολιτιστικό αυτό θησαυρό. Ίσως να είναι αυτός ο μοναδικός τρόπος να τον προσέξουν. Διαθέτω προσωπική πείρα από αντίστοιχο γεγονός, όταν κατά τη διάρκεια διαφωνίας μου με «ορκισμένο» θαυμαστή συναδέλφου του κ.Ρουβά, του Νότη Σφακιανάκη, μου προέβαλε ως επιχείρημα, και μάλιστα ηχητικό, την ερμηνεία μια «ψαγμένης ζεμπεκιάς», όπως χαρακτήρισε ο ίδιος το τραγούδι, την ερμηνεία του «Ερωτικού», ευρέως γνωστού «Με μια πιρόγα», από ζωντανή ηχογράφηση του εν λόγω καλλιτέχνη. Φαντάζεστε το μέγεθος της έκπληξής του, όταν με άκουσε να τραγουδάω τους υπέροχους στίχους του Άλκη Αλκαίου και όταν πληροφορήθηκε πως το τραγούδι που μου προέβαλλε ως κορυφαίο της καριέρας του αγαπημένου του καλλιτέχνη, γράφτηκε δεκαετίες πριν για μια άλλη μεγάλη φωνή, σίγουρα όχι του κ. Σφακιανάκη. Ποιος ξέρει; Σε 20 χρόνια μπορεί να έχω ανάλογη εμπειρία από έναν ορκισμένο/η Ρουβίτσο/α, που θα υπερασπιστεί την καλλιτεχνική ταυτότητα του ειδώλου του με το «Της δικαιοσύνης Ήλιε νοητέ»! Σημασία θα έχει πως μέσα από τη συγκεκριμένη ερμηνεία ο άνθρωπος αυτός θα αγαπήσει και θα ακούει ένα μεγάλο μουσικό έργο, κι ας μη γνωρίζει τις λεπτομέρειες που συνδέονται με τη δημιουργία του.
Ωστόσο, διαβάζοντας την είδηση της συμμετοχής του κ. Ρουβά στη συναυλία με αυτό το περιεχόμενο – το ομολογώ – εξοργίστηκα. Δεν είμαι είρων. Η ειρωνεία είναι ένα είδος σχολιασμού στο οποίο σπάνια καταφεύγω, γιατί προτιμώ να συζητώ και να επιχειρηματολογώ με πνεύμα σεβασμού και αληθινή διάθεση επικοινωνίας. Στην περίπτωση αυτή, όμως, η ειρωνεία υπήρξε μονόδρομος και στόχος της δεν ήταν ούτε η «υπεράσπιση» του Άξιον Εστί, ούτε οι φωνητικές ικανότητες του κ. Ρουβά, ούτε καν η απόλυτη αντίθεση στην οποία έρχεται ο προσανατολισμός της καριέρας του ανθρώπου αυτού, με το περιεχόμενο του συγκεκριμένου έργου. Κατά την άποψή μου ο καθένας έχει δικαίωμα να συγκινηθεί, να ερμηνεύσει, να παρουσιάσει δημόσια οποιοδήποτε έργο τέχνης. Ποσώς με αφορά αν ο Ρουβάς τραγουδήσει Ελύτη, ο Παντελίδης Καββαδία και η Πάολα Ρίτσο! Δε θα πάω να τους ακούσω και η ιστορία τελειώνει εκεί.
Αυτό όμως που με ενοχλεί αφάνταστα και με θυμώνει βαθιά ταυτόχρονα είναι η ουσία πίσω από τις «ποιοτικές» στροφές και τις ανάλογες απόπειρες προσώπων της show biz, όπως ο κ.Ρουβάς. Η ουσία είναι πως άνθρωποι οι οποίοι ταΐζουν εδώ και χρόνια σκουπίδια στο κοινό τους προκειμένου να «χτίσουν» τις περιβόητες καριέρες τους, «φιλάνθρωποι» αστέρες δεμένοι στο άρμα διαφόρων επίσης «φιλάνθρωπων» κοσμικών κυριών οι οικογένειες των οποίων ελέγχουν πανίσχυρα ΜΜΕ και καρπούνται εδώ και δεκαετίες το δημόσιο χρήμα, πρόσωπα που αποτελούν «προϊόντα» ενός σάπιου και εντεταλμένου συστήματος που στόχο έχει να κοιμίσει και να νεκρώσει κάθε είδους προσωπικότητας, με στόχο κυρίως τα νέα παιδιά, εστιάζοντας μονίμως στην εικόνα και παραμελώντας το περιεχόμενο και τις πανανθρώπινες αξίες, ξαφνικά, για τους δικούς τους προσωπικούς λόγους που ποσώς με ενδιαφέρουν, ανακαλύπτουν πως υπάρχουν και οι πραγματικοί μεγάλοι της τέχνης!
Τα δυο καρπούζια στην ίδια μασχάλη ειρωνεύομαι και αυτό που αντιπροσωπεύει ο κ. Ρουβάς. Την ευκολία με την οποία επιχειρεί ο ίδιος και το σύστημα που εκπροσωπεί εδώ και δεκαετίες πλέον, να μετατρέψει σε κολυμπήθρα του Σιλωάμ τέτοιου είδους εμφανίσεις. Γιατί για εμφάνιση πρόκειται, ας μη γελιόμαστε. Ο κ. Ρουβάς, αφού ερμηνεύσει τα αποσπάσματα του Άξιον Εστί, θα κατεβεί από τη σκηνή και θα συνεχίσει να υπερασπίζεται τη δημόσια εικόνα που με τόσο αίμα, δάκρυα κι ιδρώτα έχτισε. Αυτός είναι ο κ. Ρουβάς και όλοι οι όμοιοί του. Πανέμορφος, καλογυμνασμένος, με λαμπερό χαμόγελο, σωστές δημόσιες σχέσεις, εξαιρετικούς κοιλιακούς και πλαστικά τραγουδάκια, για να μην πολυσκεφτόμαστε! Στο είδος που υπηρετεί, όσον αφορά τη μουσική τουλάχιστον, είναι εξαιρετικός. Το τέλειο εμπορικό προϊόν, κατασκευασμένο με πολύ δουλειά, αναμφισβήτητα.
Εμπορικό προϊόν. Όχι καλλιτέχνης. Καλλιτέχνης που δεν παίρνει θέση μέσα από το έργο του απέναντι στα κοινωνικά προβλήματα, που χωρίς δισταγμό μετατρέπεται σε φερέφωνο και σύμβολο της λατρείας του «τίποτα», που δεν προωθεί τις μεγάλες αξίες, που έχει τεράστια προσωπική ευθύνη για την αποθέωση της υποκουλτούρας και την υποβάθμιση κάθε έννοιας πολιτισμού, δεν είναι καλλιτέχνης. Κάτι άλλο είναι, που δεν είναι η δική μου θέση να ορίσω.
Ειρωνεύομαι λοιπόν στο πρόσωπό του κ. Ρουβά ένα σύστημα, έναν ολόκληρο κόσμο, που νομίζει πως θα με πείσει για τις φωτεινές του προθέσεις, επειδή θα βάλει στο στόμα του τους στίχους του Ελύτη. Ειρωνεύομαι τον ψεύτικο κόσμο του, που ναι μεν δικαιούται να υποκλιθεί στο μεγαλείο του Άξιον Εστί, αλλά διαθέτει τεράστια ευθύνη για τον άλλο κόσμο, αυτόν που παραδίδει στις γενιές που έρχονται. Κι ο κόσμος σας κ. Ρουβά, όσο Ελύτη κι αν ερμηνεύσετε, ουκ άξιος εστί!
