Το νέο Μνημόνιο που θα έρθει προς ψήφιση στη Βουλή εμπεριέχει, εκτός των άλλων, και υπαγωγή της συμφωνίας στο ευρωπαϊκό Δίκαιο και όχι στο αγγλικό, όπως συνέβαινε έως τώρα.
Ηδη έχει ξεκινήσει η συζήτηση για το τι ακριβώς σημαίνει αυτό, αν πράγματι είναι προς όφελος της χώρας ή αν, όπως έχει ήδη υπονοήσει ο τέως πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, Ευάγγελος Βενιζέλος, γράφοντας «έχουν το θράσος να μιλούν για τις προηγούμενες δανειακές συμβάσεις και το αγγλικό Δίκαιο!», τελικά δεν υπάρχει καμία ουσιαστική διαφορά μεταξύ τους.
Τον βασικό κορμό της λύσης στον παραπάνω γρίφο θα τον αναζητήσουμε από την αρχή: Το αγγλικό Δίκαιο δέχεται αυτό που ονομάζουν «εμπράγματες δεσμεύσεις». Δηλαδή, αποπληρωμή σε «είδος».
Με απλά λόγια, αν μια χώρα δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της και έχει βάλει εγγύηση τον εθνικό της πλούτο, σύμφωνα με το αγγλικό Δίκαιο, αυτή δεσμεύεται. Ενώ το αντίστοιχο ευρωπαϊκό δεν δέχεται καν μια τέτοια συνθήκη, καθώς οι εμπράγματες δεσμεύσεις δεν είναι αποδεκτές.
Επίσης, πέραν του ότι το αγγλικό Δίκαιο λειτουργεί πάντα υπέρ του δανειστή, η δανειακή σύμβαση που υπέγραψε η Ελλάδα τον Μάιο του 2010 ήταν γεμάτη με όρους που ίσχυαν μόνο για τον οφειλέτη, ενώ δεν προβλέπονταν αντίστοιχοι και για τον δανειστή.
«Αν ο δανειστής, εκμεταλλευόμενος την ανάγκη του οφειλέτη, αξιώσει μεγαλύτερο τόκο από εκείνον που ισχύει στις συναλλαγές, δεν μπορεί, σύμφωνα με το αγγλικό Δίκαιο, ο οφειλέτης να ζητήσει τη μείωσή του. Επιπλέον, ενώ, σύμφωνα με το Δίκαιο της ηπειρωτικής Ευρώπης, ο οφειλέτης μπορεί να ζητήσει τη μείωση του χρέους κατά το ποσό που είναι “επαχθές”, στο αγγλικό Δίκαιο δεν του αναγνωρίζεται καν αυτό το δικαίωμα» είχε δηλώσει ο συνταγματολόγος Γιώργος Κασιμάτης πριν από ένα χρόνο.
Επιπρόσθετα, αξίζει να σημειωθεί πως:
● Η ενσωμάτωση του ευρωπαϊκού Δικαίου στο εθνικό Δίκαιο αποτελεί έναν πολύ σημαντικό τομέα δράσης, τον οποίο παρακολουθεί, συντονίζει και εποπτεύει η Γενική Γραμματεία της κυβέρνησης.
● Στο κλασικό διεθνές Δίκαιο, όταν γίνεται παραπομπή σε διεθνή σύμβαση, πρέπει να αναφέρονται και οι διατάξεις με τις οποίες αυτή έχει ενσωματωθεί στο ελληνικό Δίκαιο.
● Το ευρωπαϊκό Δίκαιο συνιστά υπερεθνικό και όχι διεθνές Δίκαιο strictο sensu (με τη στενή έννοια).
Από την άλλη, καθώς η χρηματοδότηση θα προέλθει από τον ΕΜΣ (Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, ESM – European Social Fund), τα δεδομένα μπορεί να αλλάξουν, καθώς περιουσιακά στοιχεία του Ελληνικού Δημοσίου που ενδέχεται να χρησιμοποιηθούν ως εγγυήσεις περνούν άμεσα στον έλεγχο του Μηχανισμού.
Τι σημαίνει ΕΜΣ:
Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας δημιουργήθηκε από τα κράτη-μέλη της ζώνης του ευρώ. Είναι, δηλαδή, καθαρό δημιούργημα της ευρωζώνης.
– Στις 25 Μαρτίου 2011 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, τροποποιώντας το άρθρο 136 της συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, προσέθεσε τα εξής: «Η παροχή τυχόν απαιτούμενης χρηματοπιστωτικής συνδρομής δυνάμει του Μηχανισμού θα υπόκειται σε αυστηρούς όρους».
Τονίζει μάλιστα: «Η αυστηρή τήρηση του πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης, της ενοποιημένης μακροοικονομικής εποπτείας, ιδιαίτερα του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, του πλαισίου μακροοικονομικών ανισορροπιών και των κανόνων οικονομικής διακυβέρνησης της Ευρωπαϊκής Ενωσης θα πρέπει να εξακολουθήσει να αποτελεί την πρώτη γραμμή άμυνας έναντι καταστάσεων κρίσης εμπιστοσύνης που επηρεάζουν τη σταθερότητα της ζώνης του ευρώ», με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για τη χώρα μας, που κατά κοινή, ευρωπαϊκή ομολογία, βρίσκεται σε κατάσταση «κρίσης που επηρεάζει τη σταθερότητα του ευρώ».
– Ολα τα κράτη-μέλη της ζώνης του ευρώ πρέπει να γίνονται και μέλη του ΕΜΣ.
– Στην ίδια τη συνθήκη ίδρυσης του ΕΜΣ αναφέρεται ρητά: «Ο ΕΜΣ θα συνεργάζεται πολύ στενά με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για την παροχή στήριξης σταθερότητας. Η ενεργός συμμετοχή του ΔΝΤ θα επιδιώκεται, τόσο σε τεχνικό όσο και σε χρηματοοικονομικό επίπεδο.
Τα κράτη-μέλη της ζώνης του ευρώ που ζητούν χρηματοπιστωτική συνδρομή από τον ΕΜΣ αναμένεται να απευθύνουν, εφόσον είναι δυνατόν, ανάλογο αίτημα και στο ΔΝΤ». Ακριβώς ό,τι έχει γίνει και με μας, δηλαδή. Και εφόσον ανήκουμε στη ζώνη του ευρώ, όλα τα παραπάνω ήταν αναμενόμενα και μη ανακλητά.
– Το διοικητικό συμβούλιο του Μηχανισμού απαρτίζεται από τους υπουργούς Οικονομικών της ευρωζώνης, διαθέτει πλήρη νομική προσωπικότητα και έχει πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα:
α) Να αποκτά και να διαθέτει κινητή και ακίνητη περιουσία.
β) Να συμβάλλεται.
γ) Να είναι διάδικος.
δ) Να συνάπτει συμφωνία και/ή πρωτόκολλα για την έδρα, όποτε είναι αναγκαίο, για την εξασφάλιση της αναγνώρισης και της επιβολής του νομικού καθεστώτος και των προνομίων και ασυλιών του.
Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 32, παρ. 8, της Συνθήκης Ιδρυσης του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, ο ίδιος, η περιουσία και οι χρηματοδοτικοί του πόροι «δεν υπόκεινται σε κανέναν περιορισμό, ρύθμιση, έλεγχο και μορατόρια οποιασδήποτε φύσεως». Τέλος, τα επιλεκτικά στελέχη, καθώς και το προσωπικό του «τυγχάνουν ασυλίας έναντι δικαστικών διώξεων».
«Προνομιούχος δανειστής» ο ESM
«Ο όρος “διεθνές ευρωπαϊκό Δίκαιο” επιστημονικά δεν υφίσταται. Ο επιστημονικά δόκιμος όρος είναι ο όρος “ευρωπαϊκό” και, κατά νομική ακριβολογία, “ενωσιακό” Δίκαιο. O ESM είναι διακυβερνητική οργάνωση διεπόμενη από το δημόσιο διεθνές Δίκαιο.
Η διεθνής συνθήκη, διά της οποίας συνεστήθη ο ESM, υπογράφηκε το 2012 και τυπικά ενεργοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2012 μετά την κύρωση της σχετικής συνθήκης από τα Κοινοβούλια των κρατών-μελών της ευρωζώνης. Ο ESM έχει ούτως ή άλλως όσον αφορά τα χορηγούμενα από αυτόν δάνεια καθεστώς προνομιούχου δανειστή (preferred creditor status), ήτοι καθεστώς παραπλήσιο με αυτό που διέπει τα χορηγούμενα από το ΔΝΤ δάνεια.
Προφανώς επιστημονικά ακριβέστερες αξιολογήσεις σε σχέση με τα ζητήματα του εφαρμοστέου Δικαίου και τις εξ αυτού απορρέουσες νομικές και πολιτικές συνέπειες μπορεί να διατυπωθούν όταν δει το φως της δημοσιότητας το πλήρες, ακριβές κείμενο της συμφωνίας Ελλάδας-ESM».
Αντώνης Μεταξάς, λέκτορας Τομέα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του ΕΚΠΑ
