Της Κωνσταντινιάς Πατσή *
Η πόλη μας με ιδιαίτερη χαρά και βαθύτατη συγκίνηση γιόρτασε για μία ακόμη φορά την απελευθέρωσή της από τον τουρκικό ζυγό και τίμησε τη δική της, ιδιαίτερη ημέρα κατά την οποία πριν από 134 χρόνια ανέπνευσε τον αέρα της Ελευθερίας και ενώθηκε με τη μητέρα Ελλάδα. Την 1η του Σεπτέμβρη του 1881.
Οι υπόδουλοι στους Τούρκους Έλληνες μεθυσμένοι κυριολεκτικά από τα νάματα της ιστορίας τους, αποφάσισαν το 1821
«Να σηκώσουν πόλεμο και να πολεμήσουν τους Τούρκους.
Να διώξουν όλη την Τουρκιά ή να χαθούνε ούλοι»
χορεύοντας για άλλη μια φορά τον ίδιο αρχέγονο πατριωτικό χορό με τους Σαλαμινομάχους και τους μαχητές των Θερμοπυλών και στέλνοντας το μήνυμα της ιστορικής συνέχειας στους νεκρούς του Μαραθώνα και των Πλαταιών. Αυτός ο πολύχρονος και πολυαίμακτος αγώνας των Ελλήνων για Ανεξαρτησία οδήγησε στην ίδρυση (Πρωτόκολλο περί ανεξαρτησίας της Ελλάδος, 3 Φεβρουαρίου 1830), του ελληνικού κράτους και την ένταξη της Ελλάδος στον πολιτικό χάρτη των ανεξάρτητων κρατών της γης, ενώ λίγο αργότερα επανέφερε τον αγέρα της ελευθερίας μέχρι τη συνοριακή γραμμή Αμβρακικού-Παγασητικού (Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης, 9 Ιουλίου 1832 και Πρωτόκολλο της Συνδιάσκεψης του Λονδίνου .30 Αυγούστου 1832).
Για τη Θεσσαλία, πατρίδα σπουδαίων Ομηρικών ηρώων και τόπο κατοικίας των θεών του αρχαιοελληνικού κόσμου, με την εντυπωσιακή ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων και την πλούσια πολιτιστική παράδοση, οι αλυσίδες της σκλαβιάς βάσταξαν σχεδόν πέντε αιώνες. Στη διάρκειά τους η Θεσσαλία έχυσε ποταμούς αίματος και δακρύων. Θυσίασε χιλιάδες τέκνων της. Τα βουνά της υπήρξαν καταφύγια του έθνους και άσβεστες εστίες του ανεπανάληπτου ελληνικού λαϊκού πολιτισμού, του ανυπότακτου πνεύματος και της λεβεντιάς. Με την παιδεία της, με τους διδασκάλους της και με τον Ρήγα, κατέχει πρώτη θέση στην προσπάθεια αφύπνισης της εθνικής συνείδησης. Στον ένοπλο αγώνα κατέλαβε αξιόλογη θέση με τα αμέτρητα ξεσπάσματα των αρματολών της και με τις επαναστάσεις των Διονύσιου, Νικοτσάρα, παπα-Βλαχάβα, Γεωργάκη Ολυμπίου (Λάζαρος Αρσ. Αρσενίου).
Για τον Τυρναβο η περίοδος της τουρκοκρατίας ξεκινά από τις αρχές του 15ου αιώνα και πιο συγκεκριμένα από το 1423 όταν ο στρατηγός Τουραχάν, που κατά μια εκδοχή θεωρείται ιδρυτής της πόλης, κατέλαβε τη Θεσσαλία και του παραχωρήθηκε η περιοχή του Τυρνάβου ως δώρο από τον Σουλτάνο, με κληρονομική μεταβίβαση στους εκάστοτε απογόνους. Στη διάρκειά των χρόνων της υποδούλωσης οι ελεύθερες και ανυπότακτες καρδιές των Τυρναβιτών έδειξαν αξιοθαύμαστη αντοχή και κατόρθωσαν όχι μόνο να διατηρήσουν όλα τα στοιχεία της εθνικής τους υπόστασης, αλλά και να προχωρήσουν προς τη δική τους αναγέννηση δημιουργώντας ένα πνευματικό, θρησκευτικό και οικονομικό κέντρο, µε τις σχολές του και τα ελληνοµουσεία του -σύμφωνα με τον Νικόλαο Βέη- όπου αξιόλογοι πνευματικοί άνδρες, «δασκάλεψαν εκεί τη νιότη, στεριώσανε τη χριστιανική πίστη και σπείρανε τον αγνό σπόρο της λευτεριάς κι ανάστησαν άξιους µμαθητές και ντόπιους και ξένους» (Χρ.Τσολάκης). Κι έγινε ο Τύρναβος τόπος μαρτυρίου και θυσίας του Αγίου Γεδεών και του Άγιου Γεωργίου του Νεομάρτυρα εκ Ραψάνης και µια σημαντική πνευματική εστία με µια σπουδαία εκπαιδευτική παράδοση, η οποία διεπότισε τις επερχόμενες γενεές.
Στον διαφωτισμό των υπόδουλων Ελλήνων ο Τύρναβος συνέβαλε με μια πλειάδα επιστημόνων και λογίων, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται ο Τυρναβίτης Αλέξανδρος, ο Ιωάννης Αγραφιώτης, ο Ιωάννης Πέζαρος, ο Στέφανος Δούγκας, ο Ζήσης Δαούτης, ο Γεώργιος Ζαχαριάδης, ο Δημήτριος Αλεξανδρίδης, ο Δημήτριος Κωνσταντίνου, ο Αλέξανδρος Πέζαρος, που στήριξαν με κάθε τρόπο την κυκλοφορία και την διάδοση των θεμελιωδών ιδεών, όπως ελευθερία, δικαιοσύνη, ανεξιθρησκία, αρετή, επιστήμη. Στη Φιλική Εταιρεία, που ιδρύθηκε για την προετοιμασία του αγώνα, για την «ανέγερσιν και απελευθέρωσιν του Ελληνικού Έθνους και της Πατρίδoς μας» όπως μας πληροφορεί ο ίδιος ο Εμμανουήλ Ξάνθος, η πόλη μας συμμετείχε με τον Τυρναβίτικης καταγωγής (ο πατέρας του, Νικηφόρος Τεκελής, ήταν έμπορος από τον Τύρναβο) Αθ. Τσακάλωφ ,ο οποίος είχε και την πρωτοβουλία της ίδρυσης της, όντας πιο πριν μέλος της “Ελληνικής Εταιρείας” και του “Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου”. Για απόδειξη μάλιστα στον Κώδικα της Ανώτατης Αρχής της Φιλικής Εταιρείας, πρώτο βρίσκεται το όνομα του Αθ.Τσακάλωφ (www.parliament.gr).
Κι όταν ξέσπασε ο ένοπλος αγώνας για τη λευτεριά στα πρόσωπα των Τυρναβιτών αγωνιστών Κυριάκου Πάγκαλου, Γεωργίου Αναστασίου και Δημητρίου Τυρναβίτη μνημονεύουμε όλους εκείνους τους ανώνυμους ένθερμους πατριώτες, που εγκατέλειψαν τον τόπο τους και εντάχτηκαν στα επαναστατικά σώματα της Νότιας Ελλάδας πρώτα και της Θεσσαλίας αργότερα ενώ, οι Τυρναβιτες ιερομόναχοι παπα-Θεόφιλος, παπα-Κύριλλος και ο έμπορος Ανδρέας Αθανασίου και άλλα πέντε άτομα που βρίσκονται το 1829 μόνιμα εγκαταστημένοι στη Σκόπελο γίνονται σύμβολα όλων των αγωνιστών που έφυγαν από τον Τυρναβο και συμμετείχαν στις εξεγέρσεις που σημειώθηκαν στη Θεσσαλία μέχρι την απελευθέρωση της από τους Τούρκους και την προσάρτηση της ( πλην της Ελασσόνας) στο ελληνικό κράτος με την υπογραφή της Σύμβασης της Κωνσταντινουπόλεως (20 Ιουνίου του 1881) που συνάπτεται μεταξύ Ελλάδας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Ο Τυρναβίτης Δημοσθένης Ανδρεάδης, επιθεωρητής της δημοτικής εκπαίδευσης, σε ηλικία δώδεκα ετών τότε περιγράφει την απελευθέρωση του Τυρναβου με τα παρακάτω λόγια:
Το απόγευμα της προηγούμενης ημέρας, ο μιραλάης, δηλαδή ο Τούρκος διοικητής του Τυρναβου, προσκάλεσε τους Τυρναβίτες προύχοντες στο «Κονάκι», το στρατιωτικό διοικητήριο και τους ανακοίνωσε τη μεγάλη είδηση της αποχώρησης των τουρκικών στρατευμάτων.
Πρωί πρωί την άλλη ημέρα οι Τυρναβίτες που δεν κοιμήθηκαν όλο το βράδυ ξεκίνησαν σε παρέες για το στρατώνα, που βρισκόταν στο ίδιο μέρος όπου είναι σήμερα, για να υποδεχτούν τα ελληνικά στρατεύματα. Εν τω μεταξύ από τα χαράματα στήθηκε μια μεγάλη αψίδα από όπου θα περνούσε ο στρατός που θα ερχόταν από τη Λάρισα. Ο στρατώνας, το απέραντο κτίριο που επί σαράντα χρόνια από τότε που κτίστηκε έδειχνε με χίλιους τρόπους τη ζωντάνια του, το πρωί εκείνο ήταν βουβό και άλαλο. Σε λίγο ο γύρω χώρος όπου είχε στηθεί η αψίδα γέμισε από κόσμο, ενώ συνέχιζε να έρχεται κι άλλος. Οι περισσότεροι ήταν άνδρες και αγόρια μικρά και μεγάλα που φορούσαν τα καλά τους τα ρούχα αν και η ημέρα ήταν καθημερινή. Οι γυναίκες ήταν λίγες μεσόκοπες, με τα ρούχα της εποχής με σκέπη στο κεφάλι. Οι δασκάλες φορούσαν καπέλα και ευρωπαϊκά ρούχα, οι μαθήτριες κάτασπρα ρούχα με άσπρες κορδελλες στο κεφάλι και οι μαθητές που τους συνόδευαν οι δάσκαλοι τους φορούσαν τα καλά τους τα ρούχα της εποχής.
Οι πρώτοι Έλληνες στρατιώτες που έφτασαν εκεί ήταν 4 καβαλάρηδες σαλπιγκτές και πίσω τους ακολουθούσε μια ίλη ιππικού με επικεφαλής μουσική μπάντα που έπαιζε στρατιωτικά εμβατήρια. Ακολουθούσαν και τα υπόλοιπα ελληνικά στρατεύματα μέσα σε φρενήρη ενθουσιασμό και ζητωκραυγές (Βύρων Σκρουµπής)
Η σημασία της απελευθέρωσης και προσάρτησης του Τυρναβου και γενικότερα της Θεσσαλίας «δεν έγκειται μόνο στο ότι αποτέλεσε την πρώτη επέκταση των συνόρων του «ελεύθερου Ελληνισμού» σε βάρος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και την πρώτη συγκεκριμένη υλοποίηση της «Μεγάλης Ιδέας», αλλά ίσως πρέπει να θεωρηθεί σημαντικότερο γεγονός συναρτημενο με μια σειρά από παράγοντες που ξεπερνούσαν την άμεση συγκυρία και που εξέφραζαν ποιοτικές διαφοροποιήσεις τόσο στον ευρύτερο βαλκανικό, όσο και στον στενότερο χώρο του Ελληνισμού» (Ιστορία του Ελληνικού Έθνους-τόμος ΙΔ).
Πηγές:
1) Λάζαρος Αρσ. Αρσενίου, Η Θεσσαλία στην Τουρκοκρατία 1393-1881: Ιστορική και εθνολογική προσέγγιση
2) Βύρων Σκρουµπής, ΤΥΡΝΑΒΟΣ Ιστορικές-Λαογραφικές αναδρομές, έκδοση ∆ήµου Τυρνάβου 1997
3) Ιστορία του Ελληνικού Έθνους-τόμος ΙΔ΄
4) Χρ.Τσολάκη, Αχιλλέας Τζάρτζανος-Ο µεγάλος λησµονηµένος και ο προφητικός
5) http://www.parliament.gr/1821/anafora/filikoi.asp
6) http://www.parliament.gr/1821/anafora/xrono5.asp
7) http://argolikivivliothiki.gr/tag/%CE%B1%CE%B8%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%83%CE%B9%CE%BF%CF%82-%CF%83%CE%AD%CE%BA%CE%B5%CF%81%CE%B7%CF%82/
8) Πηγή χάρτη http://blogs.sch.gr/2dimsch/
*Η Κωνσταντινιά Πατσή είναι Διευθύντρια του Γ.ΕΛ Τυρνάβου. Πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, κάτοχος Μεταπτυχιακού διπλώματος Master of Business Administration (MBA) του Staffordshire University
