Ο Τύρναβος ανέκαθεν υπήρξε κοιτίδα σημαντικών προσωπικοτήτων των Γραμμάτων, γνωστών στους ασχολούμενους με θέματα παιδείας, ανέφερε η κα Αθηνά Ι. Ματράκη στην εισήγησή της, στις 06/02/2016 στη Διημερίδα “ΨΗΦΙΔΕΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΥΡΝΑΒΟΥ”. Ανάμεσά τους,όπως ανέφερε, συγκαταλέγονται και οι τρεις Τυρναβίτες κωδικογράφοι:
i)Ο Λάμπρος Πάσχου-Τυρναβίτης ή Λάμπρος Πάσχου γεννήθηκε στα Γιάννενα όπου και σπούδασε στη Σχολή Γκιόνμα ή Μπαλαναία. Καταγόταν από οικογένεια με μακρά εμπορική παράδοση στη Βιέννη. Ο Ιωάννης Πέζαρος, ο μετέπειτα διάδοχός του στη Σχολή του Τυρνάβου, γράφοντας από το Λιβάδι, στις 24 Ιουνίου 1781, τον αποκαλεί: «εντιμοσοφολογιώτατον και ευεργετικώτατον». Ως διάδοχος του Ιωάννη Αγραφιώτη δίδαξε στη Σχολή του Τυρνάβου την περίοδο 1766-1782 και σύμφωνα με σημείωμά του που βρίσκεται σε κώδικα της Μονής των Ιβήρων, πληροφορούμαστε πως ο Πάσχου σχολαρχούσε και συνάμα κήρυττε τον Θείο Λόγο στον Τύρναβο πριν από το 1748.
Συγγραφικό έργο δεν μας έχει παραδοθεί. Έγραψε όμως 5 κώδικες, κι έγινε γνωστός και ως βιβλιογράφος. Πρόκειται για τα εξής χειρόγραφα: α) Το έτος 1747 έγραψε τον κώδικα 9 της Μονής του Ξηροποτάμου του Αγίου Όρους: Τυπικάριον, το οποίο περιέχει την ακολουθία του αγίου Νικολάου του νεομάρτυρος. β) Το 1748 έγραψε τον κώδικα 465 της Μονής των Ιβήρων: Ιστορία ψυχωφελής εκ της ενδοτέρας των Αιθιόπων χώρας, της Ινδών λεγομένης μετενεχθείσα προς την αγίαν πόλιν Ιερουσαλήμ, διά Ιωάννου μοναχού της Μονής του Αγίου Σάββα. γ) Το 1753 έγραψε τον κώδικα 876 της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδας (ΕΒΕ): Σύνοψις ευχών εκ του ψαλτήρος, συλλεγείσα παρά του σοφωτάτου Γενναδίου Σχολαρίου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως. δ) Το 1756 έγραψε τον κώδικα 39 της Δημοτικής Βιβλιοθήκης του Τυρνάβου, ο οποίος περιέχει δύο Ακολουθίες του αγίου Αθανασίου. ε) Το 1760 έγραψε τον κώδικα 397 της Μονής Παντελεήμονος του Αγίου Όρους, ο οποίος περιέχει λειτουργικά κείμενα.
ii)Ο Μαργαρίτης Παπά-Μανώλης. Για τον Μαργαρίτη Παπά-Μανώλη δεν έχουμε επαρκείς πληροφορίες. Ελάχιστα στοιχειά μπορούμε να αντλήσουμε από μία επιστολή του προς τον Κων. Οικονόμο εξ Οικονόμων. Σ’αυτή αποκαλύπτει πως σπούδασε στο Φιλολογικό Γυμνάσιο της Σμύρνης μαζί με άλλους νεαρούς Τυρναβίτες. Το 1814 το όνομά του συμπεριλήφθηκε μεταξύ των υποδιδασκάλων (ως υποδιδάσκαλοι τότε ορίζονταν οι προχωρημένοι μαθητές του Γυμνασίου) και το 1817-1818 εμφανίστηκε ως συνδρομητής βιβλίων με το όνομα Μαργαρίτης παπά Μανώλης από τον Τύρναβο και Μαργαρίτης παπά Εμμανουήλ από τη Θεσσαλία, που πιθανότατα είναι ο ίδιος. Τον συναντούμε επίσης και ως κτήτορα τεσσάρων βιβλίων της Βιβλιοθήκης των Ιωάννη Πέζαρου και Δημητρίου Κωνσταντίνου.Το έτος 1807 έγραψε τον κώδικα της βιβλιοθήκης του Πεζάρου :«Παρρησία» του ναού της Αγίας Παρασκευής του Τυρνάβου.Tο 1836 αντέγραψε την Ακολουθία του Αγίου Αθανασίου του Τυρνάβου.
iii)Ο Γεώργιος Καπηλαρίδης. Υπήρξε δάσκαλος και κωδικογράφος. Στις 2 Μαΐου 1864 διορίστηκε δάσκαλος στην Αλληλοδιδακτική Σχολή της Αγίας Φανερωμένης, του Τυρνάβου, όπως μαθαίνουμε από σημείωση στον κώδικα 39, στο εσώφυλλο του τέλους . Το φθινόπωρο του 1840 δίδασκε στο Σχολείο του Μεταξοχωρίου και το 1872 στο σχολείο της Νίκαιας. Τον Ιούλιο του 1872 έγραψε την ακολουθία του Αγίου Αχιλλίου, σύμφωνα με το κωδικογραφικό σημείωμά του, την οποία ολοκλήρωσε τον Ιούλιο του 1872, όντας δάσκαλος στο Νεμπεγλέρι, τη σημερινή Νίκαια της Λάρισας.
Αξίζει να προστεθεί ακόμα ότι, στο Ιερό του Προφήτη Ηλία του Τυρνάβου σώζεται, έως και σήμερα, μέσα σε μία ξυλόγλυπτη και κοσμημένη με ελεφαντοστό κασέλα, ένα Ψαλτήρι μικρού μεγέθους, του οποίου τη βιβλιοδεσία επιμελήθηκε προσωπικά.
Ο ΚΩΔΙΚΑΣ 39 ΤΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΤΟΥ ΤΥΡΝΑΒΟΥ
Εξίσου σημαντική θεωρείται επίσης η μελέτη της και η αναφορά της στον ΚΩΔΙΚΑ 39 της Δημοτικής Βιβλιοθήκης του Τυρνάβου, τον οποίο έγραψε ο Λάμπρος Πάσχου Τυρναβίτης το έτος 1756 σύμφωνα με το κωδικογραφικό του σημείωμα. Τα έξοδα της γραφής του κώδικα ανέλαβε ο ηγούμενος της Μονής του Αγίου Αθανασίου του Τυρνάβου Μεθόδιος. Ο κώδικας αναφέρεται σε 2 ακολουθίες του Αγίου Αθανασίου του Τυρνάβου, μηνών Ιανουαρίου και Μαίου.
Σύμφωνα με τον κ. Μελισσάκη, μελετητή των κωδίκων της Βιβλιοθήκης του Τυρνάβου, πρόκειται για έναν χάρτινο κώδικα, με διαστάσεις 29Χ31 εκ. Η γραφή του, εξαιρετικά επιμελημένη, όρθια, συμμετρική, αραιή, θυμίζει πιστή απομίμηση τυπογραφικών χαρακτήρων. Η στάχωσή του αποτελείται από πινακίδες με χαρτόνι και η επένδυσή του είναι από καφέ δέρμα με έκτυπο διάκοσμο.
Εξίσου εντυπωσιακή είναι και η εσωτερική διακόσμηση του κώδικα. Το κείμενο κάθε σελίδας περικλείεται από πλαίσιο με κόκκινο και μαύρο μελάνι. Υπάρχουν εξαιρετικής ποιότητας επίτιτλα, πύλες, πρωτογράμματα και κοσμήματα με κόκκινο μελάνι. Όλοι οι τίτλοι και οι βοηθητικές ενδείξεις είναι σημειωμένες επίσης με κόκκινο μελάνι. Ο κώδικας διαχωρίζεται σε τεύχη χωρίς αρίθμηση και υπάρχουν και κάποιες άγραφες σελίδες.
Η σημερινή κατάσταση του κώδικα, θεωρείται καλή, παρατηρούνται όμως πολλοί ρύποι από την πολυετή χρήση στα περιθώρια των φύλλων, ορισμένα εκ των οποίων είναι έτοιμα να αποσπαστούν από το αρχικό σώμα.
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ
Ήταν γιος του δασκάλου της Σχολής του Τυρνάβου Δημητρίου Κωνσταντίνου, ο οποίος εντάσσεται στην προεπαναστατική γενιά των τυρναβιτών διδασκάλων του Γένους και του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Γεννήθηκε στον Τύρναβο. Το 1855-1856 φοίτησε στο Γυμνάσιο της Αθήνας και μετέπειτα το 1860 στο τμήμα φιλολογίας του Εθνικού Πανεπιστήμιου. Μετά το πέρας των σπουδών του επιδόθηκε στην διδασκαλία φιλολογικών στο Αρσάκειο. Το 1873, πήγε στο Μόναχο για να σπουδάσει Αρχαιολογία με υποτροφία του Βελλείου Κληροδοτήματος. Συμφοιτητής του ήταν και ο αδερφός του Κωνσταντίνος. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα διορίσθηκαν και οι δυο ως έφοροι Αρχαιοτήτων. Ο Αθανάσιος υπηρέτησε πρώτιστα στη Θήβα (1874-1879), όπου διενήργησε ανασκαφές και αργότερα, με τον Κωνσταντίνο, στάλθηκαν στην Ολυμπία ως κρατικοί επόπτες των ανασκαφών που επιχειρούσαν οι Γερμανοί. Τα ονόματα και των δύο έχουν συνδεθεί με τα περίφημα ευρήματα της αρχαίας Ολυμπίας. Μάλιστα ο Αθανάσιος ήταν ο πρώτος που είχε αναγγείλει στην κυβέρνηση την ανακάλυψη της Νίκης του Παιωνίου στις 22 Δεκεμβρίου 1875. Το 1878, βάσει των Πρακτικών της Αρχαιολογικής Εταιρείας, αποσύρθηκε από την Ολυμπία, λόγω ασθενείας, επέστρεψε στον Τύρναβο και διορίσθηκε έφορος Αρχαιοτήτων του Τυρνάβου με μηνιαίο μισθό 50 δραχμές. Αυτοκτόνησε το 1885.
Ο Αθανάσιος Δημητριάδης, σημειώνει η κα Ματράκη, ήταν κτήτορας του ΚΩΔΙΚΑ 39 και με ιδιόγραφο σημείωμά του αναφέρει ,ότι η παρούσα ακολουθία είναι αριστούργημα καλλιγραφίας του αοιδίμου Λάμπρου Τυρναβίτη, αφιερωμένη στη Μονή του Αγίου Αθανασίου του Τυρνάβου και πως παραδόθηκε ως κειμήλιο τυρναβίτικης καλλιτεχνίας στη βιβλιοθήκη του Σχολείου, στις 2 Μαρτίου του 1881.Ο Δημητριάδης γεννήθηκε και πέθανε στον Τύρναβο.
Κλείνοντας εξέφρασε τις θερμές και εγκάρδιες ευχαριστίες της, τόσο στον κ. Ζήση Μελισσάκη ,μελετητή των κωδίκων της βιβλιοθήκης του Τυρνάβου, που συνέβαλε στο να κατανοήσει μερικά σημεία του κώδικα 39 και ενίσχυσε την ερευνά της με φωτογραφικό υλικό από το προσωπικό του αρχείο, όσο και στον κ. Κώστα Σπανό, εκδότη του περιοδικού ¨ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ¨,που υπήρξε καθοδηγητής, σύμβουλος, Aρωγός στην προσπάθειά της, να συλλέξει το υλικό και να το οργανώσει.
Η κ. Αθηνά Ι. Ματράκη ασχολείται χρόνια με την τοπική ιστορία, είναι μέλος του ΟΜΙΛΟΥ ΦΙΛΩΝ ΘΕΣΣΑΛΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ και εκδίδει άρθρα της στο περιοδικό “ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ”, του κ. Κώστα Σπανού.
Οι φωτογραφίες είναι από το αρχείο του κ. Ζήση Μελισσάκη
