Του Αντιπτέραρχου (Ι) ε.α. Χρήστου Βάγια*
Ιστορικό
Τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940, πριν ακόμη εκπνεύσει το τελεσίγραφο της ντροπής, το οποίο επιδόθηκε, στον τότε Πρωθυπουργό της χώρας μας Ιωάννη Μεταξά, από τον Ιταλό Πρέσβη στην Αθήνα Γκράτσι και μέσω αυτού να εισπράξει η Ιταλία και ολόκληρος ο Φασιστικός άξονας Βερολίνου – Ρώμης το βροντερό ¨ΟΧΙ¨ της Ελλάδος,
άρχισε στη παραμεθόριο περιοχή τη Βορείου Ηπείρου, η Ιταλική προσχεδιασμένη και προαγγελθείσα από καιρό εισβολή, με σκοπό την κατάληψη της Χώρας μας, και την εδραίωση των Πολεμικών Σχεδίων των επίδοξων κατακτητών.
Με την έναρξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, στις 28 Οκτωβρίου 1940, συνολικά 77 Ελληνικά αεροπλάνα πρώτης γραμμής κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν 463 σύγχρονα ιταλικά. Παρά τη συντριπτική υπεροχή της Ιταλικής Αεροπορίας, η απαράμιλλη αυτοθυσία και ο ηρωισμός των πληρωμάτων και της θετικής υποστήριξης του υπόλοιπου προσωπικού εδάφους, ανέτρεψε από τις πρώτες ημέρες του πολέμου τα σχέδια των Ιταλών.
Ο ηρωισμός και η αυτοθυσία, του Υποσμηναγού Ευάγγελου Γιάνναρη, που έπεσε σαν σήμερα στις 30 Οκτωβρίου του 1940 στον προφήτη Ηλία της Βασιλειάδας Καστοριάς, το κατόρθωμα του οποίου θα αναφερθεί ξεχωριστά παρακάτω, ο ηρωισμός του ανθυποσμηναγού Μαρίνου Μητραλέξη στις 2 Νοεμβρίου του 1940, που «ροκάνισε» με την προπέλα του PZL το ιταλικό τρικινητήριο βομβαρδιστικό όταν τελείωσαν τα πυρομαχικά του, το κατόρθωμα, την ίδια ημέρα, του πληρώματος του αεροπλάνου Breguet Bre 19 (Ανθσγος Καρακίτσος – Σμιας Κατσούλας), που εντόπισαν με χαμηλή πτήση την περίφημη ιταλική μεραρχία «Julia», τη στιγμή που είχε εισβάλει στην Πίνδο και κινούνταν να καταλάβει το Μέτσοβο, γεγονός που άλλαξε την έκβαση του πολέμου υπέρ της Ελλάδας, είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα ικανότητας, θάρρους και ηρωισμού, αλλά και βάλσαμο για τους 52 αθάνατους ήρωες αεροπόρους, που απέσπασαν το θαυμασμό των συμμάχων, αλλά και ταυτόχρονα των εχθρών της Ελλάδας.
Το χρονικό της αυτοθυσίας του Υποσμηναγού Ευάγγελου Γιάνναρη
Την δεύτερη μέρα του πόλεμου στις 30 Οκτωβρίου του 1940, οι καιρικές συνθήκες βελτιώθηκαν και πρωί – πρωί στις 04.30, το 2οανεξάρτητο Σμήνος παρατηρήσεως της 3ης Μοίρας Στρατιωτικής Συνεργασίας, είχε προγραμματίσει αποστολές στην περιοχή της Καστοριάς, από το βοηθητικό αεροδρόμιο της Κούκλαινας Βέροιας με αεροπλάνα HENCHEL 126.
Μετά την προετοιμασία των πληρωμάτων του 2ου σμήνους, απογειώθηκαν δύο αεροπλάνα σε σχηματισμό για αποστολή επιθετικής αναγνώρισης, πάνω από το μέτωπο, του τομέα της Πίνδου, προσβάλλοντας ταυτόχρονα τους εχθρικούς στόχους με βόμβες και πολυβόλα. Το πλήρωμα του πρώτου αεροπλάνου με αριθμό Σ-44 αποτελούσαν: Ο Υποσμηναγός παρατηρητής Γιάνναρης Ευάγγελος και χειριστής, ο Αρχισμηνίας Τσάντας Λεωνίδας. Το πλήρωμα του δευτέρου αεροπλάνου αποτελούσαν ο Υποσμηναγός Παπαμηχαήλ και ο Επισμηνίας Γεμενετζής.
Η εκτέλεση της αποστολής, όπως αυτή είχε καθορισθεί, κατέστη αδύνατη, λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών, γι αυτό τα δύο αεροπλάνα άλλαξαν πορεία και σχέδιο και κατευθύνθηκαν προς τη περιοχή της Κορυτσάς, με σκοπό να βομβαρδίσουν το αεροδρόμιο της, που φιλοξενούσε Ιταλικά μαχητικά αεροπλάνα.
Την ίδια ώρα, Ιταλικός σχηματισμός, 5 καταδιωκτικών FIAT CR-42 της 392ης Μοίρας με αρχηγό σχηματισμού τον Αντισμήναρχο Zanni, Διοικητή της 160ης Σμηναρχίας, εντόπισε τα δυο Ελληνικά αεροπλάνα τα οποία δέχτηκαν παρατεταμένα πυρά από τον Ιταλικό σχηματισμό. Στην αερομαχία που ακολούθησε τα Ελληνικά αεροπλάνα ανταπέδωσαν τα πυρά, προξενώντας σοβαρές ζημιές στα εχθρικά αεροπλάνα.
Καθώς όμως η δύναμη πυρός του Ιταλικού σχηματισμού, ήταν ασύγκριτα μεγαλύτερη από αυτή των Ελληνικών, ένας Ιταλός διώκτης, κατόρθωσε να διατρήσει τον κινητήρα του Ελληνικού αεροπλάνου του Γιάνναρη, το οποίο πραγματοποίησε αναγκαστική προσγείωση, στη θέση « Προφήτης Ηλίας» του χωριού Βασιλειάδας, ΒΑ της Καστοριάς. Αμέσως μετά την αναγκαστική προσγείωση του πρώτου αεροπλάνου, ο ελαφρά τραυματισμένος χειριστής Αρχισμηνίας Τσάντας Λεωνίδας αντιλήφθηκε ότι τα πυρά των εχθρικών πολυβόλων είχαν τραυματίσει θανάσιμα τον Υποσμηναγό Γιάνναρη Ευάγγελο.
Στη συνέχεια αυτής της αερομαχίας ο Ιταλικός σχηματισμός άρχισε επίθεση εναντίον του δεύτερου Ελληνικού αναγνωριστικού. Το δεύτερο Ελληνικό αεροπλάνο διάτρητο από τα εχθρικά βλήματα, άρχισε να εκτελεί ελιγμούς αποφυγής μέσα στους ορεινούς όγκους, με αποτέλεσμα λόγω χαμηλών νεφώσεων, να εγκλωβιστεί και να συντριβεί στο όρος Σμόλικα, κοντά στη Σαμαρίνα με αποτέλεσμα να φονευθούν ο Υποσμηναγός Παπαμηχαήλ Λάζαρος και ο Επισμηνίας Γεμενετζής Κωνσταντίνος. Οι νεκροί της πρώτης ημέρας των επιχειρήσεων της Ελληνικής Αεροπορίας έφθασαν τους τρεις.
Ο Γιάνναρης ήταν ήρωας, ήταν ατρόμητος, δε φοβήθηκε την μάχη, το θάνατο και τα υπερσύγχρονα Ιταλικά μαχητικά. Μόλις όμως ανακοινώθηκε νωρίς το πρωί το πρόγραμμα των πολεμικών αποστολών, προσφέρθηκε ευχαρίστως, από μόνος του, να εξυπηρετήσει τον κουρασμένο και άυπνο νεοτοποθετηθέντα φίλο του, που είχε φθάσει αργά το βράδυ στη Μονάδα από τη Σχολή Αεροπορίας, πείθοντας τον Διοικητή Σμήνους να κάνει την αλλαγή του προγράμματος πολεμικών αποστολών και να πετάξει τελικά αυτός προς τον θάνατο, προς την αιωνιότητα.
Ο Υποσμηναγός Γιάνναρης είναι ο πρώτος ήρωας της Ελληνικής Αεροπορίας, που θυσιάστηκε στο βωμό του πολέμου και ο οποίος τιμητικά κατέχει την πρώτη θέση στο Πάνθεο των ηρωικών νεκρών Αξιωματικών και από τους τρεις κλάδους Δυνάμεων και δίκαια η πατρίδα μας με το Βασιλικό Διάταγμα 20-2-41 τον τίμησε με τον Σταυρό του Ιπταμένου.
Να, τι γράφει το απόσπασμα του Βασιλικού Διατάγματος:
« Τιμάται ο Υποσμηναγός Γιάνναρης Ευάγγελος με τον Σταυρό του Ιπταμένου, διότι από της ενάρξεως των επιχειρήσεων, μετείχε και εξετέλεσε πολεμικές αποστολές μετ’ εξαιρετικής τόλμης και αυτοθυσίας, υπερβαλλούσης κατά πολύ την εκτέλεση του καλώς εννοουμένου καθήκοντος, αποτέλεσμα των οποίων υπήρξε ο ηρωικός θάνατος αυτού επί του πεδίου της μάχης.»
Κάθε χρόνο την τελευταία Κυριακή Οκτωβρίου ή την πρώτη Κυριακή Νοεμβρίου , ο Δήμος Καστοριάς, η Π.Α και η Ένωση Αποστράτων Αξιωματικών Αεροπορίας, τιμούν με σεμνή τελετή τη μνήμη του ήρωα Ευ. Γιάνναρη στο χώρο του μνημείου στη Βασιλειάδα Καστοριάς.
*Ο Αντιπτέραρχος (Ι) ε.α. Χρήστος Βάγιας είναι επίτιμος Πρόεδρος ΕΑΑΑ/ Λάρισας
