Γράφει ο Μανώλης Κοττάκης*
Όσα δεν φέρνει ο χρόνος τα φέρνει η ώρα! Η απόφαση του προέδρου Τραμπ να άρει το εμπάργκο πώλησης όπλων στην Κύπρο έπειτα από τριάντα τρία ολόκληρα χρόνια, η παρέμβασή του στον πρόεδρο Ερντογάν με στόχο την αποκλιμάκωση και η ευλογία Πομπέο στη συμφωνία Δένδια – Σούκρι για την τμηματική οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Αίγυπτο γεννούν ελπίδες ότι οι Αμερικανοί απομακρύνονται από την Τουρκία και έρχονται προς το μέρος μας.
Έτσι ώστε με τη βοήθειά τους και τη βοήθεια των Γάλλων να αποφύγουμε τον πόλεμο. Είναι, όμως, έτσι; Για να καταλήξουμε σε συμπέρασμα πρέπει να απαντήσουμε σε τρία ερωτήματα:
1. Είναι η στρατηγική των ΗΠΑ η ολική ρήξη με την Τουρκία ή απλώς η απομάκρυνση από την Τουρκία;
2. Είναι οι ΗΠΑ ο καταλυτικός παράγων για την επίλυση της διένεξης ή μήπως δεν λαμβάνονται υπόψη από τον Ερντογάν, ο οποίος αισθάνεται πλέον στρατιωτικά δυνατός για να τις αψηφά και να συνεχίζει την αγορά ρωσικών πυραύλων;
3. Έχει καταφέρει η Ελλάς έως τώρα να εκμεταλλευτεί τη στρατηγική δυσφορία των Αμερικανών για τον Ερντογάν ή οι βολικές ηγεσίες της, με πρώτη την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, πέταξαν τις κατά καιρούς ευκαιρίες στα σκουπίδια της Ιστορίας (καθώς θεώρησαν προτιμότερο να διαπραγματευτούν πολιτικά κέρδη για τον εαυτό τους παρά εγγυήσεις για τη χώρα);
Θα απαντήσω τα ερωτήματα, όχι όμως με αυτή τη σειρά απαραιτήτως.
Στρατηγική δυσφορία, η οποία έφθασε στο επίπεδο της ρήξης με το πραξικόπημα του 2016, ασφαλώς και έχουν οι Αμερικανοί. Καταρχάς, επειδή ποτέ δεν θα ξεχάσουν την άρνηση του Ερντογάν να διευκολύνει την εισβολή τους στο Ιράκ, μέσω της βάσης του Ινσιρλίκ. Το «όχι» αυτό γράφτηκε στα τεφτέρια τους. Ήταν ο πρώτος κλονισμός. Επειτα επειδή η ηγεσία της Τουρκίας από τα πρώτα της σχήματα (Ερντογάν – Γκιουλ – Νταβούτογλου) δεν έκρυψε τις διαθέσεις της. Είναι όλοι απόφοιτοι σκληρών ισλαμικών σχολείων.
Ο Νταβούτογλου μάλιστα επιχείρησε να σπουδάσει στο Στάνφορντ, αλλά τον απέπεμψαν, γι’ αυτό κατέφυγε στη Μαλαισία. Η υποβόσκουσα κρίση στις σχέσεις Εντογάν – ΗΠΑ κορυφώθηκε με το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα του 2016, το οποίο όλοι γνωρίζουμε ποιος οργάνωσε. Δείτε πού βρίσκεται σήμερα εξόριστος ο Γκιουλέν και θα βεβαιωθείτε. Έξαλλος ο «σουλτάνος» μετά ταύτα προσεδέθη στο άρμα του Πούτιν, ο οποίος τον ειδοποίησε για το πραξικόπημα, ενώ σε πρότερο χρόνο τού είχε διαβιβάσει την πληροφορία ότι το ρωσικό Σουχόι το κατέρριψαν προβοκατόρικα οι αξιωματικοί που ετοίμαζαν το πραξικόπημα και είχαν στόχο να τινάξουν στον αέρα τη μεταξύ τους προσέγγιση. Η κρίση εμπιστοσύνης στις σχέσεις Αμερικής – Τουρκίας μετά το 2016 δεν οδήγησε στην τελική ρήξη, δεν απομακρύνθηκαν οι βάσεις τους από τη γείτονα, ωστόσο είχε ως αποτέλεσμα τη μεταφορά δυτικών δραστηριοτήτων στην Ελλάδα. Η αμερικανική διοίκηση παρέμεινε σκεπτική με τον «σουλτάνο», αλλά το Στέιτ Ντιπάρτμεντ διαφώνησε με την άποψη του Πενταγώνου (και του Ισραήλ) ότι ο Ερντογάν επέφερε κοινωνική μετεξέλιξη στην Τουρκία και οδεύει προς πακιστανοποίηση.
Η Ελλάς όλη αυτή την περίοδο παρακολούθησε με ενδιαφέρον τη μεταβολή των διαθέσεων των ΗΠΑ απέναντι της Τουρκίας, αλλά δεν κέρδισε αυτά που θα μπορούσε να κερδίσει. Μεταξύ 2016 και 2019 ο πρέσβης Πάιατ, ο οποίος πρέπει να παρασημοφορηθεί από τη χώρα του για τις υπηρεσίες του (κέρδισε τόσα γι’ αυτήν χωρίς ανταλλάγματα), κατάφερε να μετατρέψει την ελληνική επικράτεια σε αεροπλανοφόρο των ΗΠΑ. Αλεξανδρούπολη, Αραξος, Στεφανοβίκειο, Σούδα κ.λπ. είναι τα νέα και παλαιά ορμητήρια των ΗΠΑ μαζί με τη βάση Bonsteel (που μετά τις Πρέσπες εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ). Οι Αμερικανοί «ντίλαραν» μαζί μας, αλλά όπως μου έλεγε προσφάτως ακαδημαικός που εκτιμώ: «Εμείς δεν ζητήσαμε τίποτε, δεν ντιλάραμε μαζί τους!» Ουδεμία εγγύηση ασφαλείας μας εδόθη απέναντι στην τουρκική επιθετικότητα. Παραδοθήκαμε τόσο ώστε, όπως διαπίστωσε ο Νίκος Δένδιας στη διαπραγμάτευση για την αμυντική συμφωνία μαζί τους, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν προνόησε ούτε για ελληνική φρουρά έξω από το Στεφανοβίκειο για να δηλώνεται -τουλάχιστον- η εθνική μας κυριαρχία. Όταν τους έθεσε το θέμα, η απάντηση που έλαβε ήταν: «Μα, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μας το ζήτησε!» Χάσαμε, λοιπόν! Δεν ζητήσαμε κανένα χειροπιαστό αντάλλαγμα από τις ΗΠΑ, η Αριστερά παραήταν «προβλέψιμη». Ταυτόχρονα δεν τολμήσαμε και χάσαμε χρόνο -και οι δύο κυβέρνήσεις ΣΥΡΙΖΑ και Ν.Δ.- να προχωρήσουμε στη συμμαχία με τη Γαλλία. Από πέρυσι τον Οκτώβριο έπρεπε να είχαμε καταλήξει με τους Γάλλους. Θυμίζω ότι «εκπαραθυρώθηκε» ο σύμβουλος του πρωθυπουργού Δημήτρης Μητρόπουλος, που επέμενε μαζί με άλλες δυνάμεις για την αγορά των φρεγατών. Για να φθάσουμε σήμερα να πανηγυρίζουν με σαββατιάτικα πρωτοσέλιδα αυτοί που πανηγύριζαν για την καρατόμησή του!
Ο Ερντογάν, τέλος, φαίνεται ότι συνειδητοποιεί τρία πράγματα: Ο παλαιός κόσμος τελείωσε και τον διαδέχεται ένας πολυπολικός, στον οποίο η Τουρκία -κατά την άποψή του- μπορεί να γίνει πόλος. Συνειδητοποιεί ότι μπορεί να αψηφά τις ΗΠΑ, οι οποίες διχασμένες και περισπασμένες οδεύουν προς ιστορικές εκλογές. Συνειδητοποιεί ότι η διάλυση των μεταπολεμικών ισορροπιών τού προσφέρει την ιστορική ευκαιρία να κερδίσει με τα όπλα ή με τον διάλογο αυτό που διεκδικεί δεκαετίες τώρα από την Ελλάδα: Τον έλεγχο του Αιγαίου και της ανατολικής Μεσογείου.
Τι να περιμένουμε από τις ΗΠΑ μετά ταύτα, λοιπόν; Και, στο μέτρο που ο Ερντογάν δεν τις υπολογίζει, έχει νόημα να περιμένουμε;
Από όσο φαίνεται, οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν αυτή τη στιγμή, σε προεκλογική περίοδο, πόλεμο μεταξύ δύο χωρών – μελών της συμμαχίας. Ο πόλεμος θα ενταφιάσει το ΝΑΤΟ και τυπικώς. Δεν είναι έτοιμες γι’ αυτό. Εξ ου οι παρεμβάσεις του Τραμπ στον Ερντογάν, εξ ου και η προεδρική απόφαση για το εμπάργκο. Οι ΗΠΑ δεν θέλουν επίσης τον Ερντογάν ανεξέλεγκτο στη Μεσόγειο. Ευλόγησαν τη συμφωνία τμηματικής οριοθέτησης Ελλάδος – Αιγύπτου γιατί
α) σαλαμοποιεί τα θέματα του Αιγαίου και της ανατολικής Μεσογείου προς όφελος και των δικών τους συμφερόντων,
β) αφήνει ζωτικό χώρο στον Ερντογάν την περιοχή του Καστελόριζου, η οποία καταλαμβάνεται εδώ και είκοσι μέρες διά χρησικτησίας,
γ) απομακρύνει τον Ερντογάν από την ΑΟΖ της Κρήτης νήσου, επί της οποίας έχουν και στρατιωτικά συμφέροντα αλλά και ενεργειακά (νοτίως).
Η έως τώρα παρέμβασή τους πρακτικά, λοιπόν, έχει ως στόχο την αποφυγή του πολέμου και τη διάλυση του ΝΑΤΟ, την de facto (στο Καστελόριζο) και de jure (στην Κρήτη με την αιγυπτιακή συμφωνία) μοιρασιά της Μεσογείου μεταξύ Ελλάδος – Τουρκίας και τη διασφάλιση των στρατηγικών τους συμφερόντων. Ακόμη δεν έχουν φθάσει στο σημείο της ρήξης με τους Τούρκους, όπως θα θέλαμε λοιπόν. Ίσως και να μη φθάσουν ποτέ, αν προορίζουν τον «σουλτάνο» για τοποτηρητή τους στη Λιβύη. Επί της ουσίας των διαφορών, στέκονται στη μέση.
Τούτων δοθέντων, η Ελλάς κινδυνεύει. Κινδυνεύει να κερδίσει τον πόλεμο και να χάσει στην ειρήνη. Κινδυνεύει να οδηγηθεί ανακουφισμένη σε ένα τραπέζι διαπραγματεύσεων επειδή απέφυγε τη σύρραξη και γλίτωσε έδαφος. Κινδυνεύει να της ζητηθεί -καταπονημένη όπως είναι- να παραχωρήσει έδαφος με διαπραγματεύσεις, και όχι με πόλεμο.
Εάν φθάσουμε στο σημείο αυτό, τότε πρέπει να ζητήσουμε από τις ΗΠΑ αυτά που μας «χρωστάνε» από το 1996. Με πρώτο και κύριο την αναγνώριση της αναμφισβήτητης κυριαρχίας μας στα νησιά, με πρώτα τα Ίμια (είναι γνωστό ότι ο Χόλμπρουκ είχε το 1996 στην κατοχή του τηλεγράφημα πρέσβεως των ΗΠΑ από τη Ρώμη που του έλεγε ότι οι βραχονησίδες είναι δικές μας, αλλά το αγνόησε). Στον διάλογο πρέπει να στείλουμε τον λογαριασμό, λοιπόν, στους συμμάχους μας και εκείνοι πρέπει να βάλουν το χέρι στην τσέπη και να τον πληρώσουν. Αλλιώς δεν θα αργήσει η μέρα που το κρίσιμο υποκείμενο, ο ίδιος ο ελληνικός λαός, θα αρχίζει να πιέζει τις ηγεσίες να συμπεριφέρονται όπως ο τρελός Ερντογάν: απρόβλεπτα. Δεν είναι αργά! Η επέτειος του 2021 προσφέρεται. «Ταμάμ».
