Η Ψυχολόγος, Michele Borba*, αναφέρει τις παρακάτω 7 δεξιότητες που διαχωρίζουν τα επιτυχημένα παιδιά από «αυτά που μια ζωή αγωνίζονται να τα καταφέρουν» – και με ποιους τρόπους μπορούν οι γονείς να τις διδάξουν.
«Όταν ξεκίνησα τη σταδιοδρομία μου διδάσκοντας παιδιά που βρίσκονταν σε κίνδυνο, οι περισσότεροι από τους μαθητές μου ζούσαν σε συνθήκες φτώχειας, είχαν βιώσει κακοποίηση ή αντιμετώπιζαν προκλήσεις λόγω μαθησιακών, συναισθηματικών ή σωματικών αναπηριών. Ήθελα να βρω τρόπους να τους βοηθήσω να πετύχουν.
Ως εκπαιδευτικός ψυχολόγος, έμαθα ένα πολύ σημαντικό μάθημα: Οι επιτυχημένοι γίνονται, δεν γεννιούνται. Τα παιδιά χρειάζονται μια ασφαλή, στοργική και δομημένη παιδική ηλικία, αλλά χρειάζονται επίσης αυτονομία, ικανότητα και εξουσία για να ανθίσουν.
Μετά από έρευνα σχετικά με τα χαρακτηριστικά που σχετίζονται περισσότερο με τη βελτιστοποίηση των ικανοτήτων των παιδιών, εντόπισα επτά δεξιότητες που χρειάζονται τα παιδιά για να ενισχύσουν τη διανοητική αντοχή, την ανθεκτικότητα, την κοινωνική ικανότητα, την αυτογνωσία και την ηθική δύναμη — και αυτές είναι που διαχωρίζουν τα επιτυχημένα παιδιά που λάμπουν, από αυτά που μια ζωή αγωνίζονται για να τα καταφέρουν:
-
Αυτοπεποίθηση
Οι περισσότεροι γονείς εξισώνουν την αυτοεκτίμηση με την αυτοπεποίθηση. Λένε στα παιδιά τους «Είσαι ξεχωριστός» ή «Μπορείς να γίνεις ό,τι θέλεις».
Αλλά η τόνωση της αυτοεκτίμησης δεν αυξάνει την ακαδημαϊκή επιτυχία ή ακόμα και την αυθεντική ευτυχία.
Η πραγματική αυτοπεποίθηση είναι το αποτέλεσμα του να τα πας καλά, να αντιμετωπίσεις εμπόδια, να δημιουργήσεις λύσεις και να ξεφύγεις από μόνος σου. Η επίλυση των προβλημάτων του παιδιού σας ή η εκτέλεση των καθηκόντων του από εσάς, το κάνει μόνο να σκεφτεί: «Δεν πιστεύουν ότι μπορώ».
Τα παιδιά που έχουν αυτοπεποίθηση ξέρουν ότι μπορούν να αποτύχουν αλλά και να ανακάμψουν, και γι’ αυτό πρέπει να απελευθερωθούμε από το να αιωρούμαστε συνεχώς πάνω από τα κεφάλια τους, και να τα διασώζουμε όποτε βρίσκονται μπροστά σε μια δυσκολία.
-
Ενσυναίσθηση
Αυτή η δύναμη χαρακτήρα έχει τρεις διαφορετικούς τύπους: συναισθηματική ενσυναίσθηση, όταν μοιραζόμαστε τα συναισθήματα του άλλου και νιώθουμε τα συναισθήματά του. Συμπεριφορική ενσυναίσθηση, όταν η ενσυναίσθηση μας ωθεί να ενεργούμε με συμπόνια, και γνωστική ενσυναίσθηση, όταν καταλαβαίνουμε τις σκέψεις του άλλου ή μπαίνουμε στη θέση του.Τα παιδιά χρειάζονται ένα συναισθηματικό λεξιλόγιο για να αναπτύξουν ενσυναίσθηση.
Ακολουθούν τρόποι με τους οποίους οι γονείς μπορούν να τη διδάξουν:
Επισημαίνετε τα συναισθήματα: Ονομάζετε σκόπιμα τα συναισθήματα για να τα βοηθήσετε να δημιουργήσουν ένα λεξιλόγιο συναισθημάτων: “Είσαι χαρούμενος!” “Φαίνεσαι αναστατωμένος.”
Κάντε ερωτήσεις: «Πώς σας έκανε να νιώθετε;» «Φαίνεται να φοβάσαι. Σωστά;”
Βοηθήστε το παιδί σας να αναγνωρίσει ότι όλα τα συναισθήματα είναι φυσιολογικά. Το πώς επιλέγουμε να τα εκφράσουμε είναι αυτό που μπορεί να μας βάλει σε μπελάδες.
Μοιραστείτε συναισθήματα: Τα παιδιά χρειάζονται ευκαιρίες για να εκφράσουν τα συναισθήματά τους με ασφαλή τρόπο. Δημιουργήστε αυτόν τον χώρο μοιράζοντας τα δικά σας συναισθήματα με αυτά: «Δεν κοιμήθηκα πολύ, οπότε είμαι ευερέθιστος». «Είμαι απογοητευμένος με αυτό το βιβλίο».
Προσέξτε τους άλλους: Υποδείξτε τα πρόσωπα και τη γλώσσα του σώματος των ανθρώπων στη βιβλιοθήκη ή στο πάρκο: «Πώς πιστεύεις ότι νιώθει αυτός ο άντρας;» «Έχεις νιώσει ποτέ έτσι;»
-
Αυτοέλεγχος
Η ικανότητα να ελέγχετε την προσοχή σας, τα συναισθήματα σας, τις σκέψεις σας, τις ενέργειες σας και τις επιθυμίες σας είναι ένα από τα πιο ισχυρά πλεονεκτήματα της επιτυχίας – και ένα εκπληκτικό αναξιοποίητο μυστικό για να βοηθήσετε τα παιδιά σας να ανταπεξέλθουν και να ευημερήσουν.
Ένας τρόπος για να διδάξετε τον αυτοέλεγχο είναι να δίνετε σήματα. Μερικά παιδιά δυσκολεύονται να αλλάξουν εστίαση μεταξύ των δραστηριοτήτων. Γι’ αυτό οι δάσκαλοι χρησιμοποιούν «σήματα προσοχής», όπως το χτύπημα ενός κουδουνιού ή λεκτικές ενδείξεις: «Μολύβια κάτω, μάτια ψηλά».
Αναπτύξτε ένα σήμα, εξασκηθείτε μαζί, και μετά περιμένετε το παιδί σας να σας προσέξει: «Χρειάζομαι την προσοχή σου σε ένα λεπτό». «Είσαι έτοιμος να ακούσεις;»
Μια άλλη τεχνική είναι η χρήση παύσεων άγχους. Η επιβράδυνση τους δίνει χρόνο να σκεφτούν. Διδάξτε μια «προτροπή παύσης» που μπορεί να χρησιμοποιήσει το παιδί σας, και να του υπενθυμίζει να σταματήσει και να σκεφτεί πριν ενεργήσει:
«Αν είσαι θυμωμένος, μέτρησε μέχρι το 10 πριν απαντήσεις».
«Όταν έχεις αμφιβολίες: Σταμάτα, Σκέψου, Χαλάρωσε».
«Μην πεις τίποτα για κάποιον άλλο που δεν θα ήθελες να πουν για σένα».
-
Ακεραιότητα
Η ακεραιότητα είναι ένα σύνολο πεποιθήσεων, ικανοτήτων, στάσεων και δεξιοτήτων που δημιουργούν μια ηθική πυξίδα που μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα παιδιά για να τα βοηθήσουν να αναγνωρίζουν – και να κάνουν το σωστό.
Το να εκθέσουμε τις δικές μας προσδοκίες είναι ένα τεράστιο μέρος του παζλ. Αλλά εξίσου σημαντικό είναι να τους δώσουμε χώρο να αναπτύξουν τη δική τους ηθική ταυτότητα, δίπλα και ξεχωριστά από τη δική μας.
Βοηθά επίσης να αναγνωρίζετε και να επαινείτε την ηθική συμπεριφορά όταν το παιδί σας την εμφανίζει, ώστε να γνωρίζει ότι την εκτιμάτε. Περιγράψτε στο παιδί σας τη δράση, ώστε το παιδί σας να ξέρει τι έκανε για να αξίζει αυτή την αναγνώριση.
Η χρήση της λέξης «επειδή» καθιστά τον έπαινο σας πιο συγκεκριμένο:
«Επέδειξες ακεραιότητα επειδή αρνήθηκες να μεταδώσεις αυτό το κουτσομπολιό».
«Επέδειξες ακεραιότητα επειδή κράτησες την υπόσχεσή σου να πας με τον φίλο σου, παρόλο που έπρεπε να ξυπνήσεις πολύ νωρίς!»
-
Περιέργεια
Η περιέργεια είναι η αναγνώριση, η επιδίωξη και η επιθυμία να εξερευνήσετε νέα, προκλητικά και αβέβαια γεγονότα.
Για να βοηθήσουμε τα παιδιά να αναπτύξουν την περιέργεια, χρησιμοποιούμε παιχνίδια ανοιχτού τύπου. Δώστε τους μπογιά, νήματα και μπαστουνάκια για να δημιουργήσουν κατασκευές. Ή προσφέρετε συνδετήρες και χρωματιστά σύρματα και προκαλέστε τα παιδιά σας να βρουν με πόσους ασυνήθιστους τρόπους μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν.
Μια άλλη μέθοδος είναι η μοντελοποίηση της διερεύνησης:
Αντί να πείτε “Αυτό δεν θα λειτουργήσει”, δοκιμάστε “Ας δούμε τι θα συμβεί!”
Αντί να δίνετε απαντήσεις, ρωτήστε: «Τι πιστεύεις;» “Πως το ξέρεις;” «Πώς μπορείς να το μάθεις;»
Τέλος, όταν διαβάζετε μαζί με το παιδί σας ένα βιβλίο, παρακολουθείτε μια ταινία ή απλώς περπατάτε μαζί, χρησιμοποιείτε ερωτήσεις με τη λέξη «αναρωτιέμαι»: «Αναρωτιέμαι πού πηγαίνει». «Αναρωτιέμαι γιατί το κάνουν αυτό». «Αναρωτιέμαι τι θα γίνει μετά».
6. Επιμονή
Η επιμονή βοηθά τα παιδιά να συνεχίσουν όταν όλα τα άλλα εγκαταλείπουν.
Τα λάθη μπορούν να εκτροχιάσουν τα παιδιά ώστε να μη φτάσουν στο τέλος και να μη τα καταφέρουν. Μην αφήνετε λοιπόν το παιδί σας να υποχωρήσει μπροστά στο πρόβλημά του. Αντίθετα, βοηθήστε το να εστιάσει και να αναγνωρίσει το παραπάτημά του.
Μερικά παιδιά τα παρατάνε επειδή αισθάνονται ότι πνίγονται με «όλα τα προβλήματα» ή «όλες τις εργασίες στο σπίτι από το σχολείο τους». Ο τεμαχισμός των εργασιών σε μικρότερα μέρη, βοηθά τα παιδιά που δυσκολεύονται, να εστιάσουν ή να ξεκινήσουν.
Μπορείτε να διδάξετε την κόρη σας να «εστιάζει», για παράδειγμα, καλύπτοντας όλα τα προβλήματα μαθηματικών που πρέπει να λύσει, με ένα κομμάτι χαρτί, εκτός από την επάνω σειρά. Μόλις λύσει την επάνω σειρά, κατεβάζετε το χαρτί στην επόμενη σειρά και μετά στην επόμενη, καθώς ολοκληρώνεται κάθε σειρά.
Τα μεγαλύτερα παιδιά μπορούν να γράψουν κάθε μια εργασία τους σε ένα αυτοκόλλητο σημείωμα, με σειρά δυσκολίας, και να κάνουν μία εργασία τη φορά. Ενθαρρύνετέ τα να κάνουν τη πιο δύσκολη πρώτα, ώστε να μην αγχώνονται γι’ αυτό όλη τη νύχτα.
Η αυτοπεποίθηση και η επιμονή χτίζονται καθώς τα παιδιά ολοκληρώνουν τις πιο δύσκολες εργασίες μόνα τους.
-
Αισιοδοξία
Τα αισιόδοξα παιδιά βλέπουν τις προκλήσεις και τα εμπόδια ως προσωρινά και μπορούν να τα ξεπεράσουν, επομένως είναι πιο πιθανό να πετύχουν.
Αλλά υπάρχει μια δραματικά αντίθετη άποψη: η απαισιοδοξία. Τα παιδιά που είναι απαισιόδοξα βλέπουν τις προκλήσεις ως μόνιμες, όπως οι τσιμεντόλιθοι που είναι αδύνατο να μετακινηθούν, και έτσι είναι πιο πιθανό να τα παρατήσουν.
Η διδασκαλία της αισιοδοξίας στα παιδιά ξεκινά από εμάς.
Τα παιδιά υιοθετούν τις λέξεις μας ως τις εσωτερικές τους φωνές, γι’ αυτό τις επόμενες μέρες, συντονιστείτε στα μηνύματα που εσείς στέλνετε στα παιδιά σας και αξιολογήστε την προοπτική που τους προσφέρετε.
Κατά μέσο όρο, θα λέγατε ότι είστε γενικά πιο απαισιόδοξος ή αισιόδοξος; Συνήθως περιγράφετε τα πράγματα ως θετικά ή αρνητικά; μισογεμάτο ή άδειο; Καλό ή κακό; Μέσα από ροζ ή μπλε γυαλιά; Οι φίλοι και η οικογένειά σας θα έλεγαν το ίδιο για εσάς;
Αν δείτε ότι γέρνετε στη μισοάδεια πλευρά, θυμηθείτε ότι η αλλαγή ξεκινά κοιτάζοντας στον καθρέφτη. Εάν βλέπετε απαισιοδοξία, γράψτε για ποιους λόγους θα βοηθούσε να γίνετε πιο αισιόδοξοι.
Η αλλαγή είναι δύσκολη, αλλά είναι σημαντικό να είστε το παράδειγμα αυτού που θέλετε να μάθει το παιδί σας.»
*Η Michele Borba, EdD, είναι εκπαιδευτικός ψυχολόγος, ειδική σε γονείς και συγγραφέας των “Thrivers: The Surprising Reasons Why Some Kids Struggle and Others Shine” και “UnSelfie: Why Empathetic Kids Succeed in Our All-About Me World”.
Ζει στο Παλμ Σπρινγκς της Καλιφόρνια με τον σύζυγό της και είναι μητέρα τριών γιων.
