ΓΡΑΦΕΙ Ο Πέτρος Οντούλης
Συμπληρώνονται σήμερα 80 χρόνια από το ολοκαύτωμα που έζησε το Δομένικο που συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο των μαρτυρικών πόλεων και χωριών, από τους φασίστες Ιταλούς κατακτητές, την 16η Φεβρουαρίου 1943, όταν ανθρωποειδή δίποδα, απάνθρωπα κτήνη, θρασύδειλοι στρατιώτες εκτέλεσαν σε μια τελευταία πράξη τους την αποφράδα εκείνη ημέρα, περί τους 130 – 140 άμαχους στην θέση Καυκάκι, μεταξύ του Δαμασίου και Μεσοχωρίου. Ξεκλήρισαν ένα ολόκληρο χωριό, αφάνισαν ολόκληρες οικογένειες, σκότωσαν εν ψυχρώ 15χρονους, αδέλφια, πατεράδες με τους γιούς τους…
Το πογκρόμ της καταστροφής ξεκίνησε από την 15 Φεβρουαρίου 1943, όταν ένα τάγμα των Ιταλών μαζί δυστυχώς με Έλληνες συνεργάτες τους, κινήθηκε προς το απέναντι -από το Δομένικο- βουνό της Οξυάς (συνέχεια των Αντιχασίων) με σκοπό την εκκαθάριση της περιοχής από τους αντάρτες που προέβαιναν αφενός μεν σε αντιστασιακές πράξεις έναντι των Ιταλών σε ενέδρες στην ΕΟ Λάρισας – Κοζάνης με την καταστροφή ιταλικών και γερμανικών αυτοκινήτων και αφετέρου σε ένοπλες συγκρούσεις με τους λεγεωνάριους συνεργάτες τους που καταδυνάστευαν την περιοχή σώζοντας τις σοδειές και τις περιουσίες των αμάχων κατοίκων της περιοχής από αυτούς.
Οι αντάρτες προκειμένου να αποφύγουν τυχόν αποκλεισμό τους στην περιοχή αποφάσισαν να περάσουν προς τον Όλυμπο, ξημερώματα της 16ης Φεβρουαρίου, όταν βρέθηκαν μεταξύ Βλαχογιαννίου και Αμουρίου πλησίον του λόφου «Μαυρίτσα» 2 χλμ. μακριά από το Δομένικο. Αποφάσισαν να αναμετρηθούν με τους Ιταλούς στην εκεί περιοχή, ενώ ένα τμήμα των στρατιωτικών δυνάμεων των Ιταλών είχε στρατοπεδεύσει στο Μεσοχώρι (Μυλόγουστα).
Περί την 11η π.μ. άρχισε η μάχη των ανταρτών με μια φάλαγγα στρατιωτικών αυτοκινήτων. Οι στρατοπεδευμένοι στο Μεσοχώρι Ιταλοί, προσέτρεξαν για βοήθεια. Οι αντάρτες υποχώρησαν προς τον Αη Λια Δομενίκου προσπαθώντας να διαφύγουν. Οι Ιταλοί ακολούθησαν τους αντάρτες που όμως εξαφανίστηκαν, έχοντας κοντά τους αρκετούς αμάχους από το Μεσοχώρι και το Δομένικο που κουβαλούσαν τα πυρομαχικά τους.
Οι πρώτοι που εκτελέστηκαν ήταν αυτοί. Η εκτέλεση έγινε στην τοποθεσία της μάχης στον λόφο «Μαυρίτσα». Στο Δομένικο ατυχώς, κανένας δεν αντιλήφθηκε το παραμικρό και ιδίως την εκτέλεση των αμάχων. Όταν το γεγονός μαθεύτηκε, στο χωριό επικράτησε αναβρασμός. Ο διορισμένος από τους Ιταλούς Πρόεδρος του χωριού τους καθησύχαζε… Υπήρξαν όμως αρκετοί κάτοικοι που εγκατέλειψαν το χωριό ακολουθώντας το ένστικτό τους. Την ίδια στιγμή οι Ιταλοί ενισχυόμενοι από δυνάμεις του Τυρνάβου και της Ελασσόνας, αργά το σούρουπο μπήκαν στο χωριό. Άρχισαν να καίνε σπίτια, αποθήκες, καταστήματα, σχολείο. Οι θρασύδειλοι Ιταλοί στρατιώτες άρχισαν να χτυπούν τις γυναίκες και να τις υποβάλλουν σε κάθε λογής βασανιστήρια και εξευτελισμούς. Εκτελούσαν τους άντρες μπροστά στα γυναικόπαιδα. Σύμφωνα με μαρτυρίες επιζώντων ένας Έλληνας λεγεωνάριος ήταν ο πρώτος που δολοφόνησε έναν Δομενικιώτη για λόγους αντεκδίκησης. Αφιονισμένοι οι Ιταλοί σκότωναν αδιακρίτως άνδρες, γυναίκες και ηλικιωμένους. Όλος ο πληθυσμός συγκεντρώθηκε στο κέντρο του χωριού.
Οι Ιταλοί διέταξαν τους κατοίκους του χωριού να ακολουθήσουν τους στρατιώτες προς τον δημόσιο δρόμο. Τα φορτηγά ακολουθούσαν φορτωμένα, με το πλιάτσικο που είχαν πάρει από τα σπίτια των νοικοκυραίων Δομενικιωτών. Όταν έφτασαν στον λόφο «Μαυρίτσα» διαχώρισαν τα γυναικόπαιδα από τους άντρες. Όταν μάλιστα προσπάθησε να περάσει μαζί τους κι ένας άντρας, τον εκτέλεσαν επι τόπου. Διέταξαν τα γυναικόπαιδα να κατευθυνθούν προς το Αμούρι. Οι Ιταλοί εξετάζοντας τους άντρες άνω των 14 ετών, άφησαν και μερικούς υπέργηρους κατοίκους ελεύθερους να ακολουθήσουν τα γυναικόπαιδα.
Οι Ιταλοί άρχισαν να καλούν ονομαστικά ορισμένους μόνους κατοίκους να κατονομάσουν συνεργάτες των ανταρτών. Πριν καν απαντήσουν, τους μαχαίρωναν με στιλέτο στην καρδιά και στην πλάτη ταυτόχρονα!!! Σκότωσαν περισσότερους από δέκα αμάχους Δομενικιώτες, μεταξύ των οποίων και τέσσερα αδέλφια, οικογενειάρχες, με τον έναν μάλιστα να παλεύει με τον Ιταλό που κρατούσε το στιλέτο, δεχόμενος σφαίρα στο κεφάλι. Όσοι λιποψυχούσαν και έδιναν πληροφορίες, τους άφηναν προσωρινά για να τους εκτελέσουν αργότερα στο Καυκάκι…
Η πομπή νύχτα πλέον, ξεκίνησε την πορεία της προς το Δαμάσι με τους αιχμάλωτους φορτωμένους με το πλιάτσικο των Ιταλών, προφανώς για να μην βρουν ευκαιρία να δραπετεύσουν, εξουθενωμένοι, έφτασαν στην τοποθεσία Καυκάκι, απέναντι από το Δαμασούλι, όταν ένας μοτοσικλετιστής έφτασε από την Λάρισα, δίνοντας ένα έγγραφο του Ιταλού διοικητή της μεραρχίας Λάρισας στρατηγού Μπενέλι. Οι Ιταλοί επικεφαλείς διαβουλεύονται, οι αιχμάλωτοι κυκλώνονται, τα πολυβόλα στήνονται. Οι αιχμάλωτοι καταλαβαίνουν… αποχαιρετίζονται μεταξύ τους… Η ώρα ήταν 11 μ.μ. περίπου. Άρχισαν να τους εκτελούν. Τους έστηναν σε επτάδες… Περισσότερα των 100 άψυχων κορμιών ήταν σωριασμένα στη γη. Οι περισσότεροι από το Δομένικο, λιγότεροι από το Μεσοχώρι και Δαμάσι, ένας από το Αμούρι και ελάχιστοι άτυχοι περαστικοί. Από την εκτέλεση σώθηκε μόνο ένας!!! ο οποίος ξέφυγε από τους Ιταλούς σε κάποια στιγμή χαλάρωσης τους.
Ωστόσο, οι Ιταλοί δεν εκτέλεσαν τον Πρόεδρο του χωριού που οι ίδιοι είχαν διορίσει, τον αδελφό του και έναν εξάδελφό τους …. Οι τρείς τους έφυγαν μαζί τους και δεν ξαναγύρισαν στο χωριό, ποτέ!!! Οι Ιταλοί επέστρεψαν στις μονάδες τους. Επικρατούσε πλέον απόλυτη σιγή. Όλα είχαν τελειώσει περίπου στις 12 νυχτερινή…
Στους εκτελεσθέντες υπήρξαν όμως 2 ελαφρά τραυματισμένοι που ξεχώρισαν από τα πτώματα. Βρήκαν και άλλους 3 βαρύτερα τραυματισμένους που τους βοήθησαν να απομακρυνθούν… Ευτυχώς γλύτωσαν όλοι τους.
Την επομένη ημέρα 17 Φεβρουαρίου, με πρωτοβουλία ενός δασκάλου του Δαμασίου συγκροτήθηκε ένα συνεργείο 15 Δαμασιωτών που στις 10 π.μ. προέβησαν στον ενταφιασμό των νεκρών στο χώρο της εκτέλεσης, σε δυο μεγάλους τάφους που πρόλαβαν να διανοίξουν. Στους τάφους ενταφιάστηκαν πατεράδες με τους γιούς τους, αδέλφια, ξαδέλφια. Σε έναν από τους τάφους ενταφιάσθηκαν 4 αδέρφια μαζί με 2 παιδιά 2 εξ αυτών!!!! Ταυτόχρονα στο Δομένικο διενεργούνταν ο ενταφιασμός όσων είχαν εκτελεστεί στη Μαυρίτσα και εντός του χωριού.
Την ίδια ημέρα επίσης, οι Ιταλοί πουλούσαν στην αγορά της «Τετάρτης» στη Λάρισα το πλιάτσικο που άρπαξαν από το Δομένικο: ζώα, ασημικά, οικιακά σκεύη, υφαντά…
Στο χωριό τίποτε πλέον δεν ήταν όπως πριν, όλα άλλαξαν. Οικογένειες είχαν ξεκληριστεί, περιουσίες είχαν χαθεί, σπίτια και καταστήματα είχαν καεί. Το Δομένικο βρίσκονταν στην κόψη του ξυραφιού χωρίς δυνατά χέρια στις βαριές αγροτικές δουλειές, χωρίς σπίτια και είδη διαβίωσης, χωρίς προμήθειες και τρόφιμα. Η αλληλεγγύη των κατοίκων των γύρο χωριών, ευτυχώς τους έσωσαν. Ο χρόνος που πέρασε επούλωσε όσο ήταν δυνατόν τις πληγές του ολοκαυτώματος.
Ο ακριβής αριθμός των εκτελεσθέντων δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένος, αφού οι συνθήκες ήταν τέτοιες που ήταν αδύνατη η συγκέντρωση στοιχείων, αφού σκοτώθηκαν και άμαχοι που είτε διέρχονταν από την περιοχή, είτε ήταν ξένοι που εργάζονταν ως βοσκοί..
Στις εκτελέσεις των Ιταλών στη «Μαυρίτσα» (δύο εκτελέσεις) εκτελέσθηκαν 18 Δομενικώτες και στο Καυκάκι, αποδεδειγμένα και 116 Δομενικώτες, 11 Μεσοχωρίτες (Μυλόγουστα), 5 Δαμασιώτες και 1 Αμουριώτης.
Στις 17 Φεβρουαρίου 1946, έγινε η εκταφή και η μεταφορά των λειψάνων των εκτελεσθέντων και η τοποθέτησή τους σε κενοτάφιο στο προαύλιο της εκκλησίας των Αγίων Ταξιαρχών στο Δομένικο. Μαζί με τα οστά των εκτελεσθέντων Δομενικιωτών τοποθετήθηκαν και όλων των αγνώστων που εκτελέσθηκαν στη «Μαυρίτσα» και εκατέρωθεν του δρόμου Λάρισας – Κοζάνης.
Ο Δήμος Τυρνάβου με την υπ’ αριθ. 73/1960 απόφασή του προέβη στην ονομασία μιας κεντρικής οδού σε «Οδό των 115» ως φόρο τιμής στους εκτελεσθέντες στο Καυκάκι Δομενικώτες και λοιπούς κατοίκους της Ποταμιάς. Ο αριθμός 115 προφανώς προσδιορίσθηκε με βάση όσα στοιχεία υπήρχαν τότε.
Όμως το γελοίο βαθύ μετεμφυλιοπολεμικό κράτος πριν χορηγήσει την σχετική έγκριση (ΥΠΕΣ) ζήτησε διευκρινήσεις από τον Δήμο Τυρνάβου, μη γνωρίζοντας την ίδια την ιστορία της χώρας του. Ο Δήμος Τυρνάβου σε απαντητικό έγγραφό του μεταξύ των άλλων ανέφερε:
….
Λαμβάνομεν την τιμήν εις εκτέλεσιν της προαναφερομένης διαταγής υμών δι’ ης ενεκρίθη η υπ’ αριθμ. 73/1960 απόφασις του παρ’ ημίν Δημοτικού Συμβουλίου παράσχοντες υμίν τας αιτηθείσας πληροφορίας ν’ αναφέρωμεν επί της Ι παρ. της ημετέρας αποφάσεως ….
η) Των 115, ο αριθμός ούτος αφορά τους υπό του Στρατού κατοχής Ιταλών εκτελεσθέντων έξωθι του Τιρνάβου, ομαδικώς 115 κατοίκων Δομενίκου και Ποταμιάς Τιρνάβου και των πέριξ χωρίων ους είχον ούτοι συλλάβει και ως εκ τούτου ετέθη ο αριθμός 115 εις την υπ’ αριθμ. 64 οδόν.
Κατόπιν των ανωτέρω αναγραφομένων βασίμων λόγων δια μίαν εκάστην περίπτωσιν παρακαλούμεν υμάς όπως απολείψητε την επί της Ι παραγρ. Της υμετέρας αποφάσεως επιφύλαξίν σας….
Το ΥΠΕΣ τελικά πείθεται και εγκρίνει την ονομασία της οδού μεταξύ και μερικών άλλων περιπτώσεων.
Αργότερα το 1971 το Α.Τ. Τυρνάβου με σχετικό εξ. επείγον έγγραφό του ζητά επίσης να μάθει αν υπάρχει οδός των 115 και αν ναι με ποια απόφαση ονομάσθηκε… Προφανώς στο πλαίσιο διεργασιών των ντόπιων εκπροσώπων της Χούντας. Φυσικά σε σχετική απάντηση δόθηκαν όλες οι απαραίτητες εξηγήσεις για μια ακόμα φορά…
Θεωρώ ότι οι ανθρωποθυσία του Δομένικου δεν δικαιώθηκε από τους πρωταίτιους και τους ιστορικά υπόχρεους , με ευθύνη των μετέπειτα κυβερνήσεων που δεν διεκδίκησαν το αυτονόητο!!!
Αιωνία τους η Μνήμη
Πηγές :
1. ΧΡΟΝΙΚΑ ΔΟΜΕΝΙΚΟΥ Το χωριό μου το Δομένικο Ελασσόνας, Δημήτριος Θ. Καραμίντζας, Έλλα, Λάρισα 1997,
2. Αρχεία Δήμου
3. Διαδίκτυο
