ΓΡΑΦΕΙ Ο Πέτρος Οντούλης, πρώην διευθυντής Δ. Τυρνάβου
Σήμερα 24 Οκτώβρη 2023, συμπληρώνονται 79 χρόνια από την απελευθέρωση του Τυρνάβου από την κατοχή των Γερμανών…
Ύστερα από την κατάρρευση του Μετώπου στη Μακεδονία και την άνευ όρων παράδοση της Ελλάδας στους Γερμανούς από την κυβέρνηση των δωσίλογων, ακολούθησε η κάθοδος των Γερμανών προς τον νότο και η φυγή των συμμάχων στη Μέση Ανατολή και την Αίγυπτο. Μαζί τους έφυγαν και οι «Βασιλείς» με την τότε Κυβέρνηση, παίρνοντας μαζί τους και όλα τα τιμαλφή και τον χρυσό της χώρας που δεν επέστρεψε ποτέ στη θέση του…
Οι Γερμανοί μπήκαν στον Τύρναβο προερχόμενοι από Ελασσόνα με κατεύθυνση τη Λάρισα. Από την ημερομηνία εισόδου στη Λάρισα την 19/4/1941, εικάζεται ότι στον Τύρναβο εισήλθαν είτε την ίδια ημέρα είτε την προηγούμενη. Η κατάληψη του Τυρνάβου από τους Γερμανούς επέφερε μια ζοφερή περίοδο για τον Τύρναβο με πείνα, δυστυχία, νεκρούς…
Ποτέ όμως, σε καμία στιγμή της σκληρής κατοχής που άσκησαν οι Γερμανοί στην Ελλάδα, ούτε ακόμη και ύστερα από τα θηριώδη ολοκαυτώματα που διέπραξαν σε βάρος του ελληνικού λαού, δεν κατόρθωσαν να υποτάξουν το ελεύθερο πνεύμα των Ελλήνων. Όλων; Εκτός ελαχίστων επονείδιστων εξαιρέσεων, των δωσίλογων, των κουκουλοφόρων, των ΕΑΣΑΔιτών, των μαυραγοριτών και όσων τους ακολούθησαν…
Χρειάστηκαν να περάσουν 42 σκληροί μήνες, τρεισήμισι χρόνια περίπου, όταν οι Γερμανοί φασίστες έφευγαν ηττημένοι από εκεί που ήρθαν, ταπεινωμένοι και υπόλογοι στην δικαιοσύνη και την παγκόσμια ειρήνη, αλλά και καταδικασμένοι στην συλλογική μνήμη των λαών και της ιστορίας…
Η 12η Οκτωβρίου 1944 θεωρείται η επίσημη λήξη της Γερμανικής κατοχής και των δορυφόρων της στην Ελλάδα. Την ημερομηνία αυτή οι Γερμανοί υποστέλλουν την σβάστικα από την Ακρόπολη και αποχωρούν από την Αθήνα, ηττημένοι και ντροπιασμένοι.
Σε όλη τη διαδρομή τους προς τα σύνορα, κυρίως οι αντάρτες του ΕΑΜ, δεν τους άφηναν κυριολεκτικά σε «χλωρό κλαρί», σκοτώνοντας αρκετούς από αυτούς, προστατεύοντας υποδομές και εγκαταστάσεις από ανατινάξεις βάση της στρατηγικής τους και παίρνοντας οπλισμό και πολεμοφόδια…
Ξημερώματα της 23ης Οκτωβρίου 1944 έφτασαν στην Λάρισα Τμήματα της Ταξιαρχίας Ιππικού του ΕΛΑΣ που εισέρχονται στη Λάρισα θριαμβευτές, ύστερα από σκληρές μάχες. Στην ύπαιθρο οι δυνάμεις των Γερμανών στα στενά του Δαμασίου και αλλού (προς Τρίκαλα) υφίστανται επιθέσεις των ανταρτών που τους προξενούν σοβαρές απώλειες σε έμψυχο υλικό και πυρομαχικά.
Στις 24 Οκτωβρίου 1944 ο Τύρναβος απελευθερώνεται από νωρίς το πρωί. Το ημερολόγιο της 1ης Μεραρχίας αναφέρει χαρακτηριστικά «Τμήματα του ΕΛΑΣ μαχόμενα καθ’ όλην την νύκτα και μέχρι μεσημβρίας εις στεπωπόν Δαμασίου, επέφεραν απωλείας εις τον εχθρόν. Εφονεύφθησαν πλέον των 30, κατεστράφη δε υλικόν του. Λάφυρα οπλοπολυβόλα, όλμοι, ποδήλατα. Εκ των ημετέρων 2 νεκροί και 8 τραυματίαι. Ο εχθρός κατώρθωσε περί την μεσημβρίαν να εξέλθη της στενωπού Δαμασίου, κινούμενος προς Ελασσόνα και προσβαλλόμενος υπό τμημάτων μας συνεχώς».
Ο τόπος και ο λαός είναι πια οριστικά ελεύθερος, απαλλαγμένος από την φρίκη που επέφεραν οι κατοχικές δυνάμεις με τους ντόπιους συνεργάτες τους…
Μια άλλη εκδοχή θεωρεί την 18η Οκτωβρίου 1944 ως ημερομηνία απελευθέρωσης της πόλης. Η εφημερίδα «Αλήθεια» σε ρεπορτάζ της αναφέρει: «Εφημερίδα «Αλήθεια» 19 Οκτώβρη 1944. Στην πόλη μας τα τμήματα της ΕΠ (Εθνική Πολιτοφυλακή) βρέθηκαν ταυτόχρονα στο πόστο τους με την αποχώρηση των Γερμανών.
Ένα κομμάτι του τμήματος Λαϊκής Ασφάλειας βρίσκονταν από μέρες στην πόλη εμποδίζοντας διάφορες λεηλασίες και πλιατσικολογήματα και παρακολουθώντας τις κινήσεις των καταχτητών και προδοτών δίνοντας πολύτιμες πληροφορίες στον ΕΛΑΣ. […] Η φρούρηση της πόλης είχε περάσει για πολλές εβδομάδες στα χέρια της ΕΠ με αποτέλεσμα ο κάθε Πολιτοφύλακας να εκτελεί υπηρεσία τουλάχιστο 20 ώρες συνέχεια ημερησίως αγόγγυστα και με φιλοτιμία, για τον μοναδικό λόγο ότι εκπληρώνει τα καθήκοντά του απέναντι στην κοινωνία, καταχτώντας έτσι το μεγάλο τίτλο του υπηρέτη του λαού […]
Για όλους αυτούς τους λόγους η Ε.Π. αντάξια κέρδισε τον τιμητικό τίτλο της λαϊκής αστυνομίας, γράφοντας λαμπρές σελίδες στο μεγάλο βιβλίο του μεγάλου και ιστορικού μας αγώνα».
Πιθανόν την ημερομηνία αυτή οι Γερμανοί συμπτυσσόμενοι σε επίκαιρα σημεία βάση του σχεδίου υποχώρησης που προφανώς είχαν καταστρώσει, εγκατέλειψαν την πόλη του Τυρνάβου… Σε κάθε περίπτωση όμως, οι αντιστασιακοί Τυρναβίτες και οι μαχητές του ΕΛΑΣ μέχρι τις τελευταίες στιγμές της παρουσίας των Γερμανών στον τόπο, πολέμησαν τους Γερμανούς καταδιώκοντάς τους από την πόλη και την ευρύτερη περιοχή τουλάχιστον μέχρι τα Σέρβια και τον Αλιάκμονα, θέτοντας τέλος στην φοβερή κατοχή τους.
Ο φόρος αίματος που πλήρωσε η πόλη και η περιοχή μας βαρύς… Οι ανθρώπινες απώλειες πολλές. Οι υλικές ζημίες τεράστιες, οι δημόσιες υποδομές κατεστραμμένες, αρρώστιες, πείνα, καταστροφές…(βλ. ανάρτηση paidis.com 2022).
Σύμφωνα με εκτιμήσεις της εποχής, ο αριθμός των θυμάτων με βάση τις πολεμικές ενέργειες των Γερμανών, των Ιταλών και του ΕΑΣΑΔ ξεπέρασαν την περίοδο της κατοχής συνολικά τις 150 ψυχές: στον Τύρναβο 63, στο Αργυροπούλι 32, στον Αμπελώνα 35!!!
Ο αριθμός των αγνοουμένων ομήρων–αιχμαλώτων πολέμου που μεταφέρθηκαν στη Γερμανία σημαντικός: 6 από τον Τύρναβο με 4 από αυτούς να πνίγονται στην Αδριατική, 5 από το Αργυροπούλι, 11 από τη Ροδιά…
Σύμφωνα με τα αρχεία του Δημ. Χατζηγιάννη ο αριθμός των καταμετρημένων θυμάτων του 1943-44 ανά πόλη και χωριό, είναι: Αμπελώνας 35 από τους Γερμανούς την 17-5-1944, Αργυροπούλι 32 από τους Ιταλούς & Γερμανούς σε διάφορες ημερομηνίες, Δαμάσι – Δαμασούλι 5 από τους Ιταλούς τον 18-2-1943, Δελέρια 5 από τους Γερμανούς από 5ος–9ος 1944, Δένδρα – Αγία Σοφία 4 από τους Γερμανούς 7ος– 10ος 1944, Ροδιά 15 από τους Γερμανούς 5ος–9ος 1944, Τύρναβος 63 από Γερμανούς – Ιταλούς & ΕΑΣΑΔ σε διάφορες ημερομηνίες κατά το 1943-44.
Καμένα σπίτια μόνο στον Τύρναβο, 150. Περιουσίες υφαρπάχτηκαν, φυτικό και ζωικό κεφάλαιο καταστράφηκαν, άνθρωποι που πέθαναν από τις κακουχίες και τις αρρώστιες της κατοχής εκατοντάδες…
Ο λαός του Τυρνάβου και της ευρύτερης περιοχής κράτησε ψηλά τη σημαία της αντίστασης και του αγώνα. Καθ’ όλη τη διάρκεια της κατοχής έδωσε μάχες ενάντια στους Γερμανούς και τους Ιταλούς κατακτητές, αγωνίστηκε ενάντια στην ασύμμετρη απειλή των δωσίλογων, των ΕΑΣΑΔιτών, των κουκουλοφόρων προδοτών, των μαυραγοριτών, στην περιοχή του Τυρνάβου, της Ποταμιάς, του Ολύμπου, των Τεμπών, ανατίναξε στο Κασσιάνι τις υπαίθριες αποθήκες των πυρομαχικών και των καυσίμων επιφέροντας καίριο χτύπημα στον εχθρό.
Πολλοί Τυρναβίτες σκοτώθηκαν σε διάφορα μέρη στην Ελλάδα πολεμώντας μέσα από τις γραμμές της Εθνικής Αντίστασης και του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ τους Γερμανούς και Ιταλούς. Στη θάλασσα της Αδριατικής, στα Άνω Λεχώνια του Βόλου, στα υψώματα της Χρυσομηλιάς στην Καλαμπάκα, στον Βαθύλακο Κοζάνης, στη Μεσοχώρα, στην Ορμάν Μαγούλα, στο Μέτσοβο, στην Πετρομαγούλα του Ζάρκ-Μαρί (Ζάρκο), στην Καισαριανή την Πρωτομαγιά του 1944…
Τιμή και δόξα πρέπει σε αυτούς που κράτησαν ψηλά τη σημαία αγώνων για ειρήνη, ελευθερία, δημοκρατία, παιδεία, ψωμί και προκοπή…
– Για όλους όσοι πολέμησαν τραυματίστηκαν ή σκοτώθηκαν στα πεδία των μαχών,
– για όλους όσοι έχασαν παιδιά, πατεράδες, αδέλφια, συζύγους, συγγενείς ή φίλους,
– για όλους όσοι έμειναν σωματικά ή ψυχικά ανάπηροι,
– για όλους όσοι έχασαν σπίτια και περιουσίες,
– για όλους όσοι υπηρέτησαν χωρίς ιδιοτέλεια τα ιδανικά της Εθνικής Αντίστασης,
– για όλους όσοι συμμετείχαν στην Αντίσταση με όποιον τρόπο μπορούσαν και
αφορούν τον Τύρναβο – Αμπελώνα και την ευρύτερη περιοχή του, θεωρώ ότι θα πρέπει να τους αφιερωθεί μια ημέρα του χρόνου ως ελάχιστος φόρος τιμής.
Ο Δήμος Τυρνάβου ως θεματοφύλακας της συνέχειας της ιστορίας του τόπου μας θα πρέπει να αναλάβει εκείνες τις πρωτοβουλίες που απαιτούνται για τον σκοπό αυτό.
