ΓΡΑΦΕΙ Ο Αναστάσιος Αναστασίου, εκπαιδευτικός, με αφορμή τη σειρά «το προξενιό της Ιουλίας»
Μυθοπλασία: (από το μύθος + πλάθω) είναι η κατάταξη μιας οποιασδήποτε ιστορίας που πηγάζει από τη φαντασία, και έτσι, δεν βασίζεται στην ιστορία ή τα γεγονότα. Συνήθως το περιεχόμενό της είναι γενικά ανοικτό για ερμηνεία λόγω της ελευθερίας της να απέχει από την πραγματικότητα.
Σενάριο : το σενάριο δεν είναι λογοτεχνία αλλά η περιγραφή μιας ιστορίας που θα κληθεί να παραλάβει ο σκηνοθέτης από τον σεναριογράφο και να της δώσει σάρκα και οστά ακολουθώντας πιστά τους κανόνες αφήγησης π.χ. συνήθως περιλαμβάνει έναν ή περισσότερους ήρωες, ένα θέμα, μία υπόθεση, ένα περιβάλλον, οι δε υπόλοιποι χαρακτήρες που πλαισιώνουν τον ήρωα και ένα δραματικό γιατί. Η παρουσίαση γίνεται δραματικά ή κωμικά ανάλογα με την επιθυμία του σεναριογράφου.
Ιστορική πραγματικότητα : η αναφορά σε πραγματικά και αντικειμενικά γεγονότα που είναι αληθινά και όχι πλασματικά, φανταστικά, φαινομενικά και ψεύτικα. Σύμφωνα με τον αρχαίο ιστορικό Πολύβιο ‘Τίποτα δεν ωφελεί πιο ουσιαστικά τους ανθρώπους όσο η γνώση του παρελθόντος’.
Με το τέλος του πρώτου κύκλου της τηλεοπτικής σειράς ‘Το προξενιό της Ιουλίας’, αισθάνθηκα την ανάγκη να εκφράσω κάποιες απορίες και ερωτήματα προς το τηλεοπτικό κοινό ως μη ειδικός επί θεμάτων τηλεόρασης- κινηματογράφου αλλά ως απλός πολίτης που έζησα τρεις δεκαετίες της ζωής μου στο επαρχιακό περιβάλλον της πόλης του Τυρνάβου. Η προβολή εθίμων, η αναφορά σε πρόσωπα και τοπωνύμια, οι καθημερινές συνήθειες των κατοίκων μέσω της σειράς σίγουρα επανέφερε στις μνήμες των κατοίκων της περιοχής, ιδιαίτερα της τρίτης ηλικίας, στιγμές και γεγονότα του παρελθόντος που χαράχτηκαν ανεξίτηλα στη ζωή τους.
Αναφορικά όμως με την περιβόητη μυθοπλασία και το πώς αυτή μεταφέρεται ως σενάριο στην οθόνη, πρέπει να αναλογιστεί κανείς αν αυτό που προβάλλεται τελικά αγγίζει τα όρια της όποιας ιστορικής πραγματικότητας ή απλώς πρόκειται περί συνονθυλεύματος δημιουργικής φαντασίας. Τα τηλεοπτικά κανάλια είναι δόκιμο και λογικό να ανταγωνίζονται μεταξύ τους ποιο θα επιτύχει τα καλύτερα νούμερα τηλεθέασης.
Στο βωμό αυτής της τηλεθέασης δυστυχώς πολλές φορές ‘θυσιάζονται’ διάφορες πτυχές και γεγονότα πρωτεύουσας και δευτερεύουσας σημασίας που αφορούσαν και αφορούν την κοινωνικο-πολιτική πραγματικότητα της όποιας εποχής καθώς και την καθημερινότητα των κατοίκων μιας περιοχής. Θα μπορούσε εύλογα κάποιος να αντιπαραθέσει πως άλλο το βιβλίο, άλλο το σενάριο και άλλη η πραγματικότητα.
Τι ενδιαφέρει περισσότερο; Μα φυσικά τα καλά νούμερα και τα συχνά σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Βέβαια κατανοώ ότι οι απαγορευμένοι έρωτες, τα οικογενειακά μυστικά, οι φόνοι, οι βεντέτες, τα προξενιά, οι τσιφλικάδες, προσθέτουν ακροαματικότητα και φυσικά τηλεοπτική επιτυχία. Θεμιτό όμως θα ήταν και ο τηλεθεατής να γίνεται κοινωνός και γνώστης, έστω και με ψήγματα πόσο μάλλον με αναφορές σε γεγονότα, της πραγματικότητας της εποχής που αναφέρεται η τηλεοπτική σειρά.
Ανασύροντας από τη μνήμη μου γεγονότα που μου διηγήθηκαν άνθρωποι που έζησαν την μετεμφυλιακή εποχή στην περιοχή του Τυρνάβου και συγκρίνοντας κάποιες σκηνές που προβάλλονται σχεδόν σε όλα τα επεισόδια της σειράς, καταλήγω στο συμπέρασμα πως κάθε άλλο παρά αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα της εποχής. Δεν θα αναφερθώ σε συγκεκριμένα περιστατικά και σκηνές αλλά θα θέσω ορισμένες απορίες και ερωτήματα που αξιώνουν απαντήσεις από όλους μας :
1)Τελικά τι κερδίζει ο τηλεθεατής από την προβολή μιας τηλεοπτικής σειράς βασισμένης υποτίθεται σε ένα προϊόν μυθοπλασίας που βασίζεται σε γεγονότα υπαρκτά ή φανταστικά;
2) Πόσο και πώς προβάλλεται η τοπική ιστορία με τα πραγματικά της γεγονότα και πόσο τελικά επηρέασαν αυτά τη ζωή και την καθημερινότητα των κατοίκων της περιοχής;
3) Έχει τη δυνατότητα ο τηλεθεατής και πόσο μάλλον ο αναγνώστης να αποκομίσει χρήσιμα συμπεράσματα (ιστορική γνώση) από την ανάγνωση και τη θέαση αυτών των δημιουργημάτων ;
4) Άραγε σήμερα ποια γνώμη και άποψη σχηματίζουν οι κάτοικοι της περιοχής που έζησαν τη συγκεκριμένη εποχή παρακολουθώντας τη συγκεκριμένη σειρά ;
Δεν είμαι κριτικός κινηματογράφου ούτε θεματοφύλακας της τοπικής ιστορίας, ωστόσο αναρωτιέμαι που βρίσκονται οι κανόνες σεβασμού και που τα όρια μεταξύ μυθοπλασίας, τηλεοπτικού σεναρίου και ιστορικής πραγματικότητας και πως πρέπει αυτά να συνδέονται μεταξύ τους προβάλλοντας το όποιο παραγόμενο προϊόν.
