«Ήθελα να ‘μουν άρωμα, που βάζεις στα μαλλιά σου, στην κάθε σου αναπνοή, να μπαίνω στην καρδιά σου …», η λύρα και η φωνή του Αντώνη Νταλλαρή, της μεγάλης αυτής μορφής που εκφράζει την ψυχή της Λέρου, μας συνοδεύει σε ύπνο και ξύπνιο μετά από μια αξέχαστη εβδομάδα στο νησί. 4η φορά για μένα στη Λέρο κι Επίτιμος Ταξιδευτής! Μαγικές στιγμές στις εξορμήσεις μας σε όλο το νησί, με 17 υπέροχους συνταξιδιώτες και συνταξιδιώτισσες. Κάθε μέρα για μπάνιο, σε άλλη παραλία κι εκπαιδευτικές επισκέψεις, χάρη στον Αντώνη και τον άξιο ηγέτη της εκδρομής, πρόεδρο του ΠΟΚΕΛ, Αργύρη Γιουρούκη. Πέντε χρόνια δίδαξε στη Λέρο ο Αργύρης κι έγινε Λεριός, έτσι τον θεωρούν κι έτσι νιώθει κι ο ίδιος.
Το στολίδι για το νησί κι όλη την Ελλάδα, η «Άρτεμις – Κέντρο Πολιτισμού, Έρευνας και Ανάπτυξης Λέρου», δημιούργημα του Αντώνη Νταλλαρή, μας φιλοξένησε και φέτος στο ανοιχτό θεατράκι του, ψηλά στο λόφο, προβάλλοντας για μας στην οθόνη (στον τοίχο του απέναντι σπιτιού!) ένα εξαιρετικό ντοκιμαντέρ για την Ιστορία της Λέρου «PortoLago». Μετά τα λεριανά κεράσματα και τη μυσταγωγία του λόγου του Αντώνη για τον πολιτισμό (μουσική, χορό, κ.α.) την ιστορία της Λέρου, καθώς και για τις απίστευτες δράσεις της «Άρτεμις», κινήσαμε μεσάνυχτα, πεζή για το υπέροχο ξενοδοχείο, στον κόλπο στο Κριθώνι. Κάθε μέρα ανακαλύπταμε καινούργια μέρη και νέες πτυχές της μοναδικής στον ελλαδικό χώρο, ιστορίας της Λέρου, αλλά και πτυχές των συνταξιδιωτών μας: η Ευτυχία με το γέλιο της, ο ορειβάτης και φωτογράφος μας Αντώνης, ο καλλιτέχνης Γιώργος.
Χρόνος ελεύθερος άφθονος, για ξεκούραση, αλλά και δημιουργική αξιοποίηση, καθώς γευόμασταν τα τοπικά προϊόντα (πατσαβουρόπιτα, φρουτώδη τοπική μπίρα κ.α.). Συζητώντας μεταξύ μας γνωριζόμασταν καλύτερα, ανακαλύπταμε ταλέντα, κι εμπλουτίζαμε τις γνώσεις μας για τη Λέρο, ενώ σκεφτόμασταν τα μεγάλα διαχρονικά προβλήματα. Παρουσίασε σε μας, η ανθρωπολόγος καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Columbia (ΗΠΑ) Νένη Πανουργιά, καλεσμένη της «Άρτεμις», το σεμινάριο για την ανθρωπιστική εκπαίδευση και τον εγκλεισμό, που έγινε πριν λίγες μέρες. Παρουσιάστηκε στη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Λέρου (άλλο μικρό στολίδι του νησιού) από το συγγραφέα – εκπαιδευτικό Δημήτρη Κωστόπουλο, η αρχιτεκτονική του Ρασιοναλισμού στο Λακκί, με ματιά διεισδυτική και πάθος. Την ίδια ημέρα, μια ομάδα ταξίδεψε με το καράβι για Πάτμο κι άλλη ομάδα θαλασσοπόρων, με βάρκα, ανακάλυψε τους Λειψούς, τους Αρκειούς κι άλλα νησάκια και παραλίες, όλα πανέμορφα.
Το βράδυ πήγαμε στους ανεμόμυλους, στην κορυφή, στο μπαράκι με την καταπληκτική πανοραμική θέα. Επιστρέφοντας από το Πολεμικό Μουσείο, περάσαμε από το Λακκί, το μεγάλο λιμάνι κι εμπορικό κέντρο του νησιού, χτισμένο από τους Ιταλούς κατακτητές πάνω σε πασσάλους (ήταν έλος). Νόμιζαν, λέει, ότι θα μείνουν για 1.000 χρόνια στο νησί. Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός: Ρασιοναλισμός (της φασιστικής Ιταλίας), με στρογγυλάδες. Με ειδική άδεια, χάρη στον υπολοχαγό μας, περάσαμε από τα εγκαταλειμμένα κτήρια του Ψυχιατρείου και της Βασιλικής Τεχνικής Επαγγελματικής Σχολής. Τι κρίμα που διαχρονικά η Χώρα μας αφήνει τα μνημεία της να καταρρέουν, θαρρείς και φοβάται τις μνήμες που αυτά ανακαλούν. Το ίδιο και με την μοναδική αγιογράφηση (με ανθρώπινες μορφές) από πολιτικούς κρατούμενους της Αγίας Κιουράς, που το Υπουργείο Πολιτισμού αδιαφορεί προκλητικά για τη συντήρησή της …
Παναγία Καβουράδενα και Άγιος Ισίδωρος: άλλα γραφικά εκκλησάκια, που επισκεφθήκαμε. Στο πρώτο δοκιμάστηκαν στον κατήφορο και τον ανήφορο τα πόδια μας, στο δεύτερο δοκιμάστηκε η επιδεξιότητά μας να μη βραχούμε από τα κύματα που έσπαγαν στον τσιμεντένιο διάδρομο, που οδηγούσε απ’ τη στεριά στο εκκλησάκι, στη θάλασσα. Το Hotspot, όπου η Frontex «φιλοξενεί» πάνω από 1.300 πρόσφυγες, μέσα σε αρχαιολογικό χώρο, λέει, γιατί βολεύει λόγω γειτνίασης με το λιμάνι του Λακκιού. Μια τραυματική εικόνα: γιατί προκαλεί ως «εγκλεισμός», αλλά και γιατί, έτσι έντονα που είναι φωτισμένο τη νύχτα, θυμίζει φυλακές κι όχι χώρο διαμονής ελεύθερων ανθρώπων. Η βραδιά στο παραλιακό ταβερνάκι με τον Αντώνη Νταλλαρή και τους μαθητές του (αμούστακα παιδιά να παίζουν λύρα, λαούτο και τσαμπούνα, σε λεριώτικους και δωδεκανησιακούς σκοπούς, όλοι χορεύονται) μας έμεινε αξέχαστη: μέχρι και τον Κώστα κατάφεραν να σηκώσουν να χορέψει. Θα ήθελα να αναφέρω ονομαστικά καθέναν και καθεμιά ξεχωριστά, για τη συμβολή του/της στην εκδρομή, αλλά δεν είναι εφικτό.
Η εμπειρία του μεγάλου καραβιού, με το οποίο ταξιδέψαμε προς και από Λέρο, όλη νύχτα, ήταν επίσης ενδιαφέρουσα, τόσο όταν πιάναμε λιμάνι (Αμοργός, Πάτμος πηγαίνοντας, Πάτμος, Ερμούπολη επιστρέφοντας) όσο και μέσα στο καράβι. Γινόταν μελέτη συμπεριφοράς ανθρώπων σε ύπνο και ξύπνιο (χωρίς να προσβάλλονται τα προσωπικά δεδομένα), αλλά υπήρχαν και απρόβλεπτα συμβάντα, όπως η γεμάτη ανθρωπιά κι ενσυναίσθηση προσφορά από τις νεαρές εκπαιδευτικούς – συνταξιδιώτισσές μας να αναλάβουν τη φροντίδα της μαυροφορεμένης γιαγιάς, που επισκέφθηκε την κόρη της στη Λέρο, και να την παραδώσουν στη Λαμία, για να συνεχίσει με ταξί για το χωριό της …
Αν και δεν πρέπει να καλλιεργείται προσωπολατρία, οφείλω να ομολογήσω και πάλι ότι την μεγαλύτερη ενσυναίσθηση, νοιάξιμο για τους συνταξιδιώτες έδειξε ο πρόεδρος Αργύρης, για αυτό και ήταν απολύτως δικαιολογημένη η χειρονομία να του προσφέρουν δώρο, οι κυρίες της Ομάδας. Στους συνταξιδιώτες και συνταξιδώτισσες θέλω να πω ένα μεγάλο «Ευχαριστώ», που γνωριστήκαμε και ζήσαμε μαζί, τόσο ωραίες στιγμές, στον καθένα/καθεμιά χωριστά κι όλους μαζί. Υπήρξαμε μια δεμένη Ομάδα, γνωστών και αγνώστων μεταξύ μας, υπόδειγμα για το πόσο πιο ωραία και δημιουργικά μπορούν να συνυπάρξουν οι άνθρωποι όταν έχουν ανεκτικότητα, ενσυναίσθηση και διάθεση συμπερίληψης. Μια αγκαλιά «μενεξέδες και ζουμπούλια» στον καθένα και καθεμιά! Και του χρόνου πάλι μαζί, συνταξιδιώτες και συνταξιδιώτισσες, με ισόβιο αρχηγό μας, τον Αργύρη!
(ΥΓ: Περισσότερα, στον υπό έκδοση τόμο μου :
«Μια εβδομάδα στη Λέρο» …)
Νίκος Σκεντέρης.
