Στην κάλπη από Τύρναβο μέχρι Βόλο το 1920!

Από τον Ιωάννη Ν. Γιαννούλα, φιλόλογο – εκπαιδευτικό του ΓΕΛ Τυρνάβου

Η εκλογική αναμέτρηση της 1ης Νοεμβρίου 1920 θεωρείται, από πολλούς ιστορικούς, η κρισιμότερη της νεότερης ελληνικής ιστορίας, επειδή η εκλογική ήττα του Βενιζέλου – λίγους μήνες μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών, η οποία πραγμάτωνε το όραμα της «Μεγάλης Ελλάδας» – είχε ανεπανόρθωτες συνέπειες με κατάληξη τη Μικρασιατική Καταστροφή. Χαρακτηριστικό της αναμέτρησης αυτής ήταν η ακραία πόλωση ενός βαθύ πολιτικού διχασμού, που με τη μετεκλογική επάνοδο του εξόριστου βασιλιά Κωνσταντίνου Α΄ θα αποκτήσει και χαρακτηριστικά πολιτειακού διχασμού.

Το πολιτικό κλίμα αυτής της αναμέτρησης αναδεικνύεται στον ημερήσιο Τύπο μέσα από την προεκλογική κίνηση των υποψηφίων βουλευτών και την απήχηση των εκλογικών αποτελεσμάτων στον τότε νομό «Λαρίσσης», που περιελάμβανε τους σημερινούς νομούς Λάρισας και Μαγνησίας, όπως τα παρουσίασα λεπτομερώς στον 85ο τόμο του «Θεσσαλικού Ημερολογίου» του 2024.

Ο Βενιζέλος, πιστεύοντας πως η μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού επιδοκιμάζει την πολιτική του και την διπλωματική επιτυχία του για μια «Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών» (Συνθήκη Σεβρών), προκηρύσσει εκλογές για τις 25 Οκτωβρίου. Αυτές, όμως, αναβλήθηκαν για την 1η Νοεμβρίου λόγω του θανάτου του βασιλέα Αλεξάνδρου. Οι Αντιβενιζελικοί με επικεφαλής τον Δ. Γούναρη δεν ενδιαφέρονταν τόσο για το μεγάλωμα της Ελλάδας, όσο για την απαλλαγή του λαού από την «τυραννία» και την κακοδιαχείριση του Βενιζέλου, όπως συνεχώς καταγγέλλανε προεκλογικά. Επιπλέον, ο απροσδόκητος θάνατος (από σηψαιμία ύστερα από δάγκωμα μαϊμούς) του βασιλέα Αλεξάνδρου στις 12 Οκτωβρίου άλλαξε μονομιάς το πολιτικό κλίμα σε βάρος των Φιλελευθέρων του Βενιζέλου και μετέτρεψε ουσιαστικά τις εκλογές σε άτυπο δημοψήφισμα υπέρ της επιστροφής του εξόριστου βασιλιά Κωνσταντίνου.

Η προεκλογική κίνηση στον νομό «Λαρίσσης» ήταν έντονη, όπως προκύπτει από τις αθηναϊκές εφημερίδες, βενιζελικές και αντιβενιζελικές. Πρώτη μεγάλη ενθουσιώδης πολιτική συγκέντρωση πραγματοποιήθηκε στην πλατεία του Τυρνάβου, την Κυριακή 11 Οκτωβρίου, με τις ομιλίες των υποψηφίων βουλευτών του αντιβενιζελικού συνδυασμού της «Ηνωμένης Αντιπολιτεύσεως» Μ. Σάπκα, Αγ. Σλήμαν, Ν. Φίλιου και Κ. Οικονομίδη, οι οποίοι αμέσως μετά μίλησαν στον Αμπελώνα. Στις μέσα σε ζωηρές ζητωκραυγές ομιλίες τους οι υποψήφιοι αναφέρθηκαν και στον με σημαντική προσφορά συνυποψήφιό τους, βουλευτή της επαρχίας Τυρνάβου, κρητικό στρατηγό Θ. Λυμπρίτη, που τότε ήταν κρατούμενος στις φυλακές Ιτζεδίν. Στη συνέχεια όλοι οι υποψήφιοι βουλευτές άρχισαν τις περιοδείες τους σε διάφορες περιοχές του νομού συζητώντας με τους πολίτες για τα προβλήματά τους. Την επόμενη Κυριακή, ο Βολιώτης υπουργός Εθνικής Οικονομίας Κ. Σπυρίδης εκφωνεί, από τον εξώστη του σπιτιού του στην παραλία του Βόλου, μια μεγάλη ομιλία για το σημαντικό έργο της κυβέρνησης Βενιζέλου μπροστά σε πλήθος λαού, η οποία όμως καταλήγει σε βίαια επεισόδια.

Από την Κυριακή 25 Οκτωβρίου ο προεκλογικός πυρετός ανεβαίνει και ο Σπυρίδης εκφωνεί τον προεκλογικό λόγο του από τον εξώστη της Νομαρχίας στη Λάρισα σε μια μεγάλη και γεμάτη παλμό πολιτική συγκέντρωση, που κατέληξε σε μια ογκώδη αντισυγκέντρωση και πορεία μέχρι την πλατεία Ταχυδρομείου αντιβενιζελικών, διαμαρτυρόμενων για το σχίσιμο των εικόνων του Δ. Γούναρη. Το ίδιο πρωινό οι βενιζελικοί υποψήφιοι βουλευτές Κασσαβέτης, Ισχόμαχος και Αγγελίδης επισκεπτόμενοι τον Αμπελώνα αποδοκιμάζονται έντονα από αντιβενιζελικούς και ψηφοφόρους του αριστερού ΣΕΚΕ, δεν γίνονται δεκτοί στα καφενεία και προσπαθούν με δυσκολία, λόγω αποδοκιμασιών, να μιλήσουν σε λίγους βενιζελικούς από ένα κρεοπωλείο.

Το απόγευμα ο Κασσαβέτης και ο Τυρναβίτης Αγγελίδης προσπαθούν να μιλήσουν σε 43! βενιζελικούς στην πλατεία του Τυρνάβου μέσα από κραυγές και γιουχαΐσματα μεγάλου πλήθους αντιβενιζελικών. Αμέσως μετά, οι αντιβενιζελικοί ζητούν από τον απότακτο λοχαγό Χρ. Καράσσο να εκφωνήσει λόγο, δεδομένου ότι την ίδια ώρα πραγματοποιούνταν στην Αθήνα η μεγάλη προεκλογική συγκέντρωση της αντιβενιζελικής παράταξης. Παράλληλα, μεγάλη δραστηριότητα αναπτύσσουν στο νομό και οι έξι υποψήφιοι βουλευτές του αριστερού ΣΕΚΕ.

Ο Βενιζέλος θα μιλήσει στο Βόλο το μεσημέρι της 26ης και το απόγευμα θα αναχωρήσει με θαλαμηγό για Θεσσαλονίκη, χωρίς να μπορέσει να επισκεφτεί τη Λάρισα. Τον ακολουθούσαν παντού δημοσιογράφοι από εφημερίδες αθηναϊκές, του Παρισιού και του Λονδίνου. Μετά τη θερμή υποδοχή στο Βόλο, ο Βενιζέλος παρουσίασε σε μια σχοινοτενή ομιλία όλο το έργο της κυβέρνησης και ιδιαίτερα το σχετικό με τα αγροτικά και εργασιακά, ενώ τα βέλη του στράφηκαν εναντίον του Δ. Γούναρη και του ΣΕΚΕ.

Ο Γούναρης δεν μπόρεσε να έρθει στη Λάρισα (ούτε στο Βόλο) για την προγραμματισμένη ομιλία του στις 28, ενώ την Τρίτη 27 Οκτωβρίου οι αντιβενιζελικοί πραγματοποίησαν πολύ μεγάλη συγκέντρωση στην κεντρική πλατεία της Λάρισας με κεντρικό ομιλητή τον Αδ. Νικολαΐδη και στη συνέχεια διαδήλωσαν με άμαξες και αυτοκίνητα στους κεντρικούς δρόμους της πόλης.
Οι εκλογές (με σφαιρίδια και με τακτική «κορδόνι») τελικά έγιναν την κρύα Κυριακή 1η Νοεμβρίου 1920 και κατέληξαν σε απρόσμενη συντριπτική ήττα των Φιλελευθέρων του Βενιζέλου. Στον νομό «Λαρίσσης» οι Φιλελεύθεροι έλαβαν 14.423, η Ηνωμένη Αντιπολίτευση 18.041, εκλέγοντας 14 βουλευτές, και 10.000 ψήφους το ΣΕΚΕ.

Ο απροσδόκητος θρίαμβος της Ηνωμένης Αντιπολιτεύσεως άρχισε να εορτάζεται την επόμενη ημέρα με τα πρώτα αποτελέσματα. Λαρισαίοι και Βολιώτες στόλιζαν τα καταστήματά τους με κλαδιά ελιάς, σύμβολο της παράταξης, διαδήλωναν υπέρ του ερχομού του εξόριστου βασιλιά Κωνσταντίνου και παντού αναφωνούσαν το «Χριστός Ανέστη». Σε μια μεγάλη διαδήλωση στη Λάρισα οι διαδηλωτές κρατούσαν κόκκινα αυγά, δείχνοντας την απολύτρωση από τον «βενιζελικό ζυγό», ενώ ταυτόχρονα χτυπούσαν οι καμπάνες των εκκλησιών.
Έτσι, με το αποτέλεσμα των εκλογών αυτών αποτυπώθηκε και εκλογικά ο Εθνικός Διχασμός ως αντιπαράθεση της Παλιάς Ελλάδας με το υπόλοιπο Έθνος, που είχε αποκρυσταλλωθεί ήδη το 1916. Ο Βενιζέλος εγκατέλειψε προσωρινά την πολιτική και την Ελλάδα.