Ο Σταύρος Τσουμάνης, ιδρυτής και παραγωγός των PAGAN, μιλά αποκλειστικά στον Ευριπίδη Κουτσίνα για τα Interview Stories του The performART Larissa.
Σε αυτή τη συνέντευξη, αναλύει την καλλιτεχνική πορεία του συγκροτήματος, την εξέλιξη της μουσικής και θεματικής του, καθώς και τις έντονες συναισθηματικές και πνευματικές συνδέσεις που δημιουργούν με το κοινό. Από τη μετάβαση από τον “Erothanatos” στην αναζήτηση της φύσης και της γονιμότητας, μέχρι την αναγέννηση των παραδοσιακών στοιχείων μέσω σύγχρονων μουσικών και οπτικοακουστικών μέσων, ο Σταύρος Τσουμάνης εξηγεί με πάθος την καλλιτεχνική φιλοσοφία του συγκροτήματος, το οποίο συνεχώς πειραματίζεται και επαναστατεί στα όρια του μουσικού και θεατρικού κόσμου.
Μια μοναδική ευκαιρία να κατανοήσουμε τη βαθιά σύνδεση των PAGAN με την παράδοση, τη φύση και την ανθρώπινη ψυχή:
Από τον “Erothanatos” στην επόμενη φάση σας. Πώς εξελίσσεται η θεματική σας από τον έρωτα και τον θάνατο προς τη φύση και τη γονιμότητα; Ποιο ήταν το έναυσμα αυτής της μετάβασης;
Η φύση αποτελούσε πάντα κεντρικό στοιχείο της θεματολογίας μας, όμως στην τωρινή φάση αισθανόμαστε πως αναδεικνύεται ακόμη περισσότερο. Ίσως γιατί, σε έναν κόσμο όπου η επαφή με το φυσικό στοιχείο χάνεται, νιώθουμε την ανάγκη να το επαναφέρουμε συνεχώς στο επίκεντρο. Ως «άνθρωποι της υπαίθρου» πρεσβεύουμε από την αρχή της ίδρυσης μας αυτή τη σχέση. Ή οποία έναν αιώνα πριν ήταν άρρηκτη για τους ανθρώπους και υπήρχε στην υφή της καλλιτεχνική τους έκφρασης. Οι μελωδίες με έναν υπερβατικό τρόπο ενέχουν τις εικόνες που αντίκριζαν τα μάτια τους. Αυτή την ουσία προσπαθούμε να αναβιώσουμε για να παραμείνει άσβεστη η φλόγα της μνήμης που κουβαλάμε όλοι μέσα μας. Υμνούμε την ανάγκη του ανθρώπου για δημιουργία, μέσα από την έμπνευση που πηγάζει από τις θεμελιώδεις τάσεις του. Τις τάσεις που η συμβατικότητα της κοινωνικής οργάνωσης οδηγεί συνήθως στη λήθη. Αυτή η ανάγκη μας οδήγησε στο να εντάξουμε τη γονιμότητα, βιολογική και πνευματική, ανάμεσα στους συμβολισμούς της μυσταγωγίας μας. Ο έρωτας και ο θάνατος θα υπάρχουν πάντα στο ρεπερτόριό μας. Είναι οι δύο μεγαλύτερες δυνάμεις της ζωής και γι’ αυτές πιστεύω πως θα τραγουδάνε και οι επόμενες γενιές.
Οι εμφανίσεις σας χαρακτηρίζονται από ένα τελετουργικό θέαμα που περιλαμβάνει ψυχοακουστική, σκηνικά, φωτισμούς, οπτικά εφέ και θεατρικά στοιχεία. Πώς χτίζεται μια παράσταση των PAGAN και τι ρόλο παίζει το κάθε στοιχείο στη δημιουργία αυτής της μυσταγωγικής εμπειρίας;
Ο σχεδιασμός δεν βασίζεται σε κάποιους συγκεκριμένους κανόνες. Προκύπτει μέσα από την ανάγκη για την ανάδειξη της δραματουργίας των έργων. «Εν αρχή ην ο ήχος». Όλα τα οπτικά στοιχεία πηγάζουν από τη διέγερση που προκαλεί ο ρυθμος, η μελωδία ακόμη και ο θόρυβος. Όταν ακούμε έναν συρτό π.χ. κάτι ξυπνάει μέσα μας. Κάτι που δονούσε τις ψυχές και τα σώματα των προγόνων μας και τώρα επαναφέρει τις εικόνες που απέθεσαν μέσα στην ψυχή που μας κληροδότησαν. Η αόρατη ύλη του ήχου διεγείρει τη φαντασία και οι υπερρεαλιστικές εικόνες που σχηματίζονται στο θυμικό μας γίνονται η βάση της σκαλέτας του οπτικού θεάματος. Οι συμβολισμοί έχουν μεγάλη δύναμη. Χαράσσονται βαθιά στη μνήμη και δεν ξεχνιούνται, όπως συμβαίνει πολλές φορές με τη ρεαλιστική εικόνα. Ο φωτισμός παίζει καθοριστικό ρόλο στην προσομοίωση αυτού του ονείρου, ενώ τα κοστούμια εμπεριέχουν στοιχεία από κάποιο κυρίαρχο αρχέτυπο του καθενός ερμηνευτή. Μέσω της ένδυσης η ψυχή απελευθερώνεται και η έκφραση αναδύεται απ΄ τον πυρήνα. Η αλήθεια είναι βέβαια πως αυτή η πηγάζουσα θεατρικότα πλούτισε μεν την οπτική μας έκφανση, ανήγαγε όμως ταυτόχρονα σε πολύ απαιτητική και ακριβή την παραγωγή. Κάτι το οποίο έχουμε αποδεχτεί βέβαια, με όποια θυσία και ατελείωτες ώρες εργασίας αυτό συνεπάγεται. Γιατί ο σκοπός είναι πολύ ανώτερος από τις δυσκολίες που διαρκώς θα προκύπτουν.
Έχετε ήδη κατακτήσει σημαντικές σκηνές, όπως το Κύτταρο, τον Σταυρό του Νότου, το Ανοιχτό Θέατρο Κολωνού, και το Principal. Τώρα, έρχεστε για πρώτη φορά στη Λάρισα, στο Circus Entertainment Hub. Τι να περιμένει το κοινό από αυτή τη συναυλία;
Μία μυσταγωγία γεμάτη καλλιτεχνική αλήθεια και μεγάλη ανάγκη για ψυχική σύνδεση με τους ανθρώπους που θα συμμετάσχουν στο δρώμενο. Εδώ θέλω να τονίσω πως οι τεχνικές προδιαγραφές του Circus θα μας δώσουν τη δυνατότητα να εκφραστούμε με τον τρόπο που επιθυμούμε. Γιατί το οπτικοακουστικό αυτό θέαμα, όπως είπαμε, έχει αυξημένες τεχνικές απαιτήσεις, ιδιαιτέρως από την πλευρά του φωτισμού. Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν που υφίσταται ένας χώρος με τέτοια υποδομή στην Λάρισα. Είναι πολύ λίγοι οι πλήρως εξοπλισμένοι χώροι στην Ελλάδα και αυτό αποτελεί το κύριο εμπόδιο για να ταξιδέψουμε την παράσταση μας σε όλη την επικράτεια.
Η Έβελυν Ασουάντ πρωταγωνίστησε στην “Ορέστεια” του Θεόδωρου Τερζόπουλου, μια παράσταση που συζητήθηκε έντονα. Πώς επηρέασε αυτή η εμπειρία την καλλιτεχνική της ταυτότητα και πώς μπορεί να έχει αφήσει το αποτύπωμά της και στο συγκρότημα;
Η Έβελυν ως Κασσάνδρα στην Ορέστεια ενσάρκωσε αυτό που υπηρετούσε ανέκαθεν ως ηθοποιός της οικογένειας του θεάτρου Άττις. Με την έκταση που πήρε όμως η παράσταση αυτό το καλοκαίρι, ήρθε το ευρύ κοινό, για πρώτη φορά, σε επαφή με τη διονυσιακή κουλτούρα που πρεσβεύει όλα αυτά τα χρόνια. Αναγνωρίστηκε μέσω αυτού του ρόλου, από κοινό και κριτικούς, μία καλλιτεχνική πορεία με ήθος και χωρίς εκπτώσεις. Οπότε μάλλον δεν επηρέασε την ταυτότητα της, απλά απέδειξε πως άξιζε η επιμονή στην αλήθεια και στη δύναμη του πυρήνα. Γι’ αυτό έγινε η «τραγωδίστρια» των PAGAN.
Η μουσική σας δεν είναι απλώς ακρόαση, είναι βίωμα. Μιλάτε για την αναβίωση της διαχρονικής μουσικής κληρονομιάς και για έναν υπερφυσικό κόσμο όπου παρελθόν και παρόν συγκατοικούν. Υπάρχει κάποιο ιδιαίτερο μουσικό ή πολιτισμικό στοιχείο που αντλείτε από την ελληνική παράδοση και το μεταμορφώνετε στη δική σας αισθητική;
Προσπαθούμε να ανακαλούμε τις μνήμες των προγόνων μας μέσα από τους ρυθμούς και τις μελωδίες που μας άφησαν. Γιατί μόνο αυτά γνωρίζουμε. Το τι προηγήθηκε είναι άγνωστο. Αποτελεί όμως στοιχείο έμπνευσης για τη δημιουργία της νέας ύλης με τη μαγιά της παλαιάς. Η μεταμόρφωση μέσα από τη δική μας αισθητική είναι αναπόφευκτη, γιατί κάθε ομάδα ανθρώπων σχηματίζει τον δικό της μοναδικό χαρακτήρα και αφήνει το δικό της αποτύπωμα. Όπως συμβαίνει αιώνες τώρα, καθώς το κληροδότημα μεταλαμπαδεύεται από γενιά σε γενιά. Οι περισσότεροι ρυθμοί μας βασίζονται σε υπάρχοντες παραδοσιακούς. Σιγά σιγά όμως γεννιούνται νέες ρυθμικές αγωγές και μελωδίες, που προκύπτουν από τη βιωματική σχέση μεταξύ μας. Είναι μαγικό αυτό που συμβαίνει. Αποστάζουν τα παλιά και γεννούν καινούργια. Γίνεται όλο και πιο έντονη η αίσθηση του βιώματος μέσα στη σύγχρονη παραγωγή της μουσική μας.
Οι ζωντανές σας εμφανίσεις έχουν τεράστια αποδοχή, με sold-out συναυλίες και ένα κοινό που δείχνει να συνδέεται βαθιά με το σύμπαν σας. Έχετε παρατηρήσει κάποια ιδιαίτερη αντίδραση από το κοινό που να σας έχει συγκινήσει ή εντυπωσιάσει;
Είναι συγκινητικό και ευλογημένο αυτό που συμβαίνει με τους ανθρώπους που μας συνοδεύουν σ’ αυτό το ταξίδι. Η αποδοχή και αυτή η στήριξη τροφοδοτούν την εξέλιξή και μας κρατούν διαρκώς ανήσυχους, για να δημιουργούμε νέες ιδέες και να υμνούμε τα μυστήρια της ύπαρξης. Το πιο συγκινητικό και ταυτόχρονα εντυπωσιακό είναι πως βλέπουμε όλο και περισσότερο κόσμο να συμμετέχει βαμμένος στη μυσταγωγία. Υποδεικνύει μάλλον την ανάγκη που υπάρχει για αυτή τη σύνδεση, τη σύνδεση που διευκολύνει την ανθρώπινη κατανόηση και την αλληλεγγύη.
Με τόσο δυναμική παρουσία στη σκηνή, πώς φαντάζεστε το μέλλον των PAGAN; Υπάρχουν σχέδια για νέο υλικό, διεθνείς εμφανίσεις ή διαφορετικές μορφές έκφρασης πέρα από τη μουσική;
Πολύ σύντομα θα κυκλοφορήσει ένα βίντεο από το φινάλε της συναυλίας μας στον κάμπο της Πετρούσας στη Δράμα το προηγούμενο καλοκαίρι. Το κομμάτι ονομάζεται “TARA” και συμβολίζει τη σχέση του ανθρώπου με τη γη και τα αιώνια υπαρξιακά ερωτήματα που τον ταλανίζουν. Μουσικά γίνεται η πρώτη απόπειρα σύνδεσης του αρχέγονου ήχου με τον ηλεκτρισμό και την ηλεκτρονική μουσική. Ήταν μία πολύ ιδιαίτερη στιγμή, γιατι συμμετείχαν και δυο ζωόμορφοι κωδωνοφόροι από την Πετρούσα. Συμβολίζει μια εκστατική γιορτή όπου ο σαμάνος της φυλής αρχίζει με τον χορό της ζωής, για να ταξιδέψει η ψυχή στην απεραντοσύνη του σύμπαντος με πύλη τον νυχτερινό έναστρο ουρανό. Ταυτόχρονα συμβολίζει ένα μέλλον γεμάτο πειραματισμό, που δεν ξέρουμε τι καλλιτεχνικά αμαλγάματα θα δημιουργήσει. Η ψυχή παραμένει η ίδια, ενώ τα τεχνικά μέσα της κάθε εποχής αλλάζουν απλά τις δυνατότητες της έκφρασης. Αυτή είναι και η γοητεία της κίνησής μας. Δεν ξέρουμε σε τι μονοπάτια θα μας οδηγήσει και τι ταξίδι θα κάνουμε. Οι συζητήσεις για εμφανίσεις εκτός συνόρων έχουν ήδη ξεκινήσει. Η επιθυμία μας είναι να ταξιδέψουμε την ιδέα που πρεσβεύουμε σε όλη τη Γη και να συνδεθούμε με όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως καταγωγής. Να ξυπνάμε τα ένστικτα, να γινόμαστε ένα και να συμφιλιωνόμαστε με τη ζωώδη μας φύση, που κάποια στιγμή θα γίνει ένα με τη γη που πατάμε. Όπως λέει και ο μοναδικός στίχος του TARA «Μάνα μου Γη στη λάσπη σου μέσα τελειώνει κι αρχίζει η ζωή..»
