Αθέατες πλευρές της στρατιωτικής εμπλοκής των ΗΠΑ στον πόλεμο της Ουκρανίας φωτίζει η αμερικανική εφημερίδα The New York Times. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, η εμπλοκή αυτή ξεκίνησε δύο μήνες μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και είχε ως έδρα το αρχηγείο του αμερικανικού στρατού για την Ευρώπη και την Αφρική, στο Βισμπάντεν της Γερμανίας.
Αν και σήμερα, όπως σημειώνει η εφημερίδα, ο Τραμπ έχει ήδη αρχίσει να καταργεί στοιχεία της «εταιρικής σχέσης που σφραγίστηκε στο Βισμπάντεν εκείνη την ημέρα την άνοιξη του 2022», ωστόσο, η έρευνα βοηθά να κατανοηθεί πώς οι Ουκρανοί κατάφεραν να επιβιώσουν σε τρία χρόνια πολέμου, απέναντι σε έναν πολύ μεγαλύτερο και πολύ ισχυρότερο εχθρό, αλλά και πώς όλο αυτό δείχνει τελικά να καταλήγει σε ήττα του Κιέβου.
Μέχρι στιγμής είναι γνωστό, ότι το αμερικανικό Πεντάγωνο έχει παραδώσει στην Ουκρανία οπλισμό αξίας 66,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων συμπεριλαμβανομένων, κατά την τελευταία καταμέτρηση, περισσότερων από μισό δισεκατομμύριο σφαίρες και χειροβομβίδες, 10.000 αντιαρματικά όπλα Javelin, 3.000 αντιαεροπορικά συστήματα Stinger, 272 οβιδοβόλα, 76 άρματα μάχης, 40 πυραυλικά συστήματα πυροβολικού υψηλής κινητικότητας, 20 ελικόπτερα Mi-17 και τρεις συστοιχίες αεράμυνας Patriot.
Αλλά η έρευνα των New York Times αποκαλύπτει ότι η Αμερική ήταν συνδεδεμένη με τον πόλεμο πολύ πιο στενά και ευρύτερα από ό,τι είχε γίνει γνωστό. Σε κρίσιμες στιγμές, η συνεργασία αυτή αποτέλεσε τη ραχοκοκαλιά των ουκρανικών στρατιωτικών επιχειρήσεων που, σύμφωνα με τους υπολογισμούς των ΗΠΑ, σκότωσαν ή τραυμάτισαν εκατοντάδες χιλιάδες Ρώσους στρατιώτες.
«Πλάι-πλάι στο κέντρο διοίκησης της αποστολής του Βισμπάντεν, Αμερικανοί και Ουκρανοί αξιωματικοί σχεδίαζαν τις αντεπιθέσεις του Κιέβου. Μια τεράστια αμερικανική προσπάθεια συλλογής πληροφοριών καθοδηγούσε τη στρατηγική της μάχης σε μεγάλη κλίμακα και διοχέτευε ακριβείς πληροφορίες στόχευσης στους Ουκρανούς στρατιώτες στο πεδίο» σημειώνει χαρακτηριστικά η εφημερίδα.
«Η κεντρική ιδέα της σύμπραξης ήταν ότι αυτή η στενή συνεργασία θα μπορούσε να επιτρέψει στους Ουκρανούς να επιτύχουν το πιο απίθανο κατόρθωμα: να επιφέρουν στους εισβολείς Ρώσους ένα συντριπτικό πλήγμα. Και με το ένα επιτυχημένο χτύπημα μετά το άλλο στα πρώτα στάδια του πολέμου – που επέτρεψε η ουκρανική γενναιότητα και επιδεξιότητα αλλά και η ρωσική ανικανότητα – αυτή η φιλοδοξία του αουτσάιντερ φαινόταν όλο και περισσότερο εφικτή».
Οι πρώτες επιτυχίες
Χαρακτηριστική ήταν η επιχείρηση εναντίον μιας από τις πιο επίφοβες ομάδες μάχης της Ρωσίας, της 58ης Στρατιάς Συνδυασμένων Όπλων.
Στα μέσα του 2022, χρησιμοποιώντας αμερικανικές πληροφορίες και πληροφορίες στόχευσης, οι Ουκρανοί εξαπέλυσαν πυραυλική επίθεση στο αρχηγείο της 58ης στην περιοχή της Χερσώνας, σκοτώνοντας στρατηγούς και επιτελικούς αξιωματικούς που βρίσκονταν μέσα.
Στη συνέχεια έβαλαν στο στόχαστρο το λιμάνι της Σεβαστούπολης στην Κριμαία, όπου ο ρωσικός στόλος της Μαύρης Θάλασσας φόρτωνε πυραύλους που προορίζονταν για ουκρανικούς στόχους σε πολεμικά πλοία και υποβρύχια. Στο αποκορύφωμα της αντεπίθεσης της Ουκρανίας το 2022, ένα σμήνος ναυτικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών πριν από την αυγή, με την υποστήριξη της αμερικανικής Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, επιτέθηκε στο λιμάνι, προκαλώντας ζημιές σε αρκετά πολεμικά πλοία και ωθώντας τους Ρώσους να αρχίσουν να τα αποσύρουν.
Και τα πρώτα «σύννεφα»
Ωστόσο, τα πράγματα στη συνέχεια άλλαξαν λόγω «αντιπαλοτήτων, δυσαρέσκειας και αποκλινουσών επιταγών και ατζέντας».
«Ενώ οι Αμερικανοί επικεντρώνονταν σε μετρημένους, εφικτούς στόχους, έβλεπαν τους Ουκρανούς να επιζητούν συνεχώς τη μεγάλη νίκη (…) Οι Ουκρανοί, από την πλευρά τους, έβλεπαν συχνά τους Αμερικανούς να τους κρατούν πίσω. Οι Ουκρανοί στόχευαν στην απόλυτη νίκη στον πόλεμο. Ακόμα κι αν μοιράζονταν αυτή την ελπίδα, οι Αμερικανοί ήθελαν να διασφαλίσουν ότι οι Ουκρανοί δεν θα τον χάσουν».
Έτσι, «καθώς οι Ουκρανοί κέρδιζαν μεγαλύτερη αυτονομία στο πλαίσιο της εταιρικής σχέσης, κρατούσαν όλο και περισσότερο μυστικές τις προθέσεις τους». «Ήταν μονίμως εξοργισμένοι που οι Αμερικανοί δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να τους δώσουν όλα τα όπλα και τον άλλο εξοπλισμό που ήθελαν. Οι Αμερικανοί, με τη σειρά τους, εξοργίζονταν από αυτό που θεωρούσαν παράλογες απαιτήσεις των Ουκρανών και από την απροθυμία τους να λάβουν πολιτικά ριψοκίνδυνα μέτρα για να ενισχύσουν τις πολύ λιγότερες δυνάμεις τους.
Σε τακτικό επίπεδο, η συνεργασία απέφερε θρίαμβο επί θριάμβου. Ωστόσο, στην αναμφισβήτητα κομβική στιγμή του πολέμου – στα μέσα του 2023, καθώς οι Ουκρανοί έκαναν μια αντεπίθεση για να αποκτήσουν νικηφόρα δυναμική μετά τις επιτυχίες του πρώτου έτους η στρατηγική που επινοήθηκε στο Βισμπάντεν έπεσε θύμα της εύθραυστης εσωτερικής πολιτικής της Ουκρανίας: Ο πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι τάχθηκε εναντίον του αρχηγού του στρατού και δυνητικού εκλογικού αντιπάλου (…) Οι Ουκρανοί διέθεσαν τεράστιες ποσότητες ανδρών και πόρων σε μια τελικά μάταιη εκστρατεία για την ανακατάληψη της κατεστραμμένης πόλης Μπαχμούτ. Μέσα σε λίγους μήνες, ολόκληρη η αντεπίθεση κατέληξε σε θνησιγενή αποτυχία».
Πόλεμος – «πείραμα»
Η κυβέρνηση Μπάιντεν ενέκρινε μυστικές επιχειρήσεις που προηγουμένως είχε απαγορεύσει.
Αμερικανοί στρατιωτικοί σύμβουλοι στάλθηκαν στο Κίεβο και αργότερα τους επετράπη να ταξιδέψουν πιο κοντά στις μάχες. Στρατιωτικοί και αξιωματικοί της CIA στο Βισμπάντεν βοήθησαν να σχεδιαστεί και να υποστηριχθεί μια εκστρατεία ουκρανικών χτυπημάτων στην Κριμαία. Τέλος, ο στρατός και στη συνέχεια η CIA έλαβαν το πράσινο φως για να επιτρέψουν επιθέσεις ακριβείας βαθιά μέσα στην ίδια τη Ρωσία.
Κατά κάποιον τρόπο, η Ουκρανία ήταν, σε έναν ευρύτερο καμβά, μια ρεβάνς σε μια μακρά ιστορία πολέμων δια αντιπροσώπων, των ΗΠΑ και της Ρωσίας: το Βιετνάμ τη δεκαετία του 1960, το Αφγανιστάν τη δεκαετία του 1980, η Συρία τρεις δεκαετίες αργότερα.
Ήταν επίσης ένα μεγάλο πείραμα στην πολεμική μάχη, που όχι μόνο θα βοηθούσε τους Ουκρανούς, αλλά θα προσέφερε στους Αμερικανούς μαθήματα για κάθε μελλοντικό πόλεμο.
Τους πρώτους μήνες, οι μάχες επικεντρώθηκαν σε μεγάλο βαθμό στην ανατολική Ουκρανία. Αλλά οι υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ παρακολουθούσαν επίσης τις ρωσικές κινήσεις στο νότο, ειδικά μια μεγάλη συγκέντρωση στρατευμάτων κοντά στην Χερσώνα.
Σύντομα πολλά πληρώματα M777 αναδιατάχθηκαν και η Task Force Dragon άρχισε να τροφοδοτεί σημεία ενδιαφέροντος για να χτυπήσει τις ρωσικές θέσεις εκεί.
Όσο περισσότερο οι Ουκρανοί έδειχναν την αποτελεσματικότητά τους χρησιμοποιώντας M777 και παρόμοια συστήματα, τόσο περισσότερο ο συνασπισμός έστελνε νέα, στα οποία το Βισμπάντεν παρείχε όλο και περισσότερα σημεία ενδιαφέροντος.
Τα M777 έγιναν τα «άλογα εργασίας» του ουκρανικού στρατού. Αλλά επειδή γενικά δεν μπορούσαν να εκτοξεύσουν τα βλήματα των 155 χιλιοστών τους σε απόσταση μεγαλύτερη από 15 μίλια, δεν μπορούσαν να απαντήσουν στην τεράστια υπεροχή των Ρώσων σε ανθρώπινο δυναμικό και εξοπλισμό.
Για να δώσουν στους Ουκρανούς αντισταθμιστικά πλεονεκτήματα ακρίβειας, ταχύτητας και εμβέλειας, οι ΗΠΑ έδωσαν στο Κίεβο πυραυλικά συστήματα HIMARS, τα οποία χρησιμοποιούσαν δορυφορικά καθοδηγούμενους πυραύλους για να εκτελούν χτυπήματα έως και 50 μίλια μακριά.
Το Βισμπάντεν θα επέβλεπε κάθε χτύπημα των HIMARS. Οι Ουκρανοί έπρεπε να χρησιμοποιήσουν μόνο τις συντεταγμένες που παρείχαν οι Αμερικανοί.
Τα χτυπήματα των HIMARS που είχαν ως αποτέλεσμα 100 ή περισσότερους Ρώσους νεκρούς ή τραυματίες πραγματοποιούνταν σχεδόν κάθε εβδομάδα. Οι ρωσικές δυνάμεις έμειναν ζαλισμένες και μπερδεμένες. Το ηθικό τους κατρακύλησε και μαζί με αυτό η θέλησή τους να πολεμήσουν. Και καθώς το οπλοστάσιο της HIMARS αυξήθηκε από οκτώ σε 38 και οι Ουκρανοί έγιναν πιο ικανοί, ο απολογισμός αυξήθηκε έως και πενταπλασιάστηκε.
Η γέφυρα του Κερτς
Από περίπου 100 στόχους σε όλη την Κριμαία, ο πιο πολυπόθητος ήταν η γέφυρα του στενού Κερτς, που συνδέει τη χερσόνησο με τη ρωσική ηπειρωτική χώρα.
Το 2022, η κυβέρνηση Μπάιντεν απαγόρευσε τη βοήθεια στους Ουκρανούς να την χτυπήσουν, καθώς, ακόμη και η πλευρά της Κριμαίας έπρεπε να αντιμετωπίζεται ως κυρίαρχο ρωσικό έδαφος.
Αλλά τελικά, ο Λευκός Οίκος εξουσιοδότησε τον στρατό και την CIA να συνεργαστεί κρυφά με τους Ουκρανούς και τους Βρετανούς σε ένα σχέδιο επίθεσης για να καταστρέψει τη γέφυρα: το ATACMS θα αποδυνάμωνε ευάλωτα σημεία στο οδόστρωμα, ενώ τα drones θα ανατινάσσονταν δίπλα στους ορθοστάτες της.
Αλλά ενώ τα drones ετοιμάζονταν, οι Ρώσοι σκλήρυναν την άμυνά τους γύρω από τους ορθοστάτες.
Οι Ουκρανοί πρότειναν να επιτεθούν μόνο με ATACMS. Οι Αμερικανοί τους είπαν ότι το ATACMS μόνο δεν θα έκανε τη δουλειά. οι Ουκρανοί θα πρέπει να περιμένουν μέχρι να είναι έτοιμα τα drones ή να ματαιώσουν το χτύπημα.
Στο τέλος, με την απρόθυμη βοήθεια του Βισμπάντεν, οι Ουκρανοί έριξαν μία βολή ATACMS στη γέφυρα. Δεν κατέρρευσε. Το χτύπημα άφησε μερικές «λακκούβες», τις οποίες επισκεύασαν οι Ρώσοι και ένας Αμερικανός αξιωματούχος γκρίνιαξε, προσθέτοντας: «Μερικές φορές χρειάζεται να προσπαθήσουν και να αποτύχουν για να δουν ότι έχουμε δίκιο».
Η συντριβή της ουκρανικής αντεπίθεσης
Η στρατηγική των Ρώσων στο μεταξύ είχε αλλάξει και από τον αποκεφαλισμό του Κιέβου, πέρασε στον αργό στραγγαλισμό.
Οι Ουκρανοί έπρεπε να πάνε στην επίθεση.
Η κύρια προσπάθεια θα ήταν να ανακαταληφθεί η Χερσώνα και να διασφαλιστεί η δυτική όχθη του Ντνίπρο.
Οι Ουκρανοί θα εξακολουθούσαν να ανακατέλαβαν τη Χερσώνα και να εκκαθαρίσουν τη δυτική όχθη του Ντνίπρο. Όμως η επίθεση σταμάτησε εκεί. Οι Ουκρανοί, που δεν είχαν πυρομαχικά, δεν θα περνούσαν τον Ντνίπρο. Δεν θα προχωρήσουν, όπως ήλπιζαν οι Ουκρανοί και φοβόντουσαν οι Ρώσοι, προς την Κριμαία.
Στο πλαίσιο του συνασπισμού, η επικρατούσα ιδέα ήταν ότι η αντεπίθεση του 2023 θα ήταν η τελευταία του πολέμου: Οι Ουκρανοί θα διεκδικούσαν τον απόλυτο θρίαμβο ή ο Πούτιν θα αναγκαζόταν να κάνει ειρήνη.
Η αντεπίθεση επρόκειτο να ξεκινήσει την 1η Μαΐου. Οι μήνες που μεσολάβησαν θα περνούσαν εκπαίδευση γι’ αυτήν.
Δεκαπέντε μήνες μετά τον πόλεμο, όλα είχαν φτάσει σε αυτό το σημείο καμπής.
«Θα έπρεπε να είχαμε φύγει», είπε ένας ανώτερος Αμερικανός αξιωματούχος.
Αλλά δεν θα το έκαναν.
«Αυτές οι αποφάσεις που αφορούν τη ζωή και τον θάνατο, είναι βασικά αποφάσεις κυριαρχίας», εξήγησε ένας ανώτερος αξιωματούχος της κυβέρνησης Μπάιντεν. «Το μόνο που μπορούσαμε να κάνουμε ήταν να τους δώσουμε συμβουλές».
Ο Ζελένσκι είχε χαρακτηρίσει τον Μπαχμούτ ως το «φρούριο του ηθικού μας». Στο τέλος, ήταν μια αιματοβαμμένη επίδειξη της δύσκολης θέσης των εξοντωμένων Ουκρανών.
Αν και οι αριθμοί ποικίλλουν πολύ, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα θύματα των Ρώσων – σε δεκάδες χιλιάδες – ξεπέρασαν κατά πολύ τα θύματα των Ουκρανών.
Ωστόσο, οι Ουκρανοί ποτέ δεν ανακατέλαβαν την Μπαχμούτ, δεν προχώρησαν ποτέ προς το Λουγκάνσκ.
Και ενώ οι Ρώσοι ξαναέχτισαν τις ταξιαρχίες τους στα ανατολικά, οι Ουκρανοί δεν είχαν τόσο εύκολη πηγή νεοσύλλεκτων.
Οι Ουκρανοί δεν θα έφταναν ούτε στη Μελιτόπολη. Θα έπρεπε να περιορίσουν τις φιλοδοξίες τους.
Η αντεπίθεση έπρεπε να δώσει ένα νοκ-άουτ χτύπημα. Αντίθετα, γνώρισε ένα άδοξο τέλος.
Ο Andriy Yermak, επικεφαλής του προεδρικού γραφείου της Ουκρανίας και αναμφισβήτητα ο δεύτερος πιο ισχυρός αξιωματούχος της χώρας, είπε στους Times ότι η αντεπίθεση είχε «αμβλυνθεί κυρίως» από τον «πολιτικό δισταγμό» των συμμάχων και τις «συνεχείς» καθυστερήσεις στις παραδόσεις όπλων.
Αλλά για έναν άλλο ανώτερο Ουκρανό αξιωματούχο, «ο πραγματικός λόγος για τον οποίο δεν ήμασταν επιτυχείς ήταν επειδή ανατέθηκε ένας ακατάλληλος αριθμός δυνάμεων για την εκτέλεση του σχεδίου».
Είτε έτσι είτε αλλιώς, για τους εταίρους, το καταστροφικό αποτέλεσμα της αντεπίθεσης άφησε μελανά συναισθήματα και στις δύο πλευρές.
«Οι σημαντικές σχέσεις διατηρήθηκαν», είπε ένας αξιωματούχος του Πενταγώνου. «Αλλά δεν ήταν πλέον η εμπνευσμένη και έμπιστη αδελφότητα του 2022 και των αρχών του 2023».
Η ρήξη του Κουρσκ
Τα πράγματα στις διμερείς σχέσεις χειροτέρευσαν με την ουκρανική εισβολή στο Κουρσκ, η οποία, σύμφωνα με το δημοσίευμα, ήταν μια σημαντική παραβίαση της εμπιστοσύνης.
«Δεν ήταν μόνο ότι οι Ουκρανοί τους είχαν κρατήσει ξανά στο σκοτάδι», αλλά και ότι «είχαν περάσει κρυφά μια αμοιβαία συμφωνηθείσα γραμμή, μεταφέροντας εξοπλισμό που προμήθευε ο συνασπισμός στη ρωσική επικράτεια, κατά παράβαση των κανόνων που είχαν καθοριστεί».
Οι Αμερικάνοι θα μπορούσαν να είχαν «τραβήξει την πρίζα», ωστόσο, ήξεραν ότι αν το κάνουν, όπως εξήγησε ένας αξιωματούχος της κυβέρνησης, «θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια καταστροφή»: Ουκρανοί στρατιώτες στο Κουρσκ θα χάνονταν απροστάτευτοι από τους πυραύλους HIMARS και τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ.
