ΓΡΑΦΕΙ Ο Αριστείδης Λαμπρούλης*
Φέτος συμπληρώνεται ένας χρόνος από την κυκλοφορία για πρώτη φορά στα ελληνικά της κατάθεσης της Λιάνας Κανέλλη στη Δίκη του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης (ΔΠΔΧ) από τις εκδόσεις της Σύγχρονης Εποχής το 2024. Η κατάθεση έλαβε χώρα στις 19 Οκτωβρίου 2004 ενώ οι βομβαρδισμοί του ΝΑΤΟ κατά της Γιουγκοσλαβίας επί 78 ημέρες είχαν προηγηθεί την Άνοιξη του 1999. Η συγκεκριμένη έκδοση επομένως ήρθε ακριβώς στην 20ή επέτειο της κατάθεσης και στην 25η της ΝΑΤΟϊκής επιδρομής.
Η ανάσυρση της κατάθεσης έγινε από τα ίδια τα πρακτικά της Δίκης τα οποία διατίθεντο δημόσια σε πηγή του διαδικτύου, αγνοώντας όποιον επέλεγε να τα αγνοήσει αλλά ανταμείβοντας και όποιον αποφάσιζε να τα αναζητήσει.
Έτσι προέκυψε η «Αντιγόνη στη Χάγη», με τη μετάφραση των πρακτικών από τα αγγλικά αρχικά να εξασφαλίζει μια διεισδυτική, αφομοιωτική ανάγνωση του ντοκουμέντου, σε δεύτερο χρόνο όμως να καταλήγει να δωρίζει ένα κείμενο προσβάσιμο για το ευρύ ελληνόφωνο κοινό.
Τον τίτλο ενέπνευσε η βαθιά ανάγνωση της κατάθεσης, φέρνοντας στην επιφάνεια την κληρονομιά των ηθικών και πολιτικών προβληματισμών που ανέδειξε η αρχαία ελληνική τραγική σκέψη. Η Αντιγόνη του Σοφοκλή απέναντι στον ανθρώπινο νόμο του Κρέοντα υπερασπίζεται τον θεϊκό νόμο της ταφής του νεκρού αδελφού της Πολυνείκη ως ελάχιστη και υπεράνω εξουσίας πράξη σεβασμού. Είναι μια πολιτική στάση αμφισβήτησης του θεσπισμένου νόμου χάριν ενός ανώτερου και μακροβιότερου αξιακού και ηθικού κώδικα συμμόρφωσης για τον άνθρωπο.
Η Λιάνα Κανέλλη καταθέτει ως μάρτυρας υπεράσπισης του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς ερχόμενη εξαρχής αντιμέτωπη με ερωτήσεις που μοιάζουν περισσότερο με τοποθετήσεις και με μια εξέταση που μοιάζει περισσότερο με ανάκριση. Καταθέτει, εν μέσω υπονομευτικών παρεμβάσεων και προκλήσεων από τους εκπροσώπους ενός αμφίβολης νομιμοποίησης δικαστικού οργάνου όσα είδε και κατέγραψε στο ισοπεδωμένο χωριό Αλέξινατς, κατά την αυτοψία στη Σερβική ύπαιθρο, από την ολιγόλεπτη συνάντησή της με τον ίδιο τον Μιλόσεβιτς στο βαλλόμενο Βελιγράδι. Όλες τις εικόνες από ένα κράτος, που μετά την ΝΑΤΟϊκή επιδρομή μετρούσε ανυπολόγιστες υλικές καταστροφές και ένα δυσαναπλήρωτο ανθρώπινο κόστος με 5.000 νεκρούς και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στον πληθυσμό εξαιτίας της χρήσης όπλων (απαγορευμένα από διεθνείς συμβάσεις) από τον επιτιθέμενο που προκαλούσαν από στείρωση μέχρι καρκίνο.
Απέναντι στο «Δίκαιο» και την τυποποιημένη εξουσία του ΔΠΔΧ, απέναντι στην «αλήθεια» της νομιμοποίησης του εγκλήματος από θεσμικά μάλιστα όργανα που ανέλαβαν αυτήν την αποστολή, αντιπαραβάλλει το δίκιο και την αλήθεια που υπαγορεύει η συνείδηση και η μαρτυρία της. Απέναντι στο αφήγημα των «παράπλευρων απωλειών» και των «στρατιωτικών στόχων» που δήθεν επλήγησαν αντιπαραβάλλει τα πρόσωπα των αμάχων που είδαν τον άγγελο της Κόλασης να πυρπολεί τη χώρα τους με τη βία της Αποκάλυψης.
Αναμετριέται με την απόλυτη ισχύ ενός οργάνου που επιχειρεί με γκροτέσκο τρόπο να προσδώσει στην μαρτυρία της αναξιοπιστία (καλώντας την να εντοπίσει Σερβικό χωριό σε χάρτη που δεν το περιέχει) ή να την εγκλωβίσει στο να παραδεχθεί κάτι που θα φέρει σε δύσκολη θέση τον κατηγορούμενο και θα εξυπηρετήσει τη ΝΑΤΟϊκή σκοπιμότητα. Θα καταγγείλει τη Δίκη μέσα στην αίθουσα του Δικαστηρίου και ενώπιον της Γενικής Εισαγγελέως Κάρλα Ντελ Πόντε, ως μια πράξη και μια δίωξη πολιτική, εξαιτίας του ότι ο Μιλόσεβιτς δεν συμμορφώθηκε με πολιτικά, στρατιωτικά και διπλωματικά τελεσίγραφα που έθεταν υπό αμφισβήτηση την κυριαρχία της πατρίδας και του λαού του.
Η παραπομπή του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς στο ΔΠΔΧ ήταν προϊόν της ανατροπής του, η οποία ενορχηστρώθηκε σε ξένα κέντρα, μηχανορραφήθηκε σε συνδυασμό με εγχώριους πολιτικούς συνεργάτες τους και διεξήχθη με την αμέριστη οικονομική αρωγή και υπονομευτική δραστηριότητα από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και συγκεκριμένα Ιδρύματα. Στη Δίκη που ξεκίνησε σε αυτό το αμφίβολης νομιμοποίησης όργανο το 2001 η Λιάνα Κανέλλη, βουλευτής του ΚΚΕ ήδη τότε και Αντιπρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Υπεράσπισης του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, κατέθεσε ως μάρτυρας υπεράσπισης, μεταφέροντας, μεταξύ άλλων, όλα όσα είδε και κατέγραψε κατά την επίσκεψή της στη βομβαρδισμένη Σερβία.
Ο Μιλόσεβιτς πέθανε υπό αμφιλεγόμενες συνθήκες το 2006. Στην τοξικολογική εξέταση της σορού βρέθηκαν μη συνταγογραφούμενες ουσίες οι οποίες δρούσαν ανταγωνιστικά ως προς την φαρμακευτική αγωγή που λάμβανε για την υπέρταση. Όσοι γνώριζαν την κατάστασή του δεν έπαψαν ποτέ να κάνουν λόγο για σχέδιο μεθοδευμένης δολοφονίας από το ΔΠΔΧ. Το 2016 με αφορμή την έτερη Δίκη του Κάρατζιτς, το ΔΠΔΧ θα παραδεχθεί εγγράφως αδυναμία σύνδεσης του Μιλόσεβιτς με εγκλήματα πολέμου στη Βοσνία. Ζώντος του Μιλόσεβιτς, αυτό θα σήμαινε την ευθεία του αθώωση.
Είναι προφανές ότι η σκηνοθεσία αυτής της δίκης-παρωδίας δεν είχε στόχο μόνο κατασταλτικό, δηλαδή να διασύρει και να αφανίσει έναν πρόεδρο κράτους που αντέδρασε στα σχέδια του ιμπεριαλισμού για την χώρα του. Είχε κυρίως στόχο προληπτικό, να τρομοκρατήσει δηλαδή και να αποτρέψει την οποιαδήποτε λαϊκή διάθεση μαζικής αντίστασης απέναντι σε ιμπεριαλιστικά σχέδια που εκτελούνταν τότε και θα εντείνονταν στο μέλλον. Να περιφέρεται διεθνώς η εικόνα του σιδηροδέσμιου Μιλόσεβιτς και το κουφάρι της αιματηρά κατακερματισμένης Γιουγκοσλαβίας των 5.000 νεκρών αμάχων (εκ των οποίων το εν τρίτο ήταν παιδιά) και των 10.000 θανάτων από καρκίνους, νεοπλάσματα και λευχαιμίες, αποτέλεσμα των βομβών απεμπλουτισμένου ουρανίου, και να αποστέλλεται το απειλητικό μήνυμα: αυτό σας περιμένει εάν αντισταθείτε!
Για αυτό και το κύμα υποστήριξης προς τον Μιλόσεβιτς περιελάμβανε προσωπικότητες, λαούς, κινήματα, κόμματα των οποίων οι αφετηρίες ήταν εντελώς διαφορετικές. Από τον πρώην Γενικό Εισαγγελέα των ΗΠΑ, τον Ράμσεϋ Κλαρκ ο οποίος απαρνήθηκε τον μηχανισμό τον οποίον υπηρετούσε για δεκαετίες βλέποντάς τον να φτάνει να διαπράττει τέτοια εγκλήματα, μέχρι τους κομμουνιστές και το ΚΚΕ, όχι διότι διατηρούσαν μια ευθυγραμμισμένη πολιτική συνάφεια με τον Μιλόσεβιτς αλλά ακριβώς λόγω όλων των ανωτέρω τα οποία υπερτερούσαν ως συνάφεια αξιακή και ηθική. Και εκεί, σε αυτήν την παγκόσμια κινητοποίηση και τον διεθνή συναγερμό εντοπίζεται και η προσωπική ιστορία της Λιάνας Κανέλλη στη Χάγη.
Η «Αντιγόνη στη Χάγη», λοιπόν, είναι ένα βιβλίο που διαβάζεται εν είδει πολιτικού μανιφέστου καθώς συμμορφώνεται με εκείνη την ύψιστη αρχή: πως το να λες την αλήθεια σε καιρούς παγκοσμίου ψεύδους συνιστά πράξη επαναστατική. Και πως όταν Δίκαιο και Νόμος είναι το άδικο, τότε το υπαγορευμένο καθήκον και στάση είναι να «παρανομήσεις» και να επαναστατήσεις λέγοντας την αλήθεια.
Σε μια εποχή δε όπου παγκοσμίως ο ιμπεριαλισμός ως το οικονομικό σύστημα του μονοπωλιακού καπιταλισμού βρίσκεται σε φάση πρωτοφανούς εδώ και δεκαετίες όξυνσης των αντιθέσεων και του ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών-μελών του, με πολλαπλασιασμένες για πρώτη φορά σε τέτοιο αριθμό από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο τις ενεργές πολεμικές εστίες διεθνώς, με την Ευρωπαϊκή Ένωση των κεφαλαίων, των λόμπι, των ελίτ και των καρτέλ που τη συναπαρτίζουν να επιβάλλει ανοιχτά την ατζέντα της πολεμικής οικονομίας, με τη διατήρηση και διεύρυνση της σποράς αμερικανικών βάσεων στην Ελλάδα, με την βαθύτερη εμπλοκή της πατρίδας μας και την αμεσότερη εμπλοκή και έκθεση της πόλης μας, της Λάρισας στους ανωτέρω σχεδιασμούς με ευθύνη και συνενοχή όλων των αστικών κομμάτων της ΝΑΤΟφροσύνης και του ευρωμονόδρομου, τότε βιβλία σαν αυτό αποκτούν πρόσθετη αξία και επικαιρότητα. Διότι υπενθυμίζουν και αποδεικνύουν το τί σημαίνουν και μέχρι πού μπορούν να φτάσουν οι επιχειρήσεις και τα δικαστήρια των καθαρμάτων του ιμπεριαλισμού, αλλά και διασώζουν στην συλλογική μνήμη τη διαχρονική στάση Αντιγόνειας αντίστασης, απειθαρχίας και υπέρβασης με κάθε μέσο, με κάθε τρόπο και σε κάθε συγκυρία. Και αυτό έπραξε και η Λιάνα Κανέλλη στη Χάγη, χαρίζοντας στην έκδοση τον νοηματικό άξονα και τον τίτλο της.
*Δημοτικός Σύμβουλος Λάρισας, στέλεχος ΚΚΕ, μεταφραστής και επιμελητής της έκδοσης «Αντιγόνη στη Χάγη: η κατάθεση της Λιάνας Κανέλλη στη Δίκη του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς» η οποία θα παρουσιαστεί στον Τύρναβο στις 3/5, στις 12:30 μ.μ. στο Θέατρο «Μαξίμ» και στα Φάρσαλα στις 4/5 στις 11:00 π.μ. στο Πολιτιστικό Κέντρο
