ΓΡΑΦΕΙ Η Φωτεινή Τζουβελέκη, φοιτήτρια φιλοσοφίας
Ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός είναι η αδυναμία κάποιου να κατανοήσει βασικές οικονομικές έννοιες ή να διαχειριστεί σωστά το προσωπικό του budget. Τα βασικά στοιχεία της χρηματοοικονομικής γνωστής περιλαμβάνει έννοιες όπως τα επιτόκια και οι επενδύσεις. Η Ελλάδα σαν χώρα έχει δείξει σοβαρά επεισόδια χρηματοοικονομικού αναλφαβητισμού, με εντονότερο εκείνο της κρίσης του 2010. Είναι επομένως σημαντικό να γνωρίζουμε τα βασικά των οικονομικών μας στη καθημερινότητα μας, εάν θέλουμε να μη βασιζόμαστε σε τρίτους.
Σύμφωνα με το HowMuch.net ο μέσος Αμερικανός ξοδεύει 33,1% στα έξοδα σπιτιού, 8,2% στα έξοδα υγείας, 12,9% στα έξοδα φαγητού, 15,9% στα έξοδα μεταφοράς, 3,1% κάνει δωρεές, 11,3% στη προσωπική του ασφάλιση, 2,5% στα έξοδα εκπαίδευσης, 5,3% στη ψυχαγωγία και 3,7% σε άλλα έξοδα. Οι ηλικιακές ομάδες που συνήθως έχουν δυσκολία με την αποταμίευση χρημάτων είναι συνήθως οι έφηβοι (13-17) και οι νέοι ενήλικες (20-25). Ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός σχετίζεται άμεσα με την ελληνική κρίση, μια χώρα που γνωρίζει τα οικονομικά της όρια, σπάνια έρχεται προ εκπλήξεως. Η έλλειψη παιδείας σε θέματα χρημάτων για τις αποφάσεις των πολιτών τους επηρεάζει να παίρνουν βιαστικές αποφάσεις για δάνεια και επενδύσεις.
Η έλλειψη βασικών χρηματοοικονομικών γνώσεων έχει σοβαρές συνέπειες τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Σε προσωπικό επίπεδο, οι πολίτες συχνά καταφεύγουν σε αλόγιστο δανεισμό, δυσκολεύονται να αποταμιεύσουν ή να προγραμματίσουν τα έξοδά τους, ενώ συχνά πέφτουν θύματα παραπληροφόρησης ή και απάτης. Το αποτέλεσμα είναι ένα νοικοκυριό παγιδευμένο σε κύκλους χρεών, με περιορισμένη οικονομική ελευθερία.
Σε ευρύτερο κοινωνικό επίπεδο, ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός υπονομεύει τη σταθερότητα της οικονομίας, καθώς οι λανθασμένες οικονομικές επιλογές σε μεγάλη κλίμακα επηρεάζουν τη ρευστότητα στην αγορά, τη λειτουργία των τραπεζών και τελικά την εμπιστοσύνη στην οικονομία. Ιδιαίτερα οι μικρές επιχειρήσεις, που συχνά διαχειρίζονται κεφάλαια χωρίς επαρκή γνώση χρηματοοικονομικών εργαλείων, κινδυνεύουν από λάθη στη φορολόγηση, στην τιμολόγηση ή και στις επενδυτικές τους αποφάσεις.
Τέλος, η οικονομική άγνοια ενισχύει το φαινόμενο της «μαζικής χειραγώγησης», όπου άτομα επηρεάζονται από οικονομικά fake news ή λαϊκιστικές προτάσεις χωρίς να έχουν την κριτική ικανότητα να τις αξιολογήσουν. Έτσι, ένας χρηματοοικονομικά αμόρφωτος πληθυσμός είναι πιο ευάλωτος στις κρίσεις, τόσο σε επίπεδο πορτοφολιού όσο και σε επίπεδο κοινωνικής συνοχής.
Η εισαγωγή μαθήματος χρηματοοικονομικής παιδείας στο σχολείο – ήδη εφαρμόζεται σε αρκετές χώρες – θα μπορούσε να εξοικειώσει τα παιδιά με έννοιες όπως αποταμίευση, προϋπολογισμός, επένδυση και υπευθυνότητα στη χρήση πιστωτικών εργαλείων. Η οικονομική αγωγή θα μπορούσε να ενταχθεί στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση ως βασικό γνωστικό πεδίο, όχι ως προαιρετική δραστηριότητα.
Οι γονείς οφείλουν να μιλούν στα παιδιά τους για τα οικονομικά με απλό και κατανοητό τρόπο, ακόμα και μέσω παιχνιδιών ή παραδειγμάτων από την καθημερινή ζωή. Η διδασκαλία της υπευθυνότητας απέναντι στο χρήμα μπορεί να ξεκινήσει ήδη από το Δημοτικό.
Η Πολιτεία, σε συνεργασία με χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και ΜΚΟ, μπορεί να αναπτύξει δωρεάν σεμινάρια ή online πλατφόρμες για ενηλίκους. Κάποιες τράπεζες έχουν ήδη ξεκινήσει ενημερωτικές καμπάνιες, όμως χρειάζεται μεγαλύτερη προβολή και συμμετοχή.
Στη σημερινή ψηφιακή εποχή, δεν υπάρχει δικαιολογία για πλήρη άγνοια. Υπάρχουν αμέτρητοι δωρεάν πόροι, από ελληνικά podcasts μέχρι διεθνείς εκπαιδευτικές πλατφόρμες (όπως το Khan Academy και το Coursera). Οι πολίτες μπορούν να μάθουν να φτιάχνουν προϋπολογισμό, να υπολογίζουν τόκους, ή να κάνουν σωστή φορολογική δήλωση μόνοι τους.
Τα ΜΜΕ θα μπορούσαν να συμβάλλουν ουσιαστικά στην ενημέρωση, με εκπομπές απλής χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης ή με ενότητες σε δελτία ειδήσεων και περιοδικά. Ο τρόπος παρουσίασης πρέπει να είναι κατανοητός, χωρίς τεχνικούς όρους, ώστε να μην αποθαρρύνεται το ευρύ κοινό.
