Του Dylan Selterman*
Φανταστείτε ότι είστε ένας μαθητής και ο δάσκαλος σας παρουσιάζει αυτήν την πρόκληση για ολόκληρη την τάξη:
Ο κάθε μαθητής μπορεί να κερδίσει επιπλέον βαθμούς στα γραπτά του. Θα πρέπει να διαλέξει αν θέλει 2 ή 6 βαθμούς επιπλέον. Αλλά υπάρχει μια παγίδα: αν περισσότεροι από το 10% της τάξης επιλέξουν 6 βαθμούς, τότε κανείς δεν παίρνει τίποτα.
Βάζω αυτή την πρόκληση στους φοιτητές κάθε εξάμηνο στο τμήμα κοινωνικής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Maryland. Αυτό το καλοκαίρι, ένας από τους μαθητές μου έτυχε να το αναφέρει στο twitter, και έγινε παντού γνωστό.
Αυτή η πρόκληση έχει απήχηση σε εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, την τελευταία εβδομάδα έχω δει αντιδράσεις από ανθρώπους στην Πολωνία, την Ισπανία, την Ιταλία, την Κροατία, τη Νέα Ζηλανδία και την Παραγουάη, για να αναφέρω μερικές χώρες.
Αυτή η άσκηση ωθεί τους μαθητές να εξετάσουν πώς οι πράξεις τους επηρεάζουν τους άλλους, και αντίστροφα.
Την δίνω σε φοιτητές από το 2008, και μόνο μια τάξη πέτυχε. Σε όλες τις άλλες τάξεις, περισσότερο από το 10% επιλέγουν 6 πόντους. Ο πειρασμός των μαθητών να πάρουν μεγαλύτερο βαθμό είναι πολύ ισχυρός, και συχνά εκφράζουν την αγανάκτησή τους όταν τα πράγματα δεν πάνε όπως τα περιμένουν. Το τελευταίο εξάμηνο αφότου ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα, μια μαθήτρια με έμφαση είπε, «Εάν ο καθένας επέλεγε μόνο 2 πόντους, όλοι θα είχαμε πάρει παραπάνω βαθμό!”
Πολλοί καθηγητές του κλάδου μου κάνουν χρήση αυτής της άσκησης, η οποία αναπτύχθηκε για πρώτη φορά πριν από 25 χρόνια. Την έμαθα ως προπτυχιακός που σπουδάζε ψυχολογία υπό τον καθηγητή Steve Drigotas στο Johns Hopkins. (Επέλεξα 2 βαθμούς, και παρακολούθησα με μεγάλη απογοήτευση πάρα πολλούς από τους συμμαθητές μου να επιλέγουν 6 βαθμούς).
Καθώς η κλιματική αλλαγή και η αύξηση του πληθυσμού απειλούν τους πόρους μας, το πείραμα είναι πιο σημαντικό από ποτέ.
Αυτή η άσκηση παρουσιάζει την «τραγωδία των κοινών» (ή το «δίλημμα των κοινών»), – tragedy of the commons– και είναι πολύ παρόμοια με άλλες ασκήσεις που αναπτύχθηκαν από επιστήμονες της συμπεριφοράς και θεωρητικούς του παιχνιδιού (όπως «το δίλημμα των φυλακισμένων»). Σε περιπτώσεις όπως αυτές, υπάρχει ένας δημόσιος πόρος που οι άνθρωποι μπορούν ελεύθερα να χρησιμοποιήσουν προς όφελός τους.
Στο παράδειγμα της τάξης είναι ο βαθμός, αλλά στον πραγματικό κόσμο ο πόρος μπορεί να είναι τα τρόφιμα, το νερό, η γη, η ηλεκτρική ενέργεια, κλπ. Αν όλοι είναι προσεκτικοί στη συλλογική κατανάλωση και περιορίζουν την προσωπική τους χρήση, η ομάδα θα ευδοκιμήσει. Αλλά εάν οι πολλοί συμπεριφέρονται εγωιστικά (προσπαθούν να μεγιστοποιήσουν το προσωπικό τους όφελος), τότε η ομάδα υποφέρει στο τέλος, κανένας δεν κερδίζει τίποτα, καθώς ο δημόσιος πόρος εξαντλείται.
*Ο Dylan Selterman είναι λέκτορας στο τμήμα ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Maryland και αρχισυντάκτης του περιοδικού In-Mind.
