Η ΛΑΡΙΣΑ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΤΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ (30 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1881)

Της Κωνσταντινιάς Πατσή*

Αύγουστος 1881. Η Τουρκοκρατούμενη  Λάρισα είναι έτοιμη να αλλάξει σελίδα στην ιστορία της. Ελληνικό στράτευμα περίπου 10000 στρατιωτών έχει στρατοπεδεύσει στα Φάρσαλα και περιμένει το σάλπισμα που θα σημάνει την αναχώρηση του για την απελευθέρωση της όμορφης πρωτεύουσας του θεσσαλικού κάμπου.

Στην πόλη έχουν ήδη αφιχθεί τα μέλη της Διεθνούς Επιτροπής για τον  διακανονισμό της παράδοσης του Ε΄ διαμερίσματος, κατά τα προδιαγεγραμμένα καθώς και πολλοί ανταποκριτές εφημερίδων για να μεταφέρουν στους αναγνώστες τους τις εντυπώσεις τους από τις πρώτες στιγμές της απελευθέρωσης της πόλης από τη μακραίωνη δουλεία.

Ο ανταποκριτής της εφημερίδας, Παλιγγενεσία, σε δημοσιευμένη  επιστολή περιγράφει την πόλη και την κατάσταση που επικρατεί την παραμονή της απελευθέρωσης (30 Αυγούστου 1881) ως εξής:

«Οι πρώτες εντυπώσεις μόλις βγήκα στους δρόμους της Λαρίσσης και είδα τις φυσιογνωμίες των κατοίκων ήταν πολλές και ποικίλες. Οι φυσιογνωμίες των χριστιανών είναι δειλές , μόλις μπορώντας να κρύψουν την ενδόμυχη χαρά, ενώ των Τούρκων είναι σκυθρωπές και φανερώνουν την φοβερή ψυχική ταραχή τους.  Λιγοστοί Τούρκοι στρατιώτες που και που φαίνονται, το Διοικητήριο κατέχεται ακόμη από τον μουτεσαρίφη, ενώ στην πόλη παραμένει ακόμη ο ανώτατος στρατιωτικός διοικητής Θεσσαλίας Χιδαγέτ, για τον οποίο κυκλοφορεί η φήμη ότι τις τελευταίες μέρες έχει  καταληφθεί  από υβριστική μανία. Στους δρόμους της πόλης είδα για πρώτη φορά και τους στρατιώτες μας, διότι τους επιτρόπους συνόδευαν εκατό περίπου στρατιώτες από όλα τα σώματα.

Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η σημερινή Λάρισα κείται ακριβώς επί της τοποθεσίας της αρχαιότατης Πελασγικής Λαρίσσης. Οι σαρκοφάγοι που υπάρχουν σε πολλά  σημεία της πόλης, τα πολλά συντρίμματα στηλών, και οι αρχαίες επιγραφές που σώζονται είναι αλάνθαστα τεκμήρια  αυτής της υπόθεσης.

Η σημερινή Λάρισα είναι πόλη αρκετά εκτεταμένη, έχει περιφέρεια τουλάχιστον δυο ωρών. Αναλόγως της περιφέρειας της ο πληθυσμός της είναι μικρός, αποτελούμενος  από 15-20 χιλ. κατοίκων, από τον οποίο το 60% είναι Οθωμανοί και υπόλοιπο 40%από άλλες φυλές, από τις οποίες 2600 περίπου Ισραηλίται.

Έχει όμως τα σημαντικά συστατικά μεγάλης πόλεως , διαθέτει  πολυαρίθμους ξενώνες, λουτήρες (χαμάμ), 26 τεμένη, άνω των πενήντα ευκτηρίους οίκους (μεδετζίτ), τέσσερις εκκλησίες και καταστήματα τα οποία πωλούν όλα σχεδόν τα εμπορεύσιμα είδη.

Η εσωτερική όψη της πόλης είναι καθ΄ολοκληρίαν ανατολική , ιδίως τα μέρη της αγοράς (τσαρσί), τα οποία είναι , ολοσκέπαστα, και κάτω από τα οποία το φως της ημέρας  διατηρείται αμυδρό, δεν διαφέρουν καθόλου από τις τέτοιου είδους αγορές της Κων/πόλεως και  των άλλων τουρκικών πόλεων.

Είναι φανερό ότι η πόλη έχει τη φυσιογνωμία μιας μουσουλμανικής πόλης.  Το γεγονός ότι η πόλη περνά στα χέρια της ελληνικής διοίκησης δε μπορεί να τη μεταμορφώσει άμεσα. Ο εμφανής οθωμανικός χαρακτήρας της πόλης από περιηγητές που επισκέφτηκαν την Λάρισα αμέσως μετά την απελευθέρωση  αξιολογείται θετικά με το σκεπτικό ότι προσδίδει στην πόλη μια γραφικότητα , ενώ γι’ άλλους συνοδεύεται από όλα τα αρνητικά στοιχεία μιας ανατολίτικης πόλης -έλλειψη καθαριότητας, στενοί δρόμοι, χαμηλά σπίτια, κ.τ.λ

Συνεχίζοντας την περιγραφή ο ανταποκριτής αναφέρει

Οι  δρόμοι είναι  κυρτοί και δύσβατοι, κάκιστα λιθοστρωμένοι και καμμία ευθυγραμμία. Στο κέντρο της πόλης όπου υψώνεται το μεγαλοπρεπές Διοικητήριο, σχήματος μικρού ανακτόρου, το οποίο κτίστηκε μόλις πριν πέντε χρόνια.

Ο,τι ποιητικό και θαυμάσιο έχει η Λάρισα είναι το δυτικό μέρος της πόλης, όπου μεγαλοπρεπέστατη και στερεότατη γέφυρα ενώνει τις δυο όχθες του Πηνειού. Η γέφυρα αυτή στηριζόμενη πάνω σε οκτώ μεγάλες  τριγωνικές  αψίδες, έχει μήκος 170 πήχεων, πλάτος δε δέκα, πιστεύω ότι είναι λείψανο της βυζαντινής εποχής, αν και  οι τούρκοι διατείνονται ότι είναι τουρκικής. Διαβαίνοντας  κάποιος την γέφυρα πριν το απόγευμα, ή μεταβαίνοντας στην αντίπερα όχθη, αισθάνεται αληθινή ανακούφιση , η δε φαντασία του παρατηρητή, όσον ασθενής και αν είναι, δεν μπορεί παρά να  αιωρηθεί  και να θαυμάσει το εξαίσιο πανόραμα που απλώνεται  μπροστά στα μάτια του.

Κάτω από τα πόδια του κυλούν τα  διαυγή και ηδύποτα νάματα του  αργυροδίνη Πηνειού, προς βορρά  ο πολυκάρρηνος και πολυύμνητος Όλυμπος, λίγο πιο ανατολικά η κωνοειδής κορυφή της Όσσας, της αντιζήλου και εχθράς του γέροντα Ολύμπου, της άλλοτε δε  φιλτάτης ερωμένης του, όπως οι πρόγονοι μας με τη μεγαλουργό δημοτική ποίηση έπλασαν τις σχέσεις των δυο αυτών βουνών, των πιο υψηλών της ελληνικής γης.

Πηγές

Εφημερίδα Παλιγγενεσία, 5 Σεπτεμβρίου 1881, Έτος ΙΘ,  Αριθμός φύλλου 5148.

[1]Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Η παλιά γέφυρα , εφ. Ελευθερία, Λάρισα, Φυλ. Της 12^ης Οκτωβρίου 2014.

[2] Ανθή Μάτσακα. Τοπογραφικό σχέδιο της Λάρισας 1880  (Πηγή: Ε. Φαρμακίδης, “Η Λάρισα”, 1926)

[3] Η Λάρισα κατά τον 19ο αι: Πηγή : Ανθή Μάτσακα, «Η εξέλιξη του λόφου του Φρουρίου στη Λάρισα»

[4] BARTHOLDY, Jakob Ludwig Salomo. Voyage en Grèce fait dans les années 1803 et 1804, par J. L. S. Bartholdy;

[5] Ανθή Μάτσακα. Η αγορά της Λάρισας κατά τον 19^ο αι.

[6] Η παλιά γέφυρα… Νικόλαου Αθ. Παπαθεοδώρου

[7] WORDSWORTH, Christopher. Greece pictorial, descriptive, & historical by Christopher Wordsworth, The Alcazar bridge in Larissa.(1882)

* Η Κωνσταντινιά Πατσή είναι Διευθύντρια του ΓΕ.Λ Τυρνάβου. Πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, κάτοχος Μεταπτυχιακού διπλώματος Master of Business Administration (MBA) του Staffordshire University