Συγκλονίζει Λαρισαία Θεατρολόγος για την υπόθεση σεξουαλικής παρενόχλησης από καθηγητή του ΑΠΘ
Μεγάλες διαστάσεις, και προεκτάσεις αντίστοιχα, έχει πάρει ο δημόσιος διάλογος που έχει ανοίξει το τελευταίο διάστημα με αφορμή την καταγγελία για σεξουαλική παρενόχληση από τη Σοφία Μπεκατώρου με φερόμενο ως θύτη μεγαλοπαράγοντα της Ομοσπονδίας Ιστιοπλοΐας. Πλήθος γυναικών και ανδρών πήραν τη σκυτάλη, για να ακολουθήσει ένα κύμα καταγγελιών για βιασμούς και σεξουαλικές παρενοχλήσεις σε χώρους εργασίας και όχι μόνον, την ώρα που άνοιγε ένα ακόμη «σκοτεινό» παράθυρο, αυτό της παρενόχλησης στα Πανεπιστήμια της χώρας.
Οι δυο καταγγελίες, για έναν πρώην καθηγητή του Ιστορικού-Αρχαιολογικού και έναν πρώην καθηγητή του Γεωλογικού, που βρίσκονται σήμερα εκτός ΑΠΘ σε σύνταξη, φέρνει στο νου μια πολύκροτη υπόθεση, στην οποία είχε αποδοθεί τότε δικαιοσύνη και ο καθηγητής και τότε αναπληρωτής καλλιτεχνικός διευθυντής του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, Σωτήρης Χαβιάρας απολύθηκε. Η Θεσσαλονίκη βοούσε για χρόνια, ωστόσο ένα πέπλο στήριξης είχε στηθεί γύρω του, μέχρι οι φοιτητές του Τμήματος Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών να καταφέρουν να ξεσκεπάσουν την υπόθεση. Πρόκειται για τη μοναδική περίπτωση απόλυσης από το ελληνικό πανεπιστήμιο με την κατηγορία της σεξουαλικής παρενόχλησης και της κατάχρησης εξουσίας!
Πρόσφατη ανάρτηση του Αλέξανδρου Ευκλείδη, δραστήριου μέλους τότε του Συλλόγου Φοιτητών του Τμήματος Θεάτρου του ΑΠΘ και νυν καλλιτεχνικού διευθυντή της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής γύρισε τον χρόνο πίσω, ανοίγοντας παράλληλα στόματα, με τη Λαρισαία θεατρολόγο Μαρία Παπουτσή- έχοντας ζήσει τα γεγονότα ως φοιτήτρια του τμήματος- να συγκλονίζει περιγράφοντας την εμπειρία της και τον «πόλεμο» που δέχτηκε από τον καταγγελλόμενο καθηγητή, στον Γ. Τράντα και την εκπομπή «Εν λευκώ».
«Στα 19 μου χρόνια είχα δει ξανά τα μάτια του «τέρατος», αναγνώρισα λοιπόν αμέσως στον τρόπο που ακούμπησε το βλέμμα του πάνω μου, αλλά και στο γεγονός πως ο συγκεκριμένος άνθρωπος από την πρώτη μας επαφή ήξερε ήδη τα πάντα για μένα, πως η συμπεριφορά του ήταν ύποπτη και δεν ταίριαζε σε καθηγητή. Ακολούθησε για καιρό συγκεκριμένο μοντέλο προσέγγισης με κολακεία, διακριτικό θαυμασμό της εξωτερικής εμφάνισης και εντονότερο της αξίας, του επιπέδου και των δυνατοτήτων μου, ενώ δεν άργησαν να γίνουν σαφείς οι προθέσεις του», ανέφερε η κ. Παπουτσή, περιγράφοντας πως με όπλο τις αρχές, τις αξίες και το χιούμορ της, όπως και τους αγκώνες της σε μία περίπτωση, κατάφερε να αποκρούσει τις επιθέσεις.
«Πλήρωσα την αντίδρασή μου με το να κόβομαι στα μαθήματα, ενώ έφτασα στο σημείο να του χαλάω τις παραδόσεις, να απαντώ μεγαλοφώνως σε χαμηλόφωνα ανεπίτρεπτα σχόλια εν ώρα μαθήματος, ακόμη και να «πειράζω» τις εργασίες μου, ώστε να μην είναι ποτέ απόλυτα ολοκληρωμένες, καθώς είχα αντιληφθεί πως είχα απέναντι μου έναν «συλλέκτη» που επέλεγε κοπέλες, εκτός από την εξωτερική τους εμφάνιση και για τις ικανότητές τους, στοχεύοντας στη δημιουργία μιας αυλής υψηλού επιπέδου που ο ίδιος θα ελέγχει, θέλοντας να κρατά το μέλλον στα χέρια του», περιγράφει η κ. Παπουτσή.
Σημειώνοντας πως μολονότι είχαν συγκεντρώσει σοβαρότατες καταγγελίες από 7 φοιτήτριες του Τμήματος, ως σύλλογος «βρήκαν τοίχο» όπου αλλού απευθύνθηκαν (πρόεδρο του τμήματος, κοσμήτορες, φοιτητικές παρατάξεις, συλλογικότητες, δικηγορικό σύλλογο κλπ.) η Λαρισαία θεατρολόγος ανέτρεξε στις μέρες της κατάληψης και στο θεατρικό δρώμενο που οι φοιτητές του Τμήματος Θεάτρου έστησαν και παρουσίασαν σε διάφορα σημεία της Θεσσαλονίκης, κάνοντας γνωστούς τους λόγους της κινητοποίησής τους, με τη γνωστή κατάληξη της διενέργειας ΕΔΕ από τον τότε πρύτανη Αντ. Μάντη, που είχε ως αποτέλεσμα ένα πόρισμα-καταπέλτη και τελικά την αποπομπή του Σ. Χαβιάρα από το ΑΠΘ, δίχως ωστόσο ποτέ η υπόθεση να περάσει την πόρτα του εισαγγελέα, ώστε να υπάρξει ποινική του δίωξη!
«Ο άνθρωπος αυτός μου στέρησε πράγματα και μου έκλεισε δρόμους. Σήμερα μιλάω για κάθε Μαρία και κάθε Μάριο, για να μην υποστεί κανένας ποτέ ξανά τέτοιες συμπεριφορές», κατέληξε, τονίζοντας πως η κοινωνία και οι πολίτες της καλούνται πλέον να αντιδράσουν συντεταγμένα μέσα από νόμους και θεσμούς και, κυρίως, με αλλαγή της νοοτροπίας και της κοινής συνείδησης.
Η ΑΝΑΡΤΗΣΗ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ
Ο καταξιωμένος σκηνοθέτης και νυν καλλιτεχνικός διευθυντής της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Αλέξανδρος Ευκλείδης, προκάλεσε αίσθηση, όταν προχώρησε πρόσφατα σε μια ανάρτηση στην προσωπική του σελίδα στο facebook στο πλαίσιο της οποίας μίλησε με λεπτομέρειες για την υπόθεση της καταγγελίας των φοιτητριών του Τμήματος Θεάτρου του Α.Π.Θ. το 1997, στην οποία εξέθεσε με λεπτομέρειες τόσο τα γεγονότα, όσο και τον αντίκτυπο που είχαν αυτά στη ζωή τη δική του και των συμφοιτητριών του. Το κείμενο της ανάρτησης αναφέρει τα εξής:
«1997. Μπροστά από το Τμήμα Θεάτρου του Α.Π.Θ., ένα πλακάτ (αναγνωρίζω τα γράμματά μου) ενημερώνει τους περαστικούς για τους λόγους της κατάληψης στο κτήριο, που διήρκησε σχεδόν δύο μήνες. Ήταν μία από τις εξαιρέσεις, όπου τα θύματα ενός καθηγητή που παρενοχλούσε φοιτήτριές του μεθοδικά, δόλια και αναίσχυντα μίλησαν μεταξύ τους, μίλησαν με τους άλλους συμφοιτητές και συμφοιτήτριές τους και όλοι μαζί στάθηκαν απέναντι στη χυδαιότητα. Ήμασταν ένα μικρό τμήμα, με μια συντριπτική πλειοψηφία κοριτσιών (έλειπε, δηλαδή, αυτό που λέμε σήμερα τοξική αρρενωπότητα). Είχαμε, βέβαια, την τύχη να είναι τότε πρύτανης ένας συντηρητικός, αλλά ακέραιος άνθρωπος, ο Αντώνης Μάντης, ο οποίος χωρίς καθυστερήσεις, δεύτερες σκέψεις και υπεκφυγές (τις οποίες είχαμε συναντήσει στα χαμηλότερα επίπεδα της ακαδημαϊκής ιεραρχίας) ανέθεσε τη διενέργεια ΕΔΕ σε μια γυναίκα νομικό, αδιαμφισβήτητου κύρους, την Έφη Κουνουγέρη- Μανωλεδάκη. Αφού εξέτασε τις επτά (αν θυμάμαι καλά) καταγγέλλουσες (καθώς και τους αντίστοιχους μάρτυρες υπεράσπισης), κατέληξε σε ένα πόρισμα-καταπέλτη κατά του καθηγητή, το οποίο οδήγησε στο αίτημα οριστικής απόλυσής του από το πανεπιστήμιο. Το αίτημα έγινε άμεσα αποδεκτό από τον Υπουργό Παιδείας, Γεράσιμο Αρσένη. Είναι η μόνη περίπτωση που γνωρίζω απόλυσης από το πανεπιστήμιο με την κατηγορία της σεξουαλικής παρενόχλησης και της κατάχρησης εξουσίας.
Ο αγώνας αυτός δεν ήταν εύκολος, ειδικά σε μια εποχή όπου μεγαλοκαθηγητές ήταν γνωστοί για το ότι συνομιλούσαν με τις φοιτήτριές τους “μόνο σε οριζόντια στάση”. Το τραύμα των συμφοιτητριών μου υπήρξε τεράστιο, αλλά ευτυχώς δεν χρειάστηκε να περάσουν εικοσιτόσα χρόνια για να το μοιραστούν. Δεν ήταν μόνες κι αυτό έκανε μικρότερο και το δικό μας τραύμα, των υπολοίπων, που ανακαλύψαμε από τη μια μέρα στην άλλη πως ήμασταν συμμέτοχοι ενός εγκλήματος που συντελούνταν κάτω από τη μύτη μας. Για μένα, ήταν μια βίαιη ενηλικίωση, γιατί ήμουν ανάμεσα σε εκείνους που πίστεψαν τον συγκεκριμένο καθηγητή, που ένιωσαν κολακευμένοι που τους διάλεγε ανάμεσα στους άλλους, που τους έδινε την ευκαιρία να συζητούν για το πάθος τους, την τέχνη του θεάτρου, σε προσωπικό επίπεδο, κοκ. Είναι ο μόνος άνθρωπος τον οποίον μισώ, το ίδιο τόσα χρόνια, από τα βάθη της ψυχής μου, γιατί μας εξέθεσε (παιδιά 18 και 20 χρονών) στον ψυχικό του βόθρο. Δεν είχε το δικαίωμα. Δεν έχει καμία δικαιολογία και κανένα ελαφρυντικό.
Αισθάνομαι πως η συμμετοχή μου στον αγώνα εκείνο ήταν από τα πιο σημαντικά πράγματα που έκανα στη ζωή μου και το ίδιο ξέρω πως αισθάνονται όλοι όσοι στάθηκαν απέναντι σ’ αυτή την ασύλληπτη χυδαιότητα. Οι ζωές των συμφοιτητριών μου που υπέστησαν την άρρωστη και μεθοδική παρενόχλησή του στιγματίστηκαν, αλλά ξέρω πως το ότι τους σταθήκαμε έκανε γι’ αυτές πιο εύκολη την αντιμετώπιση του τραύματος. Κι αυτό με κάνει περήφανο, τόσα χρόνια μετά.
Το όνομά του είναι Σωτήρης Χαβιάρας».
Η ΚΑΤΑΓΓΕΛΟΥΣΑ ΕΛΕΝΗ ΔΑΓΚΑ
Από το Ρέθυμνο η σκηνοθέτης Ελένη Δάγκα, ανασύρει τις δικές της τραυματικές εμπειρίες, ως μια από τις επτά καταγγέλλουσες της υπόθεσης του Τμήματος Θεάτρου το 1997.
«Ήμουν και εγώ μια από τις 7 καταγγέλλουσες και αν θέλω να είμαι ειλικρινής με τον εαυτό μου και με όλους, ακόμη και σήμερα όταν μιλώ για αυτήν ταράζομαι. Αυτό όμως που με ταράζει περισσότερο, είναι πως παρά το γεγονός πως συνέβη 23 χρόνια πριν, παρά την έκταση που είχε πάρει τότε, οι φοιτητές και οι φοιτήτριες των υπολοίπων τμημάτων συνέχισαν να φοβούνται, να ντρέπονται και να μη μιλάνε. Και από όσο γνωρίζω και εγώ, είναι η μόνη περίπτωση απόλυσης από το πανεπιστήμιο με την κατηγορία της σεξουαλικής παρενόχλησης και της κατάχρησης εξουσίας.
Αυτήν την ιστορία την επαναλαμβάνω συχνά και θα την επαναλαμβάνω όσο μπορώ στις μαθήτριες και τους μαθητές μου, με κάθε ευκαιρία, ώστε να γνωρίζουν πως μπορούν, έχουν τη δύναμη να αντιδράσουν. Και ελπίζω…», αναφέρει σε ανάρτησή της η σκηνοθέτης Ελένη Δάγκα, φοιτήτρια της σχολής την επίμαχη περίοδο, που περιγράφει συγκεκριμένο «μοτίβο» και πρακτικές του θύτη.
«Φρόντιζε να κερδίζει την εμπιστοσύνη μας ακολουθώντας το πρότυπο του αναγεννησιακού δασκάλου, ακολουθούσε ο έλεγχος και η χειραγώγησή μας και στη συνέχεια οι απειλές», αναφέρει η κ. Δάγκα, που δέχτηκε επίθεση όταν βρέθηκε κλειδωμένη σε χώρο με τον ίδιο να εμφανίζεται γυμνός απέναντί της ζητώντας της να… πάρει τον χρόνο της πριν τα περαιτέρω.
«Πάγωσα, με έσωσε η σιγουριά του και πήρα τα κλειδιά και έφυγα τρέχοντας θέλοντας να το θάψω μέσα μου», ήταν τα λόγια της κ. Δάγκα, που μίλησε σε τοπικό κανάλι της Κρήτης (Νέα Τηλεόραση) ξετυλίγοντας το κουβάρι της υπόθεσης.
«Το θύμα θα μιλήσει όταν μπορεί και θέλει και σαν κοινωνία υποχρεούμαστε να ακούσουμε», κατέληξε η καταγγέλλουσα.
ΤΙ ΚΑΤΑΓΓΕΛΛΕΙ Η ΤΟΤΕ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΜΕΛΙΝΑ ΜΑΣΧΑ
Στα γεγονότα εκείνης της περιόδου αναφέρθηκε με δηλώσεις της σε κανάλι πανελλήνιας εμβέλειας (MEGA) και η τότε πρόεδρος του συλλόγου φοιτητών του Τμήματος Θεάτρου Μελίνα Μάσχα, η οποία μίλησε για την παρενόχληση που η ίδια δέχτηκε όταν ήταν πρωτοετής φοιτήτρια.
Όπως υποστήριξε, η παρενόχληση που υπέστη εντάχθηκε από τον καθηγητή της σε ένα αναγεννησιακό μοντέλο διδασκαλίας. Συγκεκριμένα, επρόκειτο για «μια στοχευμένα συστηματική μεθόδευση με στόχο να προωθηθούν οι σκοποί του καθηγητή με απομόνωση, εγκλωβισμό, συναισθηματικό εκβιασμό και ψυχολογική πίεση». Το περιστατικό πήρε το δρόμο της δικαιοσύνης με αποτέλεσμα ο εν λόγω καθηγητής να απολυθεί και να μην διδάξει ξανά σε πανεπιστήμια της Ελλάδας. Όπως είπε η κ. Μάσχα, η καταγγελία έγινε από 7 κοπέλες, αλλά στην πραγματικότητα τα περιστατικά ήταν περισσότερα.
Η ΑΝΑΡΤΗΣΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΚΟΥ ΕΦΗΣ ΜΑΝΩΛΕΔΑΚΗ
“Οι λεπτομέρειες που ακούστηκαν στην ΕΔΕ έκαναν εμένα και τη γραμματέα μου να αηδιάζουμε”, αναφέρει στην ανάρτησή της ανατρέχοντας στα γεγονότα η έγκριτη νομικός Έφη Μανωλεδάκη που ανέλαβε τότε την ΕΔΕ, η οποία περιγράφει τα εξής:
Η σεξουαλική παρενόχληση στο Τμήμα Θεάτρου του ΑΠΘ, το 1997, και η διεξαγωγή από μέρους μου της Ένορκης Διοικητικής Εξέτασης ήταν από τις πιο δυσάρεστες εμπειρίες μου στο Πανεπιστήμιο λόγω του συγκεκριμένου αντικειμένου της υπόθεσης, αλλά ταυτόχρονα και από τις πιο ελπιδοφόρες, καθώς πραγματικά ένιωσα θαυμασμό για τα παιδιά εκείνα που ξεπέρασαν το φόβο και το τραύμα, οργανώθηκαν και κατήγγειλαν τον αναίσχυντο καθηγητή τους. Θυμάμαι χαρακτηριστικά πως, πέρα από όσους είχα καλέσει ως μάρτυρες, όλες τις -πολλές- ημέρες, που διεξαγόταν η ΕΔΕ, έξω από το γραφείο μου συνωστίζονταν δεκάδες φοιτήτριες και φοιτητές που κυριολεκτικά στρατοπέδευαν σε ουρά με τα δισάκια τους και τα νερά τους καταγής στο διάδρομο, και έμεναν εκεί από το πρωί μέχρι το βράδυ, όσες ώρες διαρκούσε η εξέταση, μόνο και μόνο για να δείξουν την αλληλεγγύη τους προς τα θύματα του καθηγητή, δίνοντας έτσι κατά κάποιο τρόπο θάρρος και στους μάρτυρες που κατέφθαναν για να καταθέσουν. Οι λεπτομέρειες που ακούστηκαν στην εξέταση έκαναν τη γραμματέα κι εμένα να αηδιάζουμε. Ωστόσο το αποτέλεσμα, που βασικά ήταν ένας θρίαμβος του φοιτητικού κόσμου, μας χάρισε ικανοποίηση. Ήταν μια φωτεινή σελίδα στην ιστορία του Πανεπιστημίου μας. Γιατί βέβαια η ιστορία ενός εκπαιδευτικού ιδρύματος, και μάλιστα ανώτατου, δεν αφορά μόνο τις διδακτικές και επιστημονικές επιδόσεις, αλλά και τις συμπεριφορές, το ήθος και τα πρότυπα ζωής που προβάλλονται και επιβάλλονται σ’ αυτό.
Η ΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΥΤΑΝΕΙΑΣ
Πρόσφατα και με αφορμή δημοσιεύματα που αναφέρονται σε καταγγελίες φοιτητριών του ΑΠΘ ότι δέχθηκαν σεξουαλική παρενόχληση από καθηγητές, ο πρύτανης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, καθ. Νίκος Παπαϊωάννου απευθύνθηκε στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Θεσσαλονίκης, ζητώντας επισήμως να υπάρξει παρέμβαση της, προκειμένου να διερευνηθούν σε βάθος οι καταγγελίες.
Η σημερινή αντίδραση του Πανεπιστημίου, που ζητά μέσω της ηγεσίας του την άμεση παρέμβαση της δικαιοσύνης δεν μπορεί παρά να εγείρει ερωτηματικά σχετικά με την στάση του Α.Π.Θ. το 1997, όταν παρά τις σοβαρές καταγγελίες και διερεύνηση του θέματος με Ε.Δ.Ε. και το πόρισμα καταπέλτη περιορίστηκε στην ενδοπανεπιστημιακή διαχείριση του θέματος, στην αποπομπή του καθηγητή και ισχυρού στελέχους του Κ.Θ.Β.Ε., ο οποίος απώλεσε την ακαδημαϊκή του ιδιότητα και απολύθηκε από το τμήμα, αλλά δεν διώχθηκε ποτέ ποινικά για τις αποδεδειγμένα απεχθείς του πράξεις.
Ειρήνη Παπουτσή
