ΓΡΑΦΕΙ Ο Πέτρος Οντούλης, Πρώην Δ/ντής Δ. Τυρνάβου
Γ’ Μέρος
Viii η καθιέρωση για πρώτη φορά των πολεμικών ανταποκρίσεων κατά τον «ατυχή» ελληνοτουρκικό πόλεμο 1897 παγκοσμίως
Το 1897 ξεσπά ο «ατυχής» ελληνοτουρκικός πόλεμος στην Μελούνα, μεθόριο του Τυρνάβου τότε. Ήταν ένας παράξενος, «προαποφασισμένος» και αναμενόμενος ως προς το αποτέλεσμα, πόλεμος που κατέληξε σε βάρος των Ελλήνων αφού οι συνέπειές του ήταν ολέθριες και το χρέος των δανείων για πολεμικές αποζημιώσεις προς την Τουρκία και για ανασυγκρότηση της οικονομίας της χώρας, ξεπληρώθηκε μόλις τα τελευταία χρόνια της δεκαετίας του 1970![1],[2]
Φωτο: Απεικόνιση της μάχης στο ΜΑΤΙ Τυρνάβου
Οι ξένοι ανταποκριτές είχαν ήδη καταλύσει κυρίως στον Βόλο και τη Λάρισα προκειμένου να καλύψουν τα πολεμικά γεγονότα με την έναρξη αυτών.
Ο Νίκος Παπαθεοδώρου αναφέρει χαρακτηριστικά ότι εφημερίδες και περιοδικά της Αγγλίας, Γαλλίας, Γερμανίας, Ιταλίας, ΗΠΑ, Σουηδίας, Δανίας, κλπ. έστειλαν πολεμικούς ανταποκριτές, ειδικούς δημοσιογράφους, φωτογράφους, σκιτσογράφους, καλλιτέχνες, για να καταγράψουν και να περιγράψουν τις πολεμικές συγκρούσεις.
[…] -Η εβδομαδιαία εφημερίδα The Illustrated London News είχε την σπουδαιότερη κάλυψη του πολέμου. Διέθετε αρκετούς απεσταλμένους και στα δύο μέτωπα. Ο Julius M. Price και ο Sheppings Wright συνόδευαν σαν καλλιτέχνες-σκιτσογράφοι τους πολεμικούς ανταποκριτές της εφημερίδος στο ελληνικό μέτωπο, ενώ ο D’ Arcy Morrel παρακολουθούσε την πορεία των τουρκικών στρατιωτικών δυνάμεων. Τα σχέδια της εφημερίδος αυτής είναι πολλά, όμορφα, τεχνικώς άρτια και επειδή οι δημιουργοί τους βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή του πυρός, είναι και αυθεντικά. Έμεινε χαρακτηριστική εξ’ άλλου η περιγραφή και η απεικόνιση του Sheppings Wright, όταν καθώς ζωγράφιζε με μολύβι σκηνές από το μέτωπο, το χέρι του «πιτσιλίσθηκε» από το αίμα ενός Έλληνα αξιωματικού, ο οποίος δέχθηκε ένα θανατηφόρο τουρκικό βλήμα κατά τη μάχη στο Μάτι Τυρνάβου.
-Η γαλλική εβδομαδιαία εφημερίδα L’ Illustration απέστειλε σαν πολεμικούς ανταποκριτές στο μέτωπο τον Pierre Quillard και τον Sabattier, οι οποίοι εκτός από τις ανταποκρίσεις που έστελναν, φωτογράφιζαν και τα γεγονότα, τα οποία οι καλλιτέχνες της εφημερίδας στο Παρίσι A. Bougault, E. Tilly, Berteault, G. Amato και άλλοι αντέγραφαν τη φωτογραφία στο χαρτί.
-Η γαλλική εβδομαδιαία επιθεώρηση Le Petit Journal, αφιέρωνε κάθε εβδομάδα ολοσέλιδα έγχρωμα χαρακτικά του H. Meyerμε σκηνές από τις πολεμικές επιχειρήσεις.
-Το εβδομαδιαίο περιοδικό La France Illustre, είχε σαν πολεμικό ανταποκριτή τον Τίτο Καλούργη, ενώ καλλιτεχνικός συνεργάτης ο οποίος κάλυπτε εικονογραφικά τις ανταποκρίσεις ήταν ο F. Raffin.[…]
[…] Όλοι αυτοί οι πολεμικοί ανταποκριτές οι οποίοι συνέρρευσαν στη Λάρισα τις ημέρες του πολέμου του 1897 ως απεσταλμένοι ημερησίων και περιοδικών εντύπων της Ευρώπης και της Αμερικής, ήταν δημοσιογράφοι, στρατιωτικοί, πολιτικοί και καλλιτέχνες. Οι τελευταίοι είχαν αναλάβει την εικονογράφηση η οποία συνόδευε πάντοτε τις ανταποκρίσεις από τα μέτωπα του πολέμου.[3]
Φωτο: Η φυγή του άμαχου πληθυσμού του Τυρνάβου προς τον νότο (φανταστική απεικόνιση)
Στον πόλεμο του 1897, χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία η νέα τότε εφεύρεση, η κινηματογραφική κάμερα, παρουσιάζοντας στιγμιότυπα των πολεμικών συγκρούσεων…
Ο Georges Melies γυρίζει την πρώτη σκηνοθετημένη πολεμική ταινία του τέλη Απριλίου με αρχές Μαΐου 1897 για τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του ιδίου έτους.
Ο Frederic Villiers πραγματοποιεί για πρώτη φορά λήψεις με κάμερα, στο χώρο διεξαγωγής των μαχών!! Ο πόλεμος αυτός είναι ο πρώτος παγκοσμίως που κινηματογραφήθηκε (μάχη του Βελεστίνου).
Ο κ. Χαράλαμπος Βόγιας σε δημοσίευση στην εφημερίδα «Ελευθερία» Λάρισας την 27/01/2016 αναφέρει: Στη Θεσσαλία και γενικώς στην Ελλάδα χρησιμοποιείται, για πρώτη φορά, κινηματογραφική κάμερα στον πόλεμο. Αυτό γίνεται πραγματικότητα από έναν άλλον πρωτοπόρο του κινηματογράφου, τον γνωστό τότε καλλιτέχνη-ζωγράφο και πολεμικό ανταποκριτή, Frederic Villiers, που έρχεται στον Βόλο στις 24 Απριλίου 1897 με μία κινηματογραφική κάμερα, και γυρίζει «επί τόπου» πολεμικές σκηνές. Επειδή οι μάχες του πολέμου διεξάγονταν στη Θεσσαλία, τα έργα του Frederic Villiers παρουσιάζουν, για πρώτη φορά, σε κινηματογραφική ταινία τη Θεσσαλία…[4] Ο Melies γύρισε την πρώτη, στην ιστορία, σκηνοθετημένη ταινία πολέμου και ο Villiers για πρώτη φορά έκανε λήψεις με κάμερα στον χώρο των μαχών και είναι ο πρώτος κάμεραμαν – ρεπόρτερ, με δράση σε πεδίο μάχης, με αποτέλεσμα ο πόλεμος αυτός να είναι ο πρώτος, παγκοσμίως, πόλεμος που κινηματογραφήθηκε.[5]
Ο Georges Melies (1861-1938) είχε κατασκευάσει στα στούντιο πολύ πιο εντυπωσιακές εικόνες εμπνευσμένες από τον ίδιο πόλεμο, στο πλαίσιο των πολεμικών ανταποκρίσεων.
Ο Γάλλος κινηματογραφιστής είχε γυρίσει στο στούντιο του, στο Παρίσι, τέσσερις ταινίες που αναπαριστούσαν επεισόδια του Ελληνοτουρκικού Πολέμου!!! Οι πρωτότυποι γαλλικοί τίτλοι είναι:
– Massacres en Crete (Σφαγές στην Κρήτη).
– Combat naval en Grece (Ναυμαχία στην Ελλάδα).
– Execution d’un espion (Εκτέλεση κατασκόπου).
– La prise de Tournavos (Κατάληψη του Τυρνάβου).
Φωτο: Ο «Ατυχής πόλεμος του 1897. Έλληνες αμυνόμενοι στον Τύρναβο
Οι ταινίες του Μelies είχαν παγκόσμια διανομή. Σε μια διαφημιστική καταχώριση αγγλικής εταιρίας διανομής του Philip Wolf, στο «The Magic Lantern Journal Annual 1897-‘98», βρίσκουμε μια πιο λεπτομερή παρουσίαση αυτών των ταινιών υπό τον γενικό τίτλο «Σκηνές από τον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο»:
- Mohammedan Inhabitants of Crete Massacring Christian Greeks (Μωαμεθανοί κάτοικοι της Κρήτης σφάζουν Έλληνες χριστιανούς).
- Turks Attacking A House Defended By Greeks (Turnavos) [Τούρκοι επιτίθενται σε σπίτι που υπερασπίζονται Έλληνες (Τύρναβος)].
Φωτο: Σκηνοθετημένη σκηνή του Georges Mellies
- The Greek Man-of-war “George” Shelling the Fort of Previsa (Το ελληνικό πολεμικό πλοίο «Γεώργιος» βομβαρδίζει το κάστρο της Πρέβεζας).
- Execution of a Greek Spy at Pharsala (Εκτέλεση Έλληνα κατασκόπου στα Φάρσαλα).[6] [7]
Ο σκηνοθέτης Νίκος Θεοδοσίου στο πόνημά του 1897: Ο Πρώτος Φωτογενής Πόλεμος, επισημαίνοντας τη δυναμική της νεογέννητης εφεύρεσης αναφέρει :
-την αστραπιαία διάδοσή της σε όλο τον πλανήτη καθώς σε διάστημα λιγότερο του ενός χρόνου έφτασε σε όλες τις μεγάλες πόλεις της εποχής.
-την χρήση της ως ζωντανού μέσου πληροφόρησης παράλληλα με την προσφορά θεάματος.
-την χρήση της ως ενός νέου μέσου ιστορικής τεκμηρίωσης.
Ο πόλεμος γενικά είναι ένα γεγονός για το οποίο κανένας δεν μπορεί να τον επιδιώκει ή να επαίρεται. Είναι όμως γεγονός ότι στις πολεμικές συγκρούσεις του Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897, για πρώτη φορά χρησιμοποιούνται γενικά στην Ελλάδα οι πολεμικοί ανταποκριτές, η φωτογραφική μηχανή και κινηματογραφική κάμερα στα πεδία των μαχών. Οι πολεμικές ανταποκρίσεις, οι απεικονίσεις σκιτσογράφων, οι φωτογραφίες και οι προβολές των ταινιών από το πεδίο των μαχών, για πρώτη φορά προκαλούν παγκόσμιο ενδιαφέρον με προφανή επιρροή σε ανθρώπους και κινήματα…
Ο Τύρναβος ο οποίος υπέστη μεγάλες καταστροφές και λεηλασίες, που οι κάτοικοί του κατέφυγαν πρόσφυγες στην Χαλκίδα, Αθήνα κι αλλού, δικαιούται να αναφέρεται σε αυτό που όλοι σήμερα γνωρίζουν ως δύναμη των εικόνων και της πληροφορίας και πως η απαρχή των πολεμικών λήψεων και ανταποκρίσεων συνέβη δυστυχώς στην αυλή του…
ix η λειτουργία υπαίθριας κινηματογραφικής αίθουσας «Μάντρα» στον Τύρναβο το 1926, μεταξύ των πρώτων κινηματογράφων πανελλαδικά
Ο όρος κινηματογράφος σήμαινε αρχικά τη μηχανή εκείνη η οποία είχε τη δυνατότητα να καταγράφει την κίνηση (κίνηση + γραφή). Η αίσθηση της κίνησης που δημιουργείται όταν βλέπουμε μια ταινία, βασίζεται στην εκμετάλλευση δύο οπτικών φαινομένων: το πρώτο είναι η διατήρηση της οπτικής εικόνας στον εγκέφαλο για ένα κλάσμα του δευτερολέπτου μετά την προβολή της στο φακό του ματιού (persisternce of vision), ενώ το δεύτερο δημιουργεί την ψευδαίσθηση της κίνησης, όταν οι εικόνες διαδέχονται η μία την άλλη (φαινόμενο phi).
Οι αδελφοί Λουί και Ογκίστ Λιμιέρ (Louis και Auguste Lumières) θεωρήθηκε ότι ήταν όχι μόνο οι εφευρέτες του κινηματογράφου, αλλά και εκείνοι που βελτίωσαν και ανέπτυξαν και τον καθιέρωσαν στο ευρύ κοινό. Στις 28 Δεκεμβρίου 1895 πραγματοποίησαν την πρώτη δημόσια προβολή στο Παρίσι. Για πολλούς, αυτή η ημερομηνία αποτελεί την επίσημη εμφάνιση του κινηματογράφου. Μία από τις πρώτες ολιγόλεπτες ταινίες ήταν «Η έξοδος των εργατών από το προαύλιο του εργοστασίου Lumiere». [8]
Τότε ήταν που δημιουργήθηκε η ανάγκη ύπαρξης ειδικών αιθουσών που να καλύπτουν τις ανάγκες προβολής των ταινιών.
Στην Ελλάδα ο κινηματογράφος γίνεται μέρος της ιστορίας το 1896. Η πρώτη προβολή πραγματοποιείται στις 28 Νοεμβρίου 1896 σε ένα μαγαζί της στοάς Κολοκοτρώνη. Έναν χρόνο αργότερα, τον Απρίλιο του 1897 πραγματοποιείται η πρώτη κινηματογραφική λήψη στην Ελλάδα. Το γεγονός συνέβη στο πεδίο των μαχών του Ελληνοτουρκικού πολέμου (βλ. ανωτέρω) του κάμπου της Θεσσαλίας από τον διάσημο Άγγλο πολεμικό ανταποκριτή Frederic Villiers.
Φωτο: Γιάννης & Μίλτος Μανάκη. Πρωτεργάτες του Ελληνικού κινηματογράφου (tvxs)
Οι πρώτοι γνωστοί κινηματογραφιστές στα Βαλκάνια είναι η αδελφοί Ιωάννης και Μιλτιάδης Μανάκια ή Μανάκη, με την πρώτη τους ταινία που διασώζεται να χρονολογείται το 1905. Πρόκειται για τις «Υφάντρες» με πρωταγωνίστρια την 116 ετών γιαγιά τους.[9] [10]
Ήδη ο κινηματογράφος είχε καθιερωθεί ως η 7η Τέχνη (ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1911 ή 1912) [Καλές Τέχνες : 1) Αρχιτεκτονική, 2) Γλυπτική, 3) Εικαστικές Τέχνες (Ζωγραφική, Χαρακτική), 4) Λογοτεχνία, Ποίηση, 5) Μουσική, 6) Θέατρο (Όπερα, Χορός, Παντομίμα), 7) Κινηματογραφία, 8) Φωτογραφία, 9) Κόμικς, 10) …. Έλλειψη ομοφωνίας ποια μπορεί να είναι 10η Τέχνη]. [11]
Πρώτη η Θεσσαλονίκη αποκτά το 1903 μόνιμο χειμερινό κινηματογράφο, το θέατρο ποικιλιών «Ολύμπια». Ακολουθεί η Αθήνα που απέκτησε μόνιμη αίθουσα το 1908, στο Σύνταγμα «Θέατρον του Κόσμου»…
Στη Λάρισα για πρώτη φορά λειτούργησε κινηματογράφος στο κέντρο Παράδεισος μεταξύ των ετών 1907-1911 (δήμαρχος Αχιλλέας Αστεριάδης) και από το 1916 ο θερινός κινηματογράφος. Το 1918 δημιουργήθηκε ο πρώτος χειμερινός κινηματογράφος της πόλης.
Το 1927 εγκαταστάθηκαν στη Λάρισα οι αδελφοί Μιχάλης και Αναστάσης Τζεζαϊρλίδης, λειτουργώντας κινηματογράφο στον χώρο «Ολύμπια», αλλάζοντας τον χάρτη του σινεμά στη Λάρισα. Μέχρι τότε οι αφοί Τζεζαϊρλίδη λειτουργούσαν κινηματογράφο στην Αγιά. [12]
Ο κινηματογράφος ήταν μια ακόμη μια απόδειξη πρωτοπορίας για την κωμόπολη του Τυρνάβου. Ο Τύρναβος δεν θα μπορούσε να είναι απών από τη νέα πραγματικότητα στο χώρο του πολιτισμού, του θεάματος και της διασκέδασης.
Φωτο: Αίθουσα του Δημοτικού Θεάτρου Τυρνάβου σήμερα
Το 1926 υπήρχαν καταγεγραμμένες 71 αίθουσες κινηματογράφων σε όλη την Ελλάδα, μία από τις οποίες βρισκόταν στον Τύρναβο!!! Ο σκηνοθέτης Νίκος Θεοδοσίου σε άρθρο του «Η Αίθουσα έχει τη δική της ιστορία (ΣΙΝΕ)» αναφέρει: Το 1926, σύμφωνα με μια επίσημη στατιστική την οποία παραθέτει ο Φ. Ηλιάδης, στην Ελλάδα υπήρχαν 71 κινηματογράφοι: 13 στην Αθήνα, 6 στον Πειραιά, 7 στη Θεσσαλονίκη, 5 στην Καβάλα, 4 στον Βόλο, 3 στα Χανιά, από δύο σε Ηράκλειο, Κόρινθο, Καλαμάτα, Λαμία, Μυτιλήνη, Ξάνθη, Πάτρα και από ένας σε Αγρίνιο, Αργοστόλι, Αμαλιάδα, Άργος, Αίγιο, Αλεξανδρούπολη, Γαργαλιάνους, Δράμα, Έδεσσα, Ιωάννινα, Κομοτηνή, Κέρκυρα, Πρέβεζα, Πύργο, Σύρο, Σάμο, Τρίκαλα, Τύρναβο και Χίο.
Ο κινηματογράφος που λειτούργησε στην πόλη μας για πρώτη φορά, φέρεται να ήταν μια διαμορφωμένη αλάνα σε οικόπεδο ιδιοκτησίας της οικογένειας Σάμπρη (σήμερα υπάρχει το πρατήριο υγρών καυσίμων), απέναντι από το πάρκο της ΤΟΥΜΠΑΣ. Ήταν περιφραγμένο με καλάμια και οι προβολές γινόταν στον άσπρο τοίχο ενός απέναντι σπιτιού. Ο κινηματογράφος έφερε ή ήταν γνωστός με το όνομα «Μάντρα». Οι επιχειρηματίες που είχαν τον κινηματογράφο, ήταν κάποιος Λυγούρας, ο Σταύρος Γκούμας και κάποιος από την Αγιά…[13]
Ωστόσο, μαρτυρίες πολιτών του Τυρνάβου, αναφέρουν ότι ο κινηματογράφος λειτουργούσε στην αλάνα δίπλα από το εξοχικό κέντρο ΤΟΥΜΠΑ, περίπου στον χώρο που σήμερα είναι κτισμένα το δημοτικό κέντρο ΤΟΥΜΠΑ και το Εμμανουήλειο Πνευματικό Κέντρο. Στον χώρο υπήρχε μια κατασκευή που περιέκλειε με συρόμενα μεγάλα υφάσματα (κουρτίνες ή λινάτσες) τον χώρο προβολής, προκειμένου να ξεχωρίσει από το κέντρο ΤΟΥΜΠΑ. Η οθόνη του κινηματογράφου βρίσκονταν προς τον χώρο του πάρκου, που κατόπιν κατασκευάστηκε η δεξαμενή νερού. Στον χώρο του οικοπέδου Σάμπρη φέρεται να λειτουργούσε θέατρο σκιών, ο γνωστός Καραγκιόζης.
Οι ταινίες που προβάλλονταν ήταν βουβές και στην πλειοψηφία τους ξένες ταινίες ενώ από τις ελληνικές ξεχώρισαν «το Λιμάνι των Δακρύων» και η «Αστέρω»…
Μας είναι άγνωστο ποιο έτος ακριβώς άρχισε την λειτουργία του, οπωσδήποτε όμως πριν το 1926, ενώ μαρτυρίες μας πληροφορούν ότι το σινεμά λειτουργούσε μέχρι τέλους της δεκαετίας του 1940 ή αρχές της δεκαετίας του 1950.
Αργότερα η πόλη θα αποκτήσει μόνιμες κινηματογραφικές αίθουσες ως εξέλιξη της επιχειρηματικότητας στον Τύρναβο και στον χώρο της 7ης Τέχνης.
Στην πόλη τα σινεμά θα ανεγερθούν και θα λειτουργήσουν σε ιδιόκτητα κτίρια ή σε μισθωμένα οικόπεδα από τις αρχές του 1950:
Φωτο: Διαφήμιση ταινιών σινεμά MAXIM, REX
Την δεκαετία του 1950 στην κεντρική πλατεία Τυρνάβου (Πλατεία Νικ. Εμμανουήλ) λειτουργούσε θερινό σινεμά με το όνομα «Τιτάνια». Ήταν το οικόπεδο στο οποίο σήμερα υπάρχει η γωνιακή πολυκατοικία στην αρχή της οδού Ηρώων Πολυτεχνείου. [14]
Το «REX» στην οδό Κιλελέρ με χειμερινή λειτουργία στο ισόγειο και θερινό στην ταράτσα του κτιρίου, ιδιοκτησίας Νικ. Κοντογιάννη.
Το «MAXIM» στην οδό Στ. Καράσσου με χειμερινή αίθουσα και η «ΑΝΕΣΙΣ» στην οδό Αγίας Παρασκευής (σήμερα ανεγέρθηκε πολυκατοικία), ιδιοκτησίας Κόντσα – Τζεζαϊρλίδη.[15]
Ο Δήμος Τυρνάβου το έτος 1988 (δήμαρχος Δημ. Κουγιώνης) απέκτησε την ιδιοκτησία του σινεμά ΜΑΞΙΜ, αποτρέποντας την μετατροπή του σε Super Market, μετατρέποντάς την σε αίθουσα θεάτρου με δυνατότητα λειτουργίας κινηματογράφου, που λειτουργούσε κατά καιρούς μέσω της «Κινηματογραφικής Λέσχης Τυρνάβου». Η πόλη του Τυρνάβου απέκτησε έτσι μια αίθουσα πολιτισμού, ένα πραγματικό στολίδι, απαραίτητη για την στέγαση και προαγωγή του πολιτισμού.
Φωτο: Η παλιά αίθουσα του σινεμά «MAXIM» (αρχείο Δ. Κουγιώνη)
Φωτο: Η αίθουσα του Δημοτικού Θεάτρου στα εγκαίνια του 1994 (αρχείο Δ. Κουγιώνη)
Ο Τύρναβος, μια μικρή αγροτική περιφερειακή κωμόπολη με πληθυσμό τότε 7.000 κατοίκους περίπου το έτος 1920-1926 [16] λειτουργεί στα δύσκολα εκείνα χρόνια που ακολούθησαν την Μικρασιατική Καταστροφή και της ανάγκης για ανασυγκρότηση του Κράτους, κινηματογράφο, κατατάσσοντας την πόλη πρωτοπόρα στον χώρο της 7ης Τέχνης!!!
x) η εκλογή Κομμουνιστή Προέδρου Κοινότητας στον Τύρναβο για πρώτη φορά, το 1934
Στις 11 Φεβρουαρίου 1934 διενεργούνται στην προπολεμική Ελλάδα οι τελευταίες αυτοδιοικητικές εκλογές. Δυόμιση χρόνια αργότερα στην χώρα θα εγκατασταθεί η στυγνή και σκληρή δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά, γνωστή ως 4η Αυγούστου του 1936.
Στον Τύρναβο την εποχή των αυτοδιοικητικών εκλογών του 1934, Κοινοτάρχης ήταν ο Λάμπρου Ν. Λάμπρος με πολυετή ήδη θητεία στην Προεδρία της Κοινότητας. Η τελευταία του θητεία ως Πρόεδρος Τυρνάβου, ήταν την περίοδο από 1/9/1929 μέχρι 31/3/1934. Ένας εκ προοιμίου δύσκολος αντίπαλος που είχε την υποστήριξη όλων των μέσων τότε…
Οι εκλογές διενεργούνται σε κλίμα πόλωσης, εκβιασμών και διώξεων. Το ιδιώνυμο του Βενιζέλου σε πλήρη εφαρμογή, μέσω των φυλακίσεων, εξοριών και εκτοπίσεων, επεδίωκε να περιορίσει και να εξοντώσει τους κομμουνιστές πολίτες, ως προδότες και επιβλαβείς για την χώρα… Είναι χαρακτηριστικό ότι η τότε Κυβέρνηση προσπαθούσε να εμποδίσει ακόμη υποψηφίους Δημάρχους και Κοινοτάρχες να ζητήσουν την ψήφο του λαού, επικαλούμενη κωλύματα συγκρότησης των συνδυασμών τους!
Φωτο: Ο Κώστας Αρίδας
Ο Κώστας Αρίδας γεννήθηκε το 1905 ή κατ’ άλλους το 1904 και ήταν το 5ο κατά σειρά μέλος της πολυμελούς οικογένειας Αρίδα. Ο πατέρας του, ήταν αμπελουργός και βιοτέχνης υφαντουργός (παρήγαγε θαυμάσια σταμπωτά) που τον έχασε νωρίς, αναγκαζόμενος να δουλέψει από πολύ μικρός. Είχε άλλα 4 αδέλφια, τον Νικόλαο, τον Εμμανουήλ, τον Θωμά και τον Θεόδωρο.
Από τα αδέρφια του ο Θωμάς σκοτώθηκε σε ηλικία 21 ετών στον πόλεμο της Μικράς Ασίας το 1922, ενώ ο Θεόδωρος (μεγαλύτερος αδερφός του) μέλος του ΚΚΕ, απεβίωσε σε ηλικία μόλις 26 ετών, το 1929. Μετά την στρατιωτική του θητεία δούλεψε ως αυτοκινητιστής. Από πολύ μικρός βοηθούσε τους φτωχούς όπως μπορούσε και δικαίως τον χαρακτήριζαν ως «επαναστάτη ενάντια στην αδικία».
Στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 1934 ηγήθηκε ενός ψηφοδελτίου που κέρδισε πανηγυρικά τις εκλογές. Οι αρχές και ο τύπος αναφέρονταν στο «Κόκκινο Συμβούλιο του Τυρνάβου» που όμως πολύ γρήγορα του προσέδωσαν και το επίθετο «Ακανθώδες»…
Ο Κώστας Αρίδας διετέλεσε ως ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ εκλεγμένος Πρόεδρος της Κοινότητας Τυρνάβου μέχρι το 1951, από την 01/04/1934 έως τον 6ο/1934, οπότε και καθαιρέθηκε από την τότε Κυβέρνηση.
Αργότερα, ο δικτάτορας Ιωάννης Μεταξάς καθαίρεσε όλα τα δημοτικά & κοινοτικά συμβούλια που του ήταν «επικίνδυνα» -μεταξύ των άλλων και του Τυρνάβου-αντικαθιστώντας τα από τις λεγόμενες «Διοικούσες Επιτροπές» (Α.Ν. 472/23.2.1937), ενώ με τον Α.Ν. (15.6.1937) ανέβαλε τις δημοτικές εκλογές “επ’ αόριστον”.
Φωτο: Πρωτοσέλιδο του Ριζοσπάστη 20-3-1934
Η εφημερίδα Ελευθερία Λάρισας έγραφε στις 15/2/1934 για τα αποτελέσματα των εκλογών στον Τύρναβο «Ούτω εξελέγησαν εκ του κομμουνιστικού ψηφοδελτίου οι Κ. Σιάρακας, Αν. Καρασούλας, Δημ. Στάθης ή Γκίμας, Κ. Αρίδας, Δ. Μουκούλης, Αθ. Κάπρας, Ν. Μαντελάς, Β. Χατζημητσοβίτης, Γεδεών Λουλές, Θεοφ. Χατζηρεπάνης και του ψηφοδελτίου του κ. Λάμπρου οι Ι. Κουκουνάς ή Κοκουνός, Δ. Δημουλάς, Λάμπρος Λάμπρου, Ανδρ. Ψαθάς και Ν. Ζαχαρακούλης». Ως εμφαίνεται εκτός των εργαζομένων εις την κάλπην των κομμουνιστών έρριψαν τας ψήφους των και οι πλούσιοι.180».[17]
Σημαντικό είναι το γεγονός ότι στις εκλογές αυτές συμμετείχαν για πρώτη φορά και οι γυναίκες που όμως έπρεπε να είναι 30 ετών και άνω και παράλληλα να γνωρίζουν ανάγνωση και γραφή (απόφοιτες του Δημοτικού). Σύμφωνα με το άρθρο 1ο του από 5/2/1930 Π.Δ. «Παραχωρείται δικαίωμα ψήφου κατά τας δημοτικάς και κοινοτικάς εκλογάς εις τας γυναίκας, αίτινες συνεπλήρωσαν το τριακοστόν έτος της ηλικίας των και γνωρίζουσιν ανάγνωσιν και γραφήν». Δυστυχώς οι γυναίκες απέκτησαν μόνο το δικαίωμα του εκλέγειν και όχι και του εκλέγεσθαι για το οποίο θα έπρεπε να περάσουν άλλα 22 χρόνια.[18]
Ο Κώστας Αρίδας συνελήφθη από το Μεταξικό καθεστώς και εξορίστηκε στη Φολέγανδρο, στην Ανάφη και στην Ακροναυπλία. Στην κατοχή μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Χαϊδαρίου, που ήταν προθάλαμος των προς εκτέλεση ομήρων στα πλαίσια των αντιποίνων για τις αντιστασιακές επιχειρήσεις των ανταρτών του ΕΛΑΣ (όπως π.χ. του εκτελεσθέντος Τυρναβίτη συντρόφου του Σωτήρη Ντάσιου (Κατσαρού) την 1 Μάη 1944).
Ο Κώστας Αρίδας κατόρθωσε όμως να αποδράσει και να συνεχίσει στη Θεσσαλία την αντιστασιακή του δράση.
Μετά την απελευθέρωση της χώρας από τους κατακτητές Γερμανούς το 1944, δραστηριοποιήθηκε στα Τρίκαλα ως γραμματέας της Π.Ε. του ΚΚΕ και αργότερα ως γραμματέας του Γ.Π. Θεσσαλίας του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδος.
Φωτο: Ρεπορτάζ από την εκτέλεση του Κ. Αρίδα
Στην περίοδο του εμφυλίου ο Αρίδας βρίσκονταν στα Αντιχάσια προσπαθώντας να αποφύγει τον κλοιό των κυβερνητικών δυνάμεων. Συνελήφθη άοπλος από έναν αγροφύλακα στις 27 Μαΐου του 1947 στο χωριό Ταξιάρχες, όταν πήγαινε να δει την γυναίκα του με τον νεογέννητο (λίγων ημερών) γιό τους. Δικάστηκε και καταδικάστηκε δις εις θάνατο από το έκτακτο στρατοδικείο Τρικάλων και εκτελέστηκε στις 9 Ιουνίου 1947…[19]
Στην περίοδο της ελεύθερης λειτουργίας το «Ακανθώδες Κόκκινο Συμβούλιο» του Τυρνάβου πρωτοστάτησε ενάντια στις πολιτικές διώξεις πολιτών του Τυρνάβου και κοινοτικών συμβούλων του, για δήθεν παράνομες ενέργειες, ακόμη και για αφισοκολλήσεις. Σε ρεπορτάζ του Ριζοσπάστη στις 8 Απριλίου 1934 αναφέρεται στις πολιτικές διώξεις των κομμουνιστών: Δημάρχου Καβάλας (Μ. Παρτσαλίδη) και Προέδρου Τυρνάβου (Κ. Αρίδα). Στο ρεπορτάζ αναφέρεται δε και ως ημερομηνία δίκης η 18η Απρίλη. Το Δικαστήριο καταδίκασε με 15 ημέρες φυλάκιση τον Πρόεδρο Κ. Αρίδα και τους κοινοτικούς συμβούλους Λουλέ, Μανδηλά, Καρασούλα και τον πολίτη Κατσαρό (Σωτήρη Ντάσιο). Οι 250 περίπου Τυρναβίτες που ήταν συγκεντρωμένοι προς συμπαράσταση στην αίθουσα και οι 300 έξω από την αίθουσα του δικαστηρίου, συγκέντρωσαν σχεδόν αμέσως 3.500 δρχ. ύστερα από μεταξύ τους έρανο και εξαγόρασαν την άδικη ποινή.[20]
Ο Κ. Αρίδας με τους κοινοτικούς του συμβούλους, εκτός των αγώνων τους για τις τοπικές υποθέσεις, έδειξαν και την γενικότερη αλληλεγγύη τους σε πολλά γεγονότα πανελλήνιου ενδιαφέροντος, την εποχή εκείνη που η τρομοκρατία και οι διώξεις ήταν σε καθημερινή βάση, εν είδη «κανονικότητας». Στις 13 Μάη του 1936 με αφορμή τα αιματηρά γεγονότα της 9ης Μάη ’36 στη Θεσσαλονίκη και τις δολοφονίες 9 τουλάχιστον καπνεργατών, υπογράφει επιστολή διαμαρτυρίας ζητώντας εκτός της αποδοχής των δίκαιων αιτημάτων των εργατών και την παραδειγματική τιμωρία των υπευθύνων της αιματοχυσίας και των δολοφονιών μαζί με τους : Κ. Λουλέ, Ι. Αγραφιώτη και Δ. Στάθη-Γκίμα…[21]
Φωτο: Ο δολοφονημένος διαδηλωτής στη Θεσσαλονίκη 9/5/1936. Ο Γ. Ρίτσος γράφει τον Επιτάφιο
Το Κόκκινο Συμβούλιο με επικεφαλής τον Κώστα Αρίδα: προχώρησε στην κατάργηση φόρου εισαγωγής προϊόντων, χορήγησε επιδόματα ύψους 50.000 δραχμών σε ανέργους & άπορους, προχώρησε σε αύξηση της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης σε 4.500 δραχμών/μήνα έναντι 2.500, έλαβε μέριμνα για τις παιδικές εξοχές, ενίσχυσε τον εργατο-αγροτικό αθλητισμό, εκτέλεσε αρδευτικό έργο για τους Κηπουρούς σε Καμπύλαγα – Αμάρ, κατάργησε τον φόρο αγροφυλακής, προχώρησε σε σχολικά έργα και επιδιόρθωση σχολείων, προέβη σε επισκευή της γέφυρας της Τούμπας. Θέσπισε την παραμονή των ίδιων κοινοτικών υπαλλήλων χωρίς αλλαγές στους μισθούς τους και με 8ωρη εργασία. Μερίμνησε για αποζημίωση αγροτών για καταστροφές από χαλαζοπτώσεις, έλαβε αποφάσεις για καθορισμό ακριβούς μεροκάματου ανάλογα με την εργασία. Προέβη σε αναγνώριση στο σωματείο ακόμα και ξένων εργατών με ισότιμα μεροκάματα, κάτι που μέχρι τότε δεν υπήρχε καν.
Είναι τα πιο κύρια από όλα όσα κατάφερε να κάνει από την εκλογή του, το «Κόκκινο Συμβούλιο» της πόλης του Τυρνάβου του 1934 σε χρονικό διάστημα λίγων μόνο μηνών μετά την εκλογή του.
Ο Τύρναβος εξέλεξε, παρά την εφαρμοσμένη τρομοκρατία των πολιτών του, πρώτος στην περιοχή Κομμουνιστή Πρόεδρο Κοινότητας, όπως το ίδιο έγινε τότε για πρώτη φορά σε ελάχιστες πόλεις στην Ελλάδα, όπως π.χ. στην Καβάλα (δήμαρχος Μήτσος Παρτσαλίδης), Ξάνθη, Σέρρες, αλλά και στην μαρτυρική Τσαριτσάνη…), ανατρέποντας το συντηρητικό πολιτικό σκηνικό στην περιοχή, βγάζοντας στο προσκήνιο τον λαό, εφαρμόζοντας μια ριζοσπαστική φιλολαϊκή πολιτική διεκδίκησης προς όφελος των πολιτών της πόλης…
xi) το εγχείρημα λειτουργίας του Μουσείου παλαισεισμολογίας Τυρνάβου
Τετάρτη 3 Μάρτη 2021, μεσημέρι 12:16 ο εγκέλαδος χτύπησε την περιοχή Τυρνάβου – Ελασσόνας με σεισμό 6,3 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, που ταρακούνησε κυριολεκτικά ολόκληρη σχεδόν την ηπειρωτική Ελλάδα. Οι ζημιές στην περιοχή της Ποταμιάς και του Κουτσοχείρου εκτεταμένες. Μέχρι το βράδυ ακολούθησαν αρκετοί ισχυροί μετασεισμοί. Μάλιστα ένας μετασεισμός τις 4/3/2021 υπολογίστηκε με μέγεθος 5,8 Ρίχτερ.
Φωτο: Ρήγματα ΒΑ Θεσσαλίας
Οι καθηγητές Σπύρος Παυλίδης και Αθανάσιος Γκανάς ανέφεραν σε συνέντευξή τους ότι το ρήγμα του «Τυρνάβου» ήταν το πιο μελετημένο ρήγμα, αναφέροντας ότι πριν τον σεισμό είχε παρατηρηθεί προσεισμική δραστηριότητα. Το ρήγμα είχε να δώσει ισχυρό σεισμό από το 1892, ημερομηνία που στον κόσμο της σεισμολογίας δεν θεωρείται πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.
Συνεχίζοντας ο Σπύρος Παυλίδης, τόνισε ότι «μαζί με τον Ιταλό καθηγητή Ρικάρντο Καπούτο είχαμε ξεκινήσει να φτιάξουμε και ένα ανοικτό μουσείο σεισμολογίας για το συγκεκριμένο ρήγμα ώστε να έρχονται τα σχολεία αλλά και οι πολίτες να ενημερώνονται, αλλά ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί».[22]
Φωτο: Το ρήγμα του Τυρνάβου από ψηλά
Σε ρεπορτάζ του Paidis.com στις 6/4/2021 ο δημοσιογράφος Γιάννης Παιδής σημείωνε «Λίγες εβδομάδες μετά τους ισχυρούς σεισμούς στην περιοχή μας, ο Ιταλός καθηγητής Γεωλογίας των Σεισμών του Πανεπιστημίου Ferrara της Ιταλίας, Ricardo Capouto (Ρικάρντο Καπούτο) και κύριος εμπνευστής του παλαιοσεισμολογικού μουσείου του Τυρνάβου, μίλησε για τα ρήγματα της Λαρίσης, της Ροδιάς, της Γυρτώνης και των Σοφάδων καθώς επίσης και τις επιφανειακές ρωγμές στα χωράφια της Πηνειάδας, το φαινόμενο της «Ρευστοποίησης».
Ο καθηγητής βρέθηκε στην περιοχή του Τυρνάβου για να μελετήσει το εκεί ρήγμα, όπου πραγματοποίησε στάση στο Παλαιοσεισμικό Μουσείο-Μουσειακό Σεισμολογικό Πάρκο που δημιουργήθηκε μετά δικές του προσπάθειες και του συναδέλφου του κ. Bruno Helly (Μπρούνο Ελί), αρχαιολόγου, προ 25ετιας με την στήριξη του Δήμου. Δυστυχώς χρόνια μετά ο συγκεκριμένος χώρος που θα μπορούσε να αποτελεί πόλο έλξης για έρευνα των ειδικών αλλά και πληροφόρηση μαθητών και πολιτών παρουσιάζει σημάδια εγκατάλειψης με τον ευρωπαίο πανεπιστημιακό να ζητά από το Δήμο Τυρνάβου, την Περιφέρεια Θεσσαλίας και την πολιτεία, την ανάληψη πρωτοβουλιών που θα βοηθήσουν στην αξιοποίηση του χώρου, που αποτελεί τον πρώτο σε πανευρωπαϊκό επίπεδο». [23]
Φωτο: Διακρίνεται το ρήγμα και η κατασκευή του προστατευτικού υπόστεγου
Πριν από 28 χρόνια περίπου, ο κ. Ricardo Capouto καθηγητής σεισμολογίας του Πανεπιστήμιου της Ferrara, ενημέρωσε τον τότε Δήμαρχο Σταύρο Δόβα (8ος/1996-2002) για την ύπαρξη ενός ενεργού ρήγματος ΝΔ του Τυρνάβου λίγα χιλιόμετρα από τον Τύρναβο προς Δαμάσι, μέσω της ΠΕΟ Λαρίσης-Κοζάνης, κοντά στη πρώτη μεγάλη στροφή του δρόμου, πριν την γέφυρα του Κουτσόχειρου…
Για την απόδειξη των θέσεων του χρειάστηκε να γίνουν στοχευμένες εκσκαφές. Η εύρεση του ρήγματος από τον κ. Ricardo Capouto ήταν επιτυχής. Διανοίχθηκε η πρώτη τομή αποκάλυψης του ρήγματος, η οποία είναι ορατή από τον δρόμο. Μάλιστα με ειδικό υλικό που ο Δήμος είχε προμηθευτεί από τις ΗΠΑ, έγινε επάλειψη της επιφάνειας για να μην καταστραφεί από τη διάβρωση του χρόνου και των καιρικών φαινομένων. Αργότερα στην συγκεκριμένη πρώτη τομή έγιναν και τσιμεντοστρώσεις προκειμένου να σκεπαστεί η τομή ώστε να θωρακιστεί πλήρως από τα καιρικά φαινόμενα…
Φωτο: Η πανέμορφη είσοδος της κοιλάδας του κάτω ρου του Τιταρήσιου, προς το Μπουγάζι. Στο βάθος διακρίνεται ο «κώνος» του Κισσάβου
Η πρώτη περίοδος της ενασχόλησης των δύο επιστημόνων, εκτός των εργασιών, αναλώθηκε στην επιστημονική έρευνα του κ. Ricardo Capouto και του Γάλλου ιστορικού και αρχαιολόγου της Θεσσαλικής γης Bruno Helly, διευθυντή ερευνών στο CNRS.
Ο στόχος ήταν και παραμένει να δημιουργηθεί και να λειτουργήσει ένας Φορέας «Ερευνητικό και Εκπαιδευτικό Κέντρο Γεωλογίας των Σεισμών» στον Τύρναβο, ή ένα πάρκο – Μουσείο Παλαιοσεισμολογίας, εγχείρημα μάλλον μοναδικό σε ολόκληρη την Ευρώπη που θα αναλάβει την όλη προώθηση και ανάδειξη του εγχειρήματος.
Σε συνεργασία με τους κ.κ. Ricardo Capouto καθηγητή σεισμολογίας του Πανεπιστήμιου της Ferrara και Bruno Helly Γάλλου ιστορικού και αρχαιολόγου της Θεσσαλικής γης, διευθυντή ερευνών στο CNRS, ξεκίνησαν τις εργασίες ανάδειξης της δεύτερης τομής του ρήγματος. Μετά την επιτυχή έκβαση των εκσκαφών κατασκευάστηκε προστατευτικό υπόστεγο, μέρος μιας συνολικής παρέμβασης στον περιβάλλοντα χώρο που συντελέστηκε μεταξύ του 2003-2006 (Δήμαρχος Νασίκας Νασούλιας-Αθανάσιος 2003-2006).
Φωτο: Το εσωτερικό με την τομή στο βάθος. Έντονα τα σημάδια της εγκατάλειψης και της διάβρωσης…
Το 2016 η τότε Δ.Α. του κ. Παναγιώτη Σαρχώση (1/9/2014–31/08/2019) ασχολήθηκε συστηματικά τόσο με την διερεύνηση του Φορέα που θα προχωρούσε το όλο εγχείρημα. Έτσι δημιουργήθηκε το «Ερευνητικό και Εκπαιδευτικό Κέντρο Γεωλογίας των Σεισμών Τυρνάβου» με έδρα τον Τύρναβο υπό την προεδρία του κ. Σπύρου Παυλίδη καθηγητή Γεωλογίας του Α.Π.Θ. και προέδρου του Αριστοτέλειου Μουσείου Φυσικής Ιστορίας και των μελών κ. Ricardo Caputo, καθηγητή Γεωλογίας του πανεπιστημίου της Ferarra της Ιταλίας, Ιωάννη Κουκουβέλα, καθηγητή Γενικής Θαλάσσιας Γεωλογίας και Γεωδυναμικής του Πανεπιστημίου Πατρών, Αλεξ. Μπελέση γεωλόγου, Κωνσταντίνου Κουλιού αντιδημάρχου και του δημοτικού συμβούλου κ. Αναστάσιου Ψύρρα.
Παράλληλα η Δ.Α. συνεργάστηκε με τους αρμόδιους Φορείς ώστε να εγκατασταθεί σύγχρονος ψηφιακός Σεισμολογικός Σταθμός από το εργαστήριο Γεωφυσικής του Γεωλογικού Τμήματος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στους χώρους του Ερευνητικού και Εκπαιδευτικού Κέντρου Γεωλογίας των Σεισμών στον Τύρναβο.
Ο Σταθμός, που λειτουργεί και είναι καταχωρισμένος στα διεθνή κέντρα με τον κωδικό TYRN (http://www.isc.ac.uk/cgi-bin/stations?stacode=TYRN), εκτός όλων των άλλων επιστημονικών παραμέτρων καταγράφει όλες τις σεισμικές δονήσεις της ευρύτερης περιοχής, αλλά και του ελλαδικού χώρου.[24]
Φωτο: Ο κ. Ricardo Capouto ελέγχει τον Πίνακα Ηλ. Ρεύματος. Αριστερά ο Σεισμολογικός Σταθμός. Στο βάθος το ειδικό κτίσμα που περιβάλει την τομή του ρήγματος
Ο καθηγητής κ. Ricardo Capouto αναφερόμενος στην κατάσταση της όλης περιοχής του σεισμολογικού πάρκου, με αρκετή ευγένεια σε συνέντευξή του (βλ. ανωτέρω) ανέφερε «Δυστυχώς χρόνια μετά ο συγκεκριμένος χώρος που θα μπορούσε να αποτελεί πόλο έλξης για έρευνα των ειδικών αλλά και πληροφόρηση μαθητών και πολιτών παρουσιάζει σημάδια εγκατάλειψης».
Φωτο: Ο προστατευμένος οικίσκος του Σεισμολογικού Σταθμού
Ο χώρος, η περίφραξη, το υπόστεγο διαχρονικά έχουν λεηλατηθεί. Σχεδόν αμέσως μετά την κατασκευή τους και απουσία της παραμικρής δραστηριότητας οι εγκαταστάσεις και οι Η/Μ υποδομές λεηλατήθηκαν και βανδαλίστηκαν από τους σύγχρονους Βανδάλους.
Φωτο: Το προστατευτικό κέλυφος της τομής λεηλατημένο. Σήμερα μάλιστα περισσότερο…
Όπως και να έχει όμως η κατάσταση που σήμερα βρίσκονται οι εγκαταστάσεις, πρόκειται για μια πρωτοποριακή ιδέα που όμοιά της σύμφωνα με τον Ιταλό καθηγητή Γεωλογίας των Σεισμών του Πανεπιστημίου Ferrara της Ιταλίας, Ricardo Capouto, δεν υπάρχει σε ολόκληρη της Ευρώπη. [25]
Τα πρώτα βήματα έγιναν. Ακόμα και στη σημερινή εμβρυακή του μορφή είναι πρωτοποριακό εγχείρημα που εξελίσσεται στην πόλη μας, τον Τύρναβο. Είναι ένα διαφορετικό project που θα μπορούσε να βγάλει τον Τύρναβο δυναμικά μπροστά, σε ένα τόσο επίκαιρο και επιστημονικό ζήτημα των σεισμών που πάντα προκαλεί το ενδιαφέρον και το δέος των ανθρώπων…
Για τα έντεκα αυτά γεγονότα που είναι ταυτόσημα με την ιστορία του Τυρνάβου, σίγουρα υπάρχουν πολλές πληροφορίες που αφορούν το καθένα ξεχωριστά. Ο στόχος όμως δεν ήταν αυτή καθ΄ εαυτή η παροχή λεπτομερών πληροφοριών, αλλά η συνοπτική αλλά συνολική γνώση τους που κατατάσσουν τον Τύρναβο μεταξύ των πρωτοπόρων πόλεων.
Έτσι, όλα αυτά που ακούσαμε, αυτά που γνωρίσαμε, αυτά που διαβάσαμε για:
- την περίφημη Σχολή του Τυρνάβου ή Ελληνομουσείο από τον 17ο αι.
- τους «πρεσβευτές» Τυρναβίτες του εξωτερικού κατά τους 17ο – 18ο – 19ο – 20ο αι.
- την πρώτη εμφάνιση πιάνου (κλειδοκύμβαλου) και η εκτέλεση έργων κλασσικής μουσικής στις αρχές του 19ου αι., στον Τύρναβο
- το μεγάλο έργο ύδρευσης του Τυρνάβου, μήκους 28 χλμ. στις αρχές του 19ου αι.
- την παραγωγή και τις εξαγωγές υφασμάτων και σταμπωτών – την εξαγωγή τεχνογνωσίας βαφής στο Μονπελιέ της Γαλλίας
- την εμφάνιση της Τυρναβίτισσας Χαρίκλειας Καμβουκίδου μεταξύ των πρωτοπόρων γυναικών στον αγώνα της χειραφέτησης και της ισότητας των γυναικών
- την ανακάλυψη του Τσίπουρου και του Ούζου Τυρνάβου «Uso Massalia»
- την καθιέρωση για πρώτη φορά των πολεμικών ανταποκρίσεων κατά τον «ατυχή» ελληνοτουρκικό πόλεμο 1897 παγκοσμίως
- τη λειτουργία υπαίθριας κινηματογραφικής αίθουσας «Μάντρα» στον Τύρναβο το 1926, μεταξύ των πρώτων κινηματογράφων πανελλαδικά
- την εκλογή Κομμουνιστή Προέδρου Κοινότητας στον Τύρναβο για πρώτη φορά το 1934
- το εγχείρημα λειτουργίας Μουσείου παλαισεισμολογίας Τυρνάβου
όλα αυτά απλά συνέβησαν στον Τύρναβο, στην πόλη που «πάνω στο δρόμο που ανθίζουνε τα κρίνα/ Μεθά ο αγέρας μεθάνε τα κρίνα/ Κι ότι αγαπάμε γεννιέται εδώ *». [26]
ΥΓ. Σαφέστατα η εξεύρεση του παραμικρού στοιχείου ή χρηστικής πληροφορίας ήταν και είναι ένα δύσκολο εγχείρημα που απαιτεί εργατοώρες, κρίση και κόπο. Σε καμία περίπτωση η αναφορά στα ανωτέρω θέματα δεν κρίνεται ολοκληρωμένη και πλήρης. Η γραφή και η αναφορά των γεγονότων και των προσώπων διαμορφώνεται κάθε φορά από τα στοιχεία που ανασύρονται και την προσωπική κρίση του γράφοντα. Σε κάθε περίπτωση το παρόν τίθεται στην κρίση των αναγνωστών και κάθε διόρθωση ή συμπλήρωση θεωρώ ότι θα ήταν αναγκαία ή δίκαιη… Οποιοσδήποτε όμως μπορεί να συνεισφέρει στην κατεύθυνση της βελτίωσης, εξασφάλισης και ανάδειξης της τοπικής μας ιστορικής μνήμης, είναι ευπρόσδεκτος.
Παραπομπές
[1] Νόμος ΒΦΙΘ΄1898 (ΦΕΚ Α΄/ 1898)
[2] Εφημερίδα Ριζοσπάστης, Κυριακή 8-12-1996, είχε επίσης την εποπτεία των δημοσίων υπηρεσιών που ήταν αρμόδιες για την είσπραξη των υπεγγύων προσόδων.
[3] Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα, Ο Πόλεμος του 1897 – Β΄ Ξένοι δημοσιογράφοι κατακλύζουν τη Λάρισα, Νικ. Παπαθεοδώρου, 22/3/2017, https://www.eleftheria.gr/m/αφιερώματα/item/156385-ο-πολεμοσ-του-1897-β΄.html
[4] https://www.mixanitouxronou.gr/ntokoymenta-o-polemos-toy-1897-itan-to-proto-istoriko-gegonο s-poy-katagrafike-sta-kinimatografika-epikaira/
[5] https://www.eleftheria.gr/m/αφιερώματα/item/101585-πόλεμος-του-1897-η-κινηματογραφική-κάμερα-στο-μέτωπο.html
[6] https://cinemasubject.wordpress.com/2014/12/19/ο-ελληνικοσ – κινηματογραφος -χτες – κα ι- σ/
[7] protestainies.blogspot.com/2016/02/1897-1913-1897.html
[8] Στα Παλιά τα Σινεμά, Το χρονικό των κινηματογράφων στην Ελλάδα, Νίκος Θεοδοσίου, Αθήνα 2000 (σελ. 12)
[9] https://www.pare-dose.net/712
[10] https://www.mixanitouxronou.gr/ntokoymenta-o-polemos-toy-1897-itan-to-proto-istoriko-gegonos-poy-katagrafike-sta-kinimatografika-epikaira/
[11] https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%AD%CF%87%CE%BD%CE%B5%CF%82
[12] Όταν η Λάρισα πρωτοστατούσε στην ανάπτυξη των κινηματογραφικών αιθουσών … Ρεπορτάζ Κατερίνα Δημηνίκου, https://www.onlarissa.gr/2022/12/04/otan-i-larisa-protostatouse-stin-anaptyxi-ton-kinimatografikon -aithouson-1910-1975/
[13] https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%8D%CF%81%CE%BD%CE%B1%CE%B2%CE%BF%CF%82
[14] https:// www.larissanet.gr/2017/08/15/mes-ta-therina-ta-sinema-tis-larisas/ Μες τα θερινά τα σινεμά … της Λάρισας, Θάνος Μουκούλης, Λάρισα 15-8-2917
[15] https://cinemahellas.blogspot.compblog-
[16] Πληθυσμός της Ελλάδος (απογραφή 15-16-Μαίου 1928, Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος Από 23 Νοεμβρίου 1928 Διατάγματος
[17] Ο Τύρναβος στους Κοινωνικούς Αγώνες, Δημοσθένης Μηλιούλης, Αθήνα 2021 (σ. 64 β. υπ. )
[18] Π.Δ. της 5ης Φεβρουαρίου 1930
[19] Βαγγέλης Γεωργάς – Ιστορικός, 12-6-2022 ttps://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid= pfbid02Zn DC3brkngnhuqoX7RE1GVRxVUdW5V5NbF7kRhgA4KZU3XHz4E1DNXAfevt58a…
[20] Διπλωματική εργασία 2020-2021 «Ο ΤΥΡΝΑΒΟΣ ΣΤΟΥΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ», Δημοσθένης Μηλιούλης, ΑΘΗΝΑ 2021, (σ. 74, 75) (βλ. υποσημείωση 217 & 218 σ. 74, 75 Διπλωματικής εργασίας)
[21] Διπλωματική εργασία 2020-2021 «Ο ΤΥΡΝΑΒΟΣ ΣΤΟΥΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ», Δημοσθένης Μηλιούλης, ΑΘΗΝΑ 2021, (σ. 81) (βλ. υποσημείωση 244 σ. 81 Διπλωματικής εργασίας)
[22] https://www.elassona.gr/news/σεισμός-στην-ελασσόνα-τον-περιμέναμ.html, 4/3/2021
[23] https://paidis.com/2021/04/06/ρικαρντο-καπουτο-παγκοσμιου-ενδιαφε/ 6/4/2021
[24] https://e-thessalia.gr/199047-2/, 10/01/2016, www.eleftheria.gr
[25] Στοιχεία από Αρχεία Δήμου
[26] Από την μουσική επένδυση της ταινίας «Συνέβη στην Αθήνα» στίχοι, μουσική Μάνος Χατζηδάκις (*στην Αθήνα)
