Ομιλία της διευθύντριας του Οινοποιητικού Συνεταιρισμού Τυρνάβου στη γιορτή κρασιού Αμπελώνα
Μία άκρως ενδιαφέρουσα ομιλία με θέμα «Ο οίνος της ζωής, του πολιτισμού, της διατροφής», έκανε την Πέμπτη στην εναρκτήρια εκδήλωση της Γιορτής Κρασιού του Αμπελώνα, η διευθύντρια του Αγροτικού Οινοποιητικού Συνεταιρισμού Τυρνάβου Αναστασία Παναγιώτου, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για την απαξίωση με συντονισμένες ενέργειες του κρασιού αφού όπως υποστήριξε το προϊόν με τις τόσες ευεργετικές ιδιότητες δέχεται έναν απίσταυτο πόλεμο, με κάποιους να υποστηρίζουν ότι είναι πιο επικίνδυνο ακόμη και από το χασίς ή τη μαριχουάνα.
Η κ. Παναγιώτου ξεκίνησε την ομιλία της παραθέτοντας ιστορικά στοιχεία για τη σύνδεση του κρασιού με την ανθρώπινη ζωή κάνοντας ένα ταξίδι αστραπή 60 τουλάχιστον αιώνων, για να διατρέξει τον κόσμο του αμπελιού και του κρασιού στον ελλαδικό χώρο.
Πιο συγκεκριμένα ανέφερε τα εξής:
«Το κρασί λοιπόν στην αρχαιότητα είχε πρωταρχική σημασία στη ζωή των ανθρώπων και έπαιζε πολλαπλούς ρόλους, είχε θεϊκή προέλευση και τον δικό του θεό τον Διόνυσο.
Προσφέρονταν σε σπονδές στους θεούς οίνος άκρατος δηλαδή αυτούσιος, ενώ στα συμπόσια προσφέρονταν κεκαρμένος ανακατεμένος οίνος με νερό σε αναλογίες που ποικίλουν συνήθως ήταν 1 μέρος κρασί με 3 μέρη νερού.
Αυτό γινόταν στα συμπόσια γιατί η πόση θέλανε να προάγει την επικοινωνία, τη συζήτηση, τη φιλοσοφία να μην μεθούν και να έχουν διάρκεια στη διαδικασία αυτή που κρατούσε ώρες ή και μέρες.
Στην καθημερινότητα τους οι αρχαίοι τηρούσαν το μέτρο και τη συνετή κατανάλωση οίνου, η σωφροσύνη και η εγκράτεια ήταν σημαντικές αρετές,
Όμως στις διονυσιακές γιορτές η μέθη νομιμοποιούνταν και οι κανόνες του μέτρου ανατρέπονταν στα πλαίσια μιας λατρευτικής εκστατικής συμπεριφοράς.
Κατά τον μήνα Ανθεστηρίωνα, δηλαδή Φεβρουάριο με αρχές Μάρτη τα Πιθοίγια ήταν η πρώτη μέρα τριήμερης γιορτής προς τιμήν του Διόνυσου και του Ερμή εκεί οι Αθηναίοι άνοιγαν τα πιθάρια με το φρέσκο κρασί, έκαναν σπονδές, χόρευαν και τραγουδούσαν και μάλιστα τη μέρα αυτή επιτρεπόταν και στους δούλους να συμμετέχουν και να πίνουν κρασί.
Εκτός όμως από αυτά το κρασί στην αρχαιότητα είχε και μεγάλη οικονομική σημασία γι’ αυτό το προστάτευαν νομοθετικά, άλλωστε οι αρχαίοι ήταν οι πρώτοι που είχαν επινοήσει τις Ονομασίες Προέλευσης των κρασιών κάθε πόλη κράτος είχε το δικό της σχήμα αμφορέα και δική της σφραγίδα για να πιστοποιεί και να προστατεύει την προέλευση και τα κρασιά αυτά εξάγονταν σύμφωνα μάλιστα με ευρήματα ναυαγίων ταξίδευαν σε Μεσόγειο, Εύξεινο Πόντο μέχρι την Ιβηρική Χερσόνησο έφταναν ακόμα και στις Ινδίες.
Σύμφωνα με όσα ανέφερε η κ. Παναγιώτου «Ο οίνος συνέχισε να βρίσκεται στην καθημερινότητα των ανθρώπων και στα επόμενες ιστορικές περιόδους, στα ελληνιστικά και στα ρωμαϊκά χρόνια.
Στην περίοδο του Βυζαντίου παρόλη τη σύγκρουση του χριστιανισμού με το δωδεκαθεϊσμό το κρασί συνέχισε να έχει την ίδια σημαντική θέση όχι μόνο στη ζωή και στη διατροφή αλλά ακόμα και στα γλέντια που και αυτά σιγά σιγά ενσωματώθηκαν στις χριστιανικές γιορτές.
Βέβαια και για τη Χριστιανοσύνη η άμπελος και ο οίνος είναι στοιχεία ευλογημένα αρκεί να σημειώσει κανείς πως αναφέρονται στην Αγία Γραφή πάνω από 250 φορές, επίσης σημαντικό ρόλο σε όλη την περίοδο που ακολούθησε διαδραμάτισαν τα μοναστήρια ήταν αυτά που σε μεγάλο βαθμό διατήρησαν και εξέλιξαν την αμπελουργία και την οινοπαραγωγή για λατρευτικούς αλλά και διατροφικούς λόγους.
Φτάνουμε έτσι στην οθωμανική περίοδο όπου δεν απαγορευόταν η καλλιέργεια της αμπέλου αλλά όμως οι Οθωμανοί φορολογούσαν το κρασί που αποτελούσε για αυτούς έσοδο».
Εστιάζοντας στην ευρύτερη περιοχή Τυρνάβου όπου το αμπέλι και το κρασί μετρά και εδώ αιώνες ιστορίας, ανέφερε:
«Αρκετοί περιηγητές αναφέρονται στους αμπελώνες του Τυρνάβου σε διαφορετικές χρονικές περιόδους από τους Βυζαντινούς ακόμα χρόνους.
Στην περίοδο της τουρκοκρατίας τα αμπέλια ήταν από τα λίγα κτήματα στα οποία αναγνωρίζονταν τέλεια και απεριόριστος ιδιοκτησία.
Μεταξύ των φόρων που πλήρωναν στους Τούρκους ήταν και το «ζινζιριέ» δηλαδή φόρος επί της δεκάτης του μούστου.
Με δεδομένο το γεγονός ότι οι Τούρκοι απέφευγαν, εξαιτίας της θρησκείας τους, την παραγωγή κρασιού, συμπεραίνεται ότι ο Ελληνικός πληθυσμός της περιοχής ήταν αυτός που ασχολούνταν με το κρασί.
Όπως περιγράφεται αυτοί που πουλούσαν κρασί κρεμούσαν κλαδί δέντρου στην πόρτα και όποιος το έβλεπε μπορούσε ελεύθερα να μπει στο σπίτι και να δοκιμάσει είτε αγόραζε είτε όχι.
Οι ποικιλίες αμπέλου που καλλιεργούνταν στα τέλη του 19ου αιώνα στην περιοχή ήταν οι: Ροδίτης, Μπαντίκι, Κουκούλι, Λημνιώνα, Σιδερίτης, Καρτσιώτης, Ούτμαλι.
Ο αριθμός των αμπελοκτημόνων ήταν στον Τύρναβο 800, στον Αμπελώνα 450, στο Αργυροπούλι 100 και σε όλα τα χωριά σχεδόν κάθε οικογένεια είχε αμπέλι.
Από τις παλιές ποικιλίες έμειναν σήμερα ο Ροδίτης, το Μπαντίκι η Λημνιώνα . Η αλλαγή έγινε γύρω στο 1936 εξαιτίας της φυλλοξήρας που έπληξε την περιοχή, τότε έγινε η διανομή αντιφυλλοξηρικών κλημάτων από τη Γεωργική Σχολή Λάρισας, που προώθησε τις ποικιλίες Μοσχάτο Αμβούργου, Μπαντίκι και Ροζακί».
Οπως τόνισε η διευθύντρια του Οινοποιείου η κοινωνική και οικονομική ζωή της περιοχής Τυρνάβου όχι απλά σχετίζεται αλλά καθορίζεται από την αμπελοκαλλιέργεια, το κρασί και το τσίπουρο.
Λέγεται πως στη μεγάλη διάδοση του αμπελιού και των προϊόντων του εκτός από τη φύση βοήθησε και ο ευφρόσυνος χαρακτήρας των Τυρναβιτών, ακούστε πως αυτός περιγράφεται σε ιστορικά κείμενα:
«Είναι ακόμη οι Τουρναβίταις ευλαβείς και εις το άκρον χαροκόποι και ξεφαντωτικοί, οπού σπάνια είναι, να μην ιδή τινάς Τουρναβίτην κρασοπατέρα»
Οι πρόγονοί μας φαίνεται πως ακολούθησαν και τη φράση του αρχαίου ποιητή Αλκαίου που έλεγε «πρώτο από όλα τα άλλα δένδρα φύτεψε αμπέλι» και έτσι μέχρι τις μέρες μας το αμπέλι αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας της περιοχής, ενώ τα προϊόντα του, το κρασί και το τσίπουρο, είναι πάντα πρόθυμοι συμπαραστάτες στο σύνολο των κοινωνικών εκφράσεων και συχνά αποτελούν και το κέντρο τους.
Άλλωστε η φράση που έφτασε στις μέρες μας «όλα αμπέλια» (δηλαδή όλες οι εκτάσεις να φυτευτούν αμπέλια) και αποτελεί προτροπή- ευχή- πρόποση, αντανακλά το μέγεθος της τιμής που δίνουν οι ντόπιοι στο αμπέλι.
Κορύφωση της τιμής αυτής είναι το Μπουρανί έθιμο που συναντάται στον Τύρναβο την Καθαρά Δευτέρα, γιορτή που απορρέει από τις διονυσιακές γιορτές και την διονυσιακή λατρεία.
Πρόκειται για λαϊκό πανηγύρι με άσεμνα τραγούδια και πειράγματα, χορούς και άφθονη μέθη , που συμβολίζει την αναπαραγωγή και την ευγονία.
Ο Αχιλλέας Τζάρτζανος που περιγράφει το έθιμο λέει:
«Άμα άκουε κανείς τα τραγούδια αυτά, μπορούσε να λάβει μια ιδέα τι ήσαν τα φαλλικά και τα άλλα όμοια άσματα των αρχαίων Ελλήνων» .
Το Μπουρανί και το κρασί βρίσκονται σε μια σχέση αλληλεπίδρασης και είναι εξελισσόμενα στον χώρο και χρόνο της περιοχής Τυρνάβου από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας».
Στη συνέχεια αναφέρθηκε στη σημερινή εικόνα της αμπελοκαλλιέργειες στην ευρύτερη περιοχή του δήμου Τυρνάβου λέγοντας:
«Η περιοχή μας σήμερα καλλιεργείται ένας μεγάλος αμπελώνας 25.000 στρεμμάτων, αμπελώνας που αντιπροσωπεύει το 60% του αμπελώνα ολόκληρης της Θεσσαλίας.
Από τις οινοποιήσιμες ποικιλίες κυρίαρχη είναι το Μοσχάτο Τυρνάβου που καλλιεργείται σε πάνω από 10.000 στρ. υπάρχουν επίσης ο Ροδίτης, το Μπαντίκι, η Λημνίωνα, ποικιλίες που καλλιεργούνταν από παλιά , άλλες ελληνικές που εγκαταστάθηκαν αργότερα όπως το Ασύρτικο και η Μαλαγουζιά αλλά και «κοσμοπολίτισσες» ποικιλίες όπως το Syrah, Merlot, Cabernet S., Ugni Blanc, Maccabeu, Sauvignon Blanc, Chardonnay που βρήκαν και αυτές πρόσφορο έδαφος.
Ανάλογος και ο πλούτος των ειδών κρασιού που παράγονται κάποια με αναγνωρισμένη Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη Τύρναβος αξία που αναμένεται να διευρυνθεί το επόμενο διάστημα σε περισσότερες κατηγορίες κρασιών.
Μεγάλη αξία για την περιοχή μας είναι η ποικιλία Μοσχάτο Τυρνάβου γιατί σχεδόν το σύνολο της καλλιέργειας της χώρας βρίσκεται στην περιοχή μας.
Είναι το Μοσχάτο του Τυρνάβου αλλά και ο Τύρναβος του Μοσχάτου, περιοχή και ποικιλία είναι ταυτισμένα, πράγμα σπάνιο στον κόσμο για μια ποικιλία να έχει στο βασικό της όνομα γεωγραφικό προσδιορισμό, η περιοχή ακούγεται όπου αναγράφεται το όνομα της ποικιλίας.
Κυρίως πάνω σε αυτή την αξία στήνεται η ανάπτυξη και το μέλλον της αμπελουργίας του τόπου.
Το Τσίπουρο Τυρνάβου επίσης είναι μια μεγάλη αξία για τον τόπο, είναι Γεωγραφική Ένδειξη αναγνωρισμένη σε Ευρωπαϊκό επίπεδο από το 1989 και είναι ένα από τα δυο ποτά για τα οποία έχει δρομολογηθεί διεθνής αναγνώριση.
Να σημειώσω πως ο Τύρναβος είναι η μοναδική πόλη στην Ελλάδα που έχει Γεωγραφική Ένδειξη στο Τσίπουρο οι άλλες γεωγραφικές ενδείξεις αφορούν σε διαμερίσματα της χώρας.
Για όλες αυτές τις αξίες που δημιουργήθηκαν στην περιοχή πρωταγωνιστικό έπαιξε ο Αγροτικός Οινοποιητικός Συνεταιρισμός Τυρνάβου, αυτές όμως πρέπει όλοι να τις προστατεύσουμε, να τις εξελίξουμε και να τις επικοινωνήσουμε με κάθε τρόπο και αν και αυτό που λέω ακούγεται απλά σαν μια κοινότυπη προτροπή πιστέψτε με πως έρχονται σοβαροί κίνδυνοι για το αμπέλι και για το κρασί.
Θέλω να επισημάνω επίσης ότι το κρασί έθρεψε κόσμο από τα αρχαία ακόμα χρόνια. Το συνηθισμένο πρωινό των αρχαίων ήταν κρασί στο οποίο πρόσθεταν παξιμάδι και αυτό συνεχίστηκε στους αιώνες και έφτασε μέχρι τις μέρες των πατεράδων και των παππούδων μας.
Αυτό το πρωινό τους χόρταινε αλλά και τους έδινε τη δύναμη και την ευεξία για να ξεκινήσουν την μέρα τους και να εργαστούν.
Πέρα όμως από τη θρέψη η ευεργετική επίδραση του κρασιού στην υγεία έχει υποστηριχτεί από το ιατρικό επάγγελμα από την εποχή του Ιπποκράτη ακόμα και φτάσαμε στο λεγόμενο «γαλλικό παράδοξο» γύρω στο 1990 που καθόρισε και τα επόμενα χρόνια.
Ο Ιπποκράτης συνιστούσε το κρασί συνήθως μαζί με κάποια βότανα και το χρησιμοποιούσαν σαν αντιπυρετικό, διουρητικό, απολυμαντικό πληγών αλλά και διατροφικό πρόσθετο.
Επίσης επειδή οι παθογόνοι για τον άνθρωπο μικροοργανισμοί δεν ζουν στο περιβάλλον του κρασιού ακόμα και μέχρι τον 18ο αιώνα θεωρούνταν το κρασί ασφαλέστερο από το νερό».
Στη συνέχεια αναφερόμενη στις ευεργετικές ιδιότητες του κρασιού τόνισε τα εξής:
«Μια κρίσιμη καμπή στην επιστημονική στήριξη των ευεργετικών ιδιοτήτων του κρασιού που κράτησε όμως δεκαετίες ξεκίνησε με την ποτοαπαγόρευση στην Αμερική, όπου μάλιστα για να υποστηριχτεί η ποτοαπαγόρευση αποκρύπτονταν μελέτες του δικού τους Εθνικού Ινστιτούτο Υγείας που έδειχναν πως η μέτρια κατανάλωση κρασιού μείωνε τους θανάτους από στεφανιαία νόσο κατά 50%.
Γύρω στο 1990 αποκαλύφθηκε το λεγόμενο «γαλλικό παράδοξο» το γεγονός δηλαδή ότι στη νότια Γαλλία ενώ η διατροφή των ντόπιων περιείχε πολλά τυριά, λιπαρά και κρέατα το ποσοστό των καρδιακών παθήσεων ήταν πολύ χαμηλό.
Αυτό αποδόθηκε στην καθημερινή κατανάλωση κόκκινου κρασιού των Γάλλων και άρχισε ξανά να αλλάζει η θεώρηση της κοινής γνώμης για το κρασί και να μετατρέπεται ξανά σε ευεργετικό.
Από τότε πάνω από 400 μελέτες αποκαλύπτουν πως η τακτική και μέτρια κατανάλωση κρασιού προστατεύει, από τις καρδιακές παθήσεις, έχει αντικαρκινική δράση, επιμηκύνει το προσδόκιμο ζωής, λειτουργεί σαν ήπιο ηρεμιστικό, δρα αντιγηραντικά και προστατεύει τις διανοητικές λειτουργίες των ηλικιωμένων».
Τέλος κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για τις επιθέσεις που δέχεται το κρασί σημείωσε:
«Το τελευταίο διάστημα όμως φαίνεται πως πηγαίνουμε ξανά προς την σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού, το αλκοόλ και το κρασί αρχίζουν συστηματικά να δαιμονοποιούνται.
Στις οινοπαραγωγικές χώρες όπως και στη δική μας το κρασί βρίσκεται αντιμέτωπο με τον ανταγωνισμό της μπύρας και των διαφόρων κοκτέιλ,
στην Αμερική τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα, μελέτες δείχνουν πως οι ενήλικες θεωρούν ακόμα και την με μέτρο κατανάλωση κρασιού πιο επικίνδυνη από την κάνναβη και θεωρούν πως θα μπορούσε η κάνναβη και η μαριχουάνα να υποκαταστήσουν το κρασί.
Το ερώτημα που γεννάται είναι ποια κίνητρα οδηγούν στη διαμόρφωση μιας τέτοιας κοινωνικής συνείδησης που οδηγεί τους νέους κυρίως να καταναλώνουν λιγότερο ή και καθόλου κρασί;
Κατά την ταπεινή μου γνώμη δεν είναι καθόλου αθώα αυτά τα κίνητρα και δεν στοχεύουν σε προστασία των ανθρώπων, αλλά αντίθετα στη εξάρτησή τους από νέα συμφέροντα και ουσίες, στον έλεγχο και στην απομόνωσή τους.
Από την άλλη στην Ευρωπαική Ένωση η Έκθεση του Παρατηρητηρίου Αγοράς Οίνου θεωρεί ότι το μέλλον του οίνου, ως παραδοσιακό προϊόν που μέχρι σήμερα γνωρίζουμε, δεν είναι ευοίωνο,
-κυρίως λόγω της συνεχούς μείωσης της κατανάλωσης οίνου
-των νέων γενεών που δεν ακολουθούν τα πρότυπα κατανάλωσης των προηγούμενων γενεών,
-αλλά και λόγω των καθοδηγούμενων τάσεων που οδηγούν δήθεν σε πιο υγιεινό τρόπο ζωής.
Αυτά είναι λοιπόν που έρχονται,
ας είναι αυτή η γιορτή κρασιού μια ευκαιρία για να αναδείξουμε το κρασί,
να το προστατεύσουμε,
να το υπερασπιστούμε,
να φτιάξουμε ένα ακόμα μικρό οχυρό στον πόλεμο που ξεκινάει,
να μην φτάσουμε να ξεχάσουμε όσα μάθαμε και βιώσαμε σαν λαός για πάνω από 4000 χρόνια.
Θα τελειώσω με μια προτροπή από όποια θέση βρίσκεται ο καθένας μας να στηρίξουμε το αμπέλι που περνά δύσκολα στις μέρες μας,
να έχουμε στην καθημερινότητα μας το κρασί
και πάνω από όλα να το διδάξουμε στους νέους.
Αν είχαμε από ένα ποτηράκι κρασί στο χέρι να τσουγκρίζαμε και να λέγαμε όπως οι παλιοί
«ΟΛΑ ΑΜΠΕΛΙΑ»
ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΣΤΗ ΓΙΟΡΤΗ ΚΡΑΣΙΟΥ ΤΟΥ ΑΜΠΕΛΩΝΑ
ΚΑΙ ΚΑΛΗ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ»
