Η απώλεια του Y χρωμοσώματος στους άνδρες αρχίζει από τα 40 και αυξάνεται με την ηλικία. Νέα μελέτη τη συνδέει με καρκίνο και ανοσολογική αποδυνάμωση, ανοίγοντας τον δρόμο για προληπτικά τεστ και πιο στοχευμένες θεραπείες.
Για δεκαετίες, οι επιστήμονες θεωρούσαν το Y χρωμόσωμα απλώς ως τον “διακόπτη” που καθορίζει το αν ένα έμβρυο θα αναπτυχθεί ως αγόρι. Όμως, μια νέα επιστημονική μελέτη αλλάζει αυτή την αντίληψη, αποκαλύπτοντας ότι το μικρό αυτό χρωμόσωμα διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στην υγεία των ανδρών – και ότι η απώλειά του με την ηλικία αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο καρκίνου και μειώνει την αποτελεσματικότητα του ανοσοποιητικού συστήματος.
Τι είναι το LOY (Η απώλεια του Y χρωμοσώματος);
Το φαινόμενο LOY (Loss of Y) αναφέρεται στην απώλεια του Y χρωμοσώματος από ορισμένα κύτταρα του αίματος. Αν και πρόκειται για φυσιολογικό φαινόμενο της γήρανσης, η συχνότητά του αυξάνεται ραγδαία με την ηλικία.
Πόσο συχνό είναι;
- Κάτω των 40 ετών: LOY εμφανίζεται σε λιγότερο από 2% των ανδρών
- Γύρω στα 60 έτη: περίπου 15–20% παρουσιάζουν κύτταρα χωρίς Y
- Άνω των 70 ετών: το ποσοστό ανεβαίνει πάνω από 40%
- Καπνιστές: εμφανίζουν LOY νωρίτερα, ακόμη και στα τέλη των 50s
Ποιος είναι ο κίνδυνος;
Μέχρι τώρα, το LOY είχε συσχετιστεί με:
- Καρδιαγγειακές παθήσεις
- Νευροεκφυλιστικά νοσήματα (π.χ. Αλτσχάιμερ)
- Μειωμένο προσδόκιμο ζωής – έως και 5,5 χρόνια μικρότερο
Η νέα μελέτη, όμως, δείχνει και κάτι ακόμη πιο ανησυχητικό: ισχυρή σύνδεση με καρκίνο.
Τι αποκάλυψε η νέα μελέτη
Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, το Πανεπιστήμιο Ουψάλα και το Broad Institute του MIT και του Χάρβαρντ ανέλυσαν χιλιάδες καρκινικά κύτταρα από ασθενείς και πειραματόζωα.
Βρήκαν ότι:
- Τα κύτταρα χωρίς Y χρωμόσωμα δεν περιορίζονται στους όγκους αλλά κυριαρχούν και στο ανοσοποιητικό περιβάλλον γύρω τους.
- Τα CD4⁺ Τ-λεμφοκύτταρα μετατρέπονται σε κύτταρα που καταστέλλουν την ανοσία.
- Τα CD8⁺ κυτταροτοξικά Τ-κύτταρα – δηλαδή οι “δολοφόνοι” του ανοσοποιητικού – χάνουν τη δύναμή τους.
- Όσο μεγαλύτερο ποσοστό LOY υπήρχε στο αίμα, τόσο πιο επιθετικοί ήταν οι όγκοι.
Τι σημαίνει αυτό για το μέλλον της ιατρικής;
Η μελέτη προτείνει ότι:
- Ένα απλό τεστ αίματος θα μπορούσε να εντοπίζει εγκαίρως τους άνδρες με αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο
- Οι ανοσοθεραπείες, όπως οι CAR-T, μπορεί να είναι λιγότερο αποτελεσματικές σε ασθενείς με LOY – άρα χρειάζεται προσαρμογή της θεραπείας
- Θα μπορούσε να ξεκινήσει πρόληψη με βάση το LOY, ιδίως σε καπνιστές ή άνδρες με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου
Ανοιχτά ερωτήματα
Αν και οι συσχετίσεις είναι ισχυρές, παραμένει ανοιχτό το ερώτημα της αιτιότητας: Προκαλεί το LOY τον καρκίνο ή είναι αποτέλεσμα της γήρανσης;
Οι ερευνητές μελετούν ήδη:
- Τον ρόλο της οξειδωτικής φθοράς στην απώλεια του Y
- Πιθανή προστατευτική δράση από άσκηση, αντιοξειδωτικά και διακοπή καπνίσματος
- Τη χρήση γονιδιακής επεξεργασίας για να αποτραπεί ή να αντιστραφεί το LOY
Το μικρό χρωμόσωμα με τον μεγάλο ρόλο
Παρότι το Y είναι το πιο μικρό χρωμόσωμα και περιέχει μόλις 50–70 γονίδια, η απουσία του επηρεάζει την υγεία των ανδρών σε βάθος.
Από την εμβρυϊκή ανάπτυξη έως τη μακροβιότητα, το Y παίζει ρόλο-κλειδί στην άμυνα του οργανισμού. Στο μέλλον, ο έλεγχός του ίσως γίνει τόσο απαραίτητος όσο και η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης.
