Καθώς τα υδάτινα αποθέματα της Αθήνας πέφτουν σε ιστορικά χαμηλά, οι αρχές στρέφονται σε μια λύση κρυμμένη κάτω από την ίδια την πόλη: την επαναλειτουργία του Υδραγωγείου του Αδριανού, ενός ρωμαϊκού έργου μηχανικής που παραμένει σχεδόν ανέπαφο επί 2.000 χρόνια.

Το υδραγωγείο κατασκευάστηκε μεταξύ 125 και 140 μ.Χ. από τον αυτοκράτορα Αδριανό, γνωστό για τη μανία του να χτίζει. Πρόκειται για ένα υπόγειο σύστημα βαρυτικής ροής, μήκους περίπου 24 χιλιομέτρων, που συγκεντρώνει νερό από την Πάρνηθα μέσω ενός εκτεταμένου δικτύου 456 φρεατίων—από τα οποία σώζονται 390, ενώ 174 είναι ορατά σε δημόσιους χώρους (Smithsonian Magazine).

Λειτούργησε απρόσκοπτα επί 1.300 χρόνια, εξυπηρετώντας τα δημόσια λουτρά και τις κατοικίες της αρχαίας Αθήνας, ώσπου σταμάτησε να χρησιμοποιείται επί Οθωμανών. Τον 19ο αιώνα ενεργοποιήθηκε για λίγο λόγω λειψυδρίας, αλλά στη σύγχρονη εποχή ξεχάστηκε. Η κεντρική δεξαμενή του, κάτω από την πλατεία Δεξαμενής στο Κολωνάκι, έμεινε ανενεργή για δεκαετίες.

«Το 95% των πελατών μου δεν ξέρει καν ότι υπάρχει υδραγωγείο. Ξέρουν τη Δεξαμενή μόνο για το καφέ», λέει χαρακτηριστικά ο ιδιοκτήτης του καφέ, Νεκτάριος Νικολόπουλος, στους New York Times.

Ωστόσο, η οικολογική και υδρολογική πίεση των τελευταίων ετών οδηγεί σε επανεξέταση παλιών λύσεων. Το καλοκαίρι του 2025, οι δεξαμενές Μόρνου και Εύηνου εμφανίζουν μόνο 60% της φυσιολογικής επιφάνειάς τους, από 79% πέρυσι και σχεδόν 100% το 2022. Η μείωση αυτή σχετίζεται με παρατεταμένες ξηρασίες, θερμικά κύματα, τουριστική υπερφόρτωση και μεγάλες πυρκαγιές στην Κρήτη και την Αττική (Smithsonian Magazine, Euronews).

Η ΕΥΔΑΠ, βλέποντας την ανάγκη για βιώσιμες εναλλακτικές, αποφάσισε να ενεργοποιήσει ξανά το αρχαίο υδραγωγείο. Όπως εξηγεί ο Γιώργος Σαχίνης, διευθυντής Στρατηγικής και Καινοτομίας της εταιρείας, στο National Geographic:

«Είναι πολύ απλό. Βγάζουμε νερό από ένα ρωμαϊκό φρεάτιο, το επεξεργαζόμαστε δίπλα στο αρχαίο σημείο και από εκεί το στέλνουμε στα σπίτια.»

Το πιλοτικό στάδιο περιλαμβάνει αγωγό μήκους 2,5 μιλίων που συνδέει την κεντρική δεξαμενή με δημοτικά κτίρια και κατοικίες. Αρχικά το νερό θα είναι μη πόσιμο, κατάλληλο όμως για άρδευση και τεχνικές χρήσεις (National Geographic).

Η πρωτοβουλία δεν έχει μόνο πρακτική σημασία, αλλά και συμβολικό βάρος. Όπως δήλωσε ο Χρήστος Γιοβανόπουλος, υπεύθυνος του έργου, το υδραγωγείο μπορεί να αξιοποιηθεί και σε άλλους δήμους της Αττικής, ενώ ήδη έχει ξεκινήσει συνεργασία με πέντε έως έξι ευρωπαϊκές πόλεις που διαθέτουν παρόμοια υδραυλικά μνημεία. Στόχος: η σύνδεση της πολιτιστικής και της υδατικής κληρονομιάς σε μια κοινή στρατηγική βιωσιμότητας (Euronews).

Αν η Αθήνα καταφέρει να διαχειριστεί με σοφία αυτό το μοναδικό ρωμαϊκό δώρο, τότε ίσως το Υδραγωγείο του Αδριανού λειτουργήσει ξανά ως ζωντανό σύστημα ύδρευσης – και ως παγκόσμιο πρότυπο επανάχρησης ιστορικών υποδομών.

Πηγές: