Η Ευρώπη χάνει τη φωνή της: Πώς η ελευθερία του Τύπου υποχωρεί – η Ελλάδα στο επίκεντρο.
Η ελευθερία του Τύπου στην Ευρώπη υποχωρεί. Αγωγές, παρακολουθήσεις και κυβερνητικός έλεγχος απειλούν τη δημοσιογραφία — η Ελλάδα στο επίκεντρο.
Η ελευθερία του Τύπου, δηλαδή το δικαίωμα των δημοσιογράφων να γράφουν ελεύθερα χωρίς φόβο ή παρεμβάσεις, βρίσκεται σε κρίση σε όλη την Ευρώπη.
Αυτό ήταν το βασικό μήνυμα της φετινής συνόδου του Media Freedom Rapid Response (MFRR), που έγινε στις Βρυξέλλες τον Οκτώβριο του 2025.
Ειδικοί και οργανώσεις για τα δικαιώματα των δημοσιογράφων προειδοποίησαν πως οι πιέσεις στα μέσα ενημέρωσης δεν προέρχονται μόνο από αυταρχικά καθεστώτα, αλλά και από δημοκρατικές κυβερνήσεις που εισάγουν νόμους και πρακτικές που περιορίζουν σιωπηρά την ανεξαρτησία του Τύπου.
Οι παλιές και οι νέες απειλές
Παλαιότερα, τα μεγαλύτερα προβλήματα ήταν οι αγωγές-εκφοβισμού (γνωστές ως SLAPPs) και οι παρακολουθήσεις δημοσιογράφων μέσω κατασκοπευτικών προγραμμάτων όπως το Predator ή το Pegasus.
Οι SLAPPs είναι δικαστικές αγωγές που δεν γίνονται για να κερδηθούν στο δικαστήριο, αλλά για να εξουθενώσουν οικονομικά και ψυχολογικά τους δημοσιογράφους, ώστε να σταματήσουν να ερευνούν ευαίσθητα θέματα.
Σήμερα όμως, η κατάσταση έχει γίνει πιο περίπλοκη.
Εκτός από τις αγωγές και τις παρακολουθήσεις, εμφανίζονται νέες μορφές πίεσης, όπως οι λεγόμενοι «νόμοι για ξένους πράκτορες».
Με αυτούς, τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης που λαμβάνουν χρηματοδότηση από το εξωτερικό πρέπει να δηλώνονται ως “ξένοι πράκτορες”, κάτι που τα στιγματίζει και κάνει τη λειτουργία τους σχεδόν αδύνατη.
Παραδείγματα από την Ευρώπη και τα Βαλκάνια
Στη Σερβία, οι δημοσιογράφοι δέχονται κυβερνητικές επιθέσεις, εκφοβισμό και παρακολούθηση.
Στη Γεωργία, νέος νόμος προβλέπει φυλάκιση έως 5 ετών αν ένας δημοσιογράφος δεν συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις του κράτους.
Στην Αλβανία υπάρχει πρόβλημα με τη μονοφωνία στα ΜΜΕ, ενώ στο Κόσοβο υπάρχουν συχνές λεκτικές επιθέσεις, ακόμη και από την κυβέρνηση.
Η Ελλάδα στο ευρωπαϊκό τοπίο
Η Ελλάδα αναφέρεται στο άρθρο ως παράδειγμα χώρας που μπορεί να ακολουθήσει επικίνδυνες πρακτικές, δηλαδή να υιοθετήσει μοντέλα που επιτρέπουν ακόμη μεγαλύτερη κυβερνητική επιρροή στα ΜΜΕ.
Η νομική σύμβουλος Φλουτούρα Κουσάρι εξηγεί ότι η Δανία πρότεινε έναν νέο θεσμό “διαμεσολαβητή για τα ΜΜΕ” με μεγάλες εξουσίες ελέγχου.
Αυτό, λέει, είναι επικίνδυνο γιατί χώρες όπως η Ελλάδα μπορούν να πουν:
«Απλώς ακολουθούμε το παράδειγμα της Δανίας»,
χρησιμοποιώντας αυτό το επιχείρημα για να εφαρμόσουν μέτρα που μειώνουν την ανεξαρτησία των δημοσιογράφων.
Η ανησυχία αυτή δεν είναι τυχαία.
Σύμφωνα με την οργάνωση Reporters Without Borders (RSF), η Ελλάδα παραμένει τελευταία χώρα στην Ε.Ε. ως προς την ελευθερία του Τύπου.
Αυτό σημαίνει ότι πολλοί δημοσιογράφοι, και όχι μόνο, στην Ελλάδα πιστεύουν πως υπάρχει πίεση, και εξάρτηση των μέσων από πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα.
Νέες τεχνολογικές απειλές
Μια καινούργια, ανησυχητική εξέλιξη είναι οι επιθέσεις μέσω τεχνητής νοημοσύνης.
Κακόβουλοι χρήστες δημιουργούν ψεύτικα προφίλ δημοσιογράφων ή βίντεο (deepfakes) που τους εμφανίζουν να λένε πράγματα που ποτέ δεν είπαν.
Όπως σημειώνει η Έλενα Ροντίνα:
«Μέχρι να αποδείξεις ότι δεν είσαι εσύ, η ζημιά έχει γίνει — και το ίντερνετ δεν ξεχνά.»
Προσπάθειες προστασίας
Υπάρχουν όμως και θετικά βήματα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εγκρίνει δύο σημαντικούς νόμους:
- την Οδηγία κατά των SLAPPs, που προστατεύει τους δημοσιογράφους από άδικες αγωγές, και
- τον Ευρωπαϊκό Νόμο για την Ελευθερία των ΜΜΕ (EMFA), που θεσπίζει κανόνες για ανεξάρτητη δημοσιογραφία και διαφάνεια στην ιδιοκτησία των μέσων.
Ωστόσο, όπως προειδοποιούν οι ειδικοί, οι νόμοι αυτοί θα μείνουν ανενεργοί αν οι κυβερνήσεις δεν δείξουν πραγματική βούληση να τους εφαρμόσουν δίκαια.
«Χάνεται ο σεβασμός»
Η Φλουτούρα Κουσάρι κλείνει με μια προειδοποίηση:
«Οι πολιτικοί δεν είναι υποχρεωμένοι να αγαπούν τους δημοσιογράφους,
αλλά πρέπει να σέβονται τον ρόλο τους στη δημοκρατία.
Αυτός ο σεβασμός χάνεται — όχι μόνο στα Βαλκάνια, αλλά και σε χώρες που κάποτε έδιναν το καλό παράδειγμα.»
Η Ευρώπη βιώνει μια σιωπηρή κρίση στη δημοσιογραφία.
Οι πιέσεις δεν είναι πάντα ορατές, αλλά λειτουργούν υπόγεια — μέσα από νόμους, οικονομικές εξαρτήσεις, τεχνολογία και συστηματική απαξίωση του επαγγέλματος.
Η Ελλάδα, ήδη σε δύσκολη θέση στους ευρωπαϊκούς δείκτες, καλείται να προστατεύσει την ανεξαρτησία των δημοσιογράφων της, πριν η «κανονικοποίηση» του ελέγχου στα ΜΜΕ γίνει μόνιμη κατάσταση.
Πηγή:Elena Rodina & Flutura Kusari (European Centre for Press and Media Freedom),“Beyond SLAPPs and Spyware: The Erosion of Media Freedom in Europe”, δημοσιευμένο στο Creatives Unite, 21 Οκτωβρίου 2025.
Προσοχή! Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των πληροφοριών του παραπάνω άρθρου ή μέρους αυτών μόνο αν αναφέρεται ως πηγή το https://paidis.com/ και υπάρχει ενεργός σύνδεσμος.
Τα πιο δημοφιλή Σήμερα
