Γιατί η μείωση της ηλιακής ακτινοβολίας μπορεί να είναι η πιο επικίνδυνη κλιματική λύση

Στα κλιματικά μοντέλα, αυτή η τεχνική φαίνεται να μειώνει τη θερμοκρασία. Στην πραγματικότητα όμως, σύμφωνα με τη νέα μελέτη, οι αβεβαιότητες, τα πρακτικά εμπόδια και οι πιθανοί κίνδυνοι είναι πολύ μεγαλύτεροι.

Από το τέλειο μοντέλο στην αβέβαιη πραγματικότητα

Στα μοντέλα, οι επιστήμονες μπορούν να υποθέσουν:

• ιδανικά σωματίδια,
• στον ιδανικό αριθμό,
• στο ιδανικό σημείο,
• τη σωστή στιγμή.

Στον πραγματικό κόσμο:

• δεν μπορούμε να ελέγξουμε τόσο ακριβώς τη διασπορά των σωματιδίων,
• δεν γνωρίζουμε όλες τις χημικές αντιδράσεις που θα συμβούν στη στρατόσφαιρα,
• δεν υπάρχει επαρκές διεθνές πλαίσιο για μια παγκόσμια παρέμβαση τόσο μεγάλης κλίμακας.

Η μελέτη τονίζει ότι οι εκβάσεις θα είναι πολύ περισσότερες — και συχνά πολύ πιο επικίνδυνες — από αυτές που δείχνουν τα μοντέλα.

Γιατί έχει σημασία το «πού» και «πότε»

Το αποτέλεσμα εξαρτάται έντονα από παράγοντες όπως:

• γεωγραφικό πλάτος έγχυσης,
• ύψος,
• εποχή,
• διάρκεια εφαρμογής.

Παραδείγματα κινδύνων:

• Έγχυση αερολυμάτων στους πόλους μπορεί να επηρεάσει τροπικούς μουσώνες, μειώνοντας ζωτικές βροχοπτώσεις σε ευαίσθητες περιοχές.
• Έγχυση κοντά στον ισημερινό μπορεί να μεταβάλει τη ζώνη των ανέμων (jet stream) και την κατανομή θερμότητας μεταξύ των ημισφαιρίων.

Το ερώτημα «ποιος αποφασίζει πού παρεμβαίνουμε» γίνεται λοιπόν κρίσιμο — και βαθιά πολιτικό.

Τα ηφαίστεια μάς δίνουν ενδείξεις

Η βασική έμπνευση προέρχεται από ηφαιστειακές εκρήξεις, που απελευθερώνουν θειούχα αέρια στη στρατόσφαιρα. Αυτά σχηματίζουν σωματίδια που ενισχύουν την αντανάκλαση του ηλιακού φωτός, μειώνοντας προσωρινά τη θερμοκρασία.

Κλασικό παράδειγμα: η έκρηξη του Πινατούμπο (1991).

• Η θερμοκρασία της Γης μειώθηκε σχεδόν κατά 1°C για λίγα χρόνια.
• Όμως παράλληλα:
  • διαταράχθηκαν οι μουσώνες,
  • άλλαξε η στρατοσφαιρική θερμοκρασία,
  • και επιδεινώθηκε η εξασθένηση του όζοντος.

Αυτό που προκαλεί η φύση για λίγο, εμείς θα το κάναμε μόνιμα, με όλους τους κινδύνους που αυτό συνεπάγεται.

Τα μειονεκτήματα των θειικών σωματιδίων

Τα περισσότερα μοντέλα SAI βασίζονται σε θειικά σωματίδια, επειδή αυτά λειτουργούν στα ηφαίστεια. Όμως:

• εντείνουν την καταστροφή του όζοντος,
• μπορεί να προκαλέσουν όξινη βροχή,
• αλλάζουν τη θερμοκρασία της στρατόσφαιρας, επηρεάζοντας μεγάλης κλίμακας ρεύματα αέρα.

Για αυτούς τους λόγους, διερευνώνται και άλλοι τύποι σωματιδίων.

Άλλα υλικά: καλή θεωρία, δύσκολη πράξη

Έχουν προταθεί υλικά όπως:

• ανθρακικό ασβέστιο,
• άλφα αλουμίνα,
• μορφές διοξειδίου του τιτανίου,
• κυβική ζιρκονία,
• ακόμη και διαμάντι.

Πολλά από αυτά έχουν ιδανικές οπτικές ιδιότητες για αντανάκλαση ηλιακού φωτός χωρίς υπερθέρμανση. Αλλά:

• υλικά όπως το διαμάντι είναι πρακτικά ανέφικτα σε ποσότητες,
• άλλα θα προκαλούσαν τεράστια πίεση στην παγκόσμια παραγωγή και τις τιμές,
• ορισμένα είναι άφθονα (π.χ. ανθρακικό ασβέστιο), αλλά παρουσιάζουν σοβαρά τεχνικά προβλήματα.

Για να λειτουργήσουν, τα σωματίδια πρέπει να είναι υπομικρονικά. Στο μέγεθος αυτό όμως τείνουν να συσσωματώνονται, μειώνοντας δραστικά την αποτελεσματικότητά τους — και αυξάνοντας την αβεβαιότητα.

---

Πέρα από την επιστήμη: πρακτικά, οικονομικά και πολιτικά εμπόδια

Η μελέτη τονίζει ότι:

• το κόστος παραγωγής, μεταφοράς και συνεχούς ανανέωσης των σωματιδίων είναι τεράστιο,
• η «μείωση της ηλιακής ακτινοβολίας» πρέπει να γίνεται συνεχώς (τα σωματίδια πέφτουν μέσα σε λίγα χρόνια),
• υπάρχει σοβαρός κίνδυνος μονομερών δράσεων από χώρες ή συμμαχίες.

Και ο μεγαλύτερος κίνδυνος: Αν η εφαρμογή σταματήσει απότομα, η συσσωρευμένη υπερθέρμανση θα εμφανιστεί πολύ γρήγορα, προκαλώντας απότομο κλιματικό σοκ.

Οι «μαύροι κύκνοι» της γεωμηχανικής

Εκτός από τους γνωστούς κινδύνους, υπάρχουν και οι απρόβλεπτες συνέπειες — αυτά που δεν μπορούμε καν να προβλέψουμε, ακριβώς επειδή παρεμβαίνουμε σε ένα εξαιρετικά πολύπλοκο σύστημα (ωκεανοί, σύννεφα, ατμόσφαιρα, οικοσυστήματα).

Τα μοντέλα:

• έχουν μεγάλες αβεβαιότητες στα σύννεφα,
• βασίζονται σε παραμετροποιήσεις,
• συχνά υπερεκτιμούν μελλοντικές θερμοκρασίες.

Κι όμως, η γεωμηχανική στοχεύει ακριβώς σε αυτό το πιο αδύναμα κατανοητό μέρος του κλιματικού συστήματος.

Συμπέρασμα: προσοχή πριν «πειράξουμε» την ηλιακή ακτινοβολία

Οι ερευνητές δεν προτείνουν διακοπή της έρευνας. Προτείνουν όμως:

• μεγάλη επιφύλαξη,
• ρεαλιστική αξιολόγηση των πραγματικών κινδύνων,
• και αποφυγή της αντιμετώπισης της μεθόδου ως «εύκολης λύσης».

Όπως το συνοψίζει ένας από τους συγγραφείς:

«Όταν μιλάμε για μείωση της ηλιακής ακτινοβολίας, μιλάμε για ανταλλαγή κινδύνων —
και στην πραγματικότητα τα πράγματα σπάνια εξελίσσονται όπως στα μοντέλα.»

Πηγή: Βασισμένο στη μελέτη: Miranda Hack et al., “Engineering and logistical concerns add practical limitations to stratospheric aerosol injection strategies”, Scientific Reports (2025).

Προσοχή! Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των πληροφοριών του παραπάνω άρθρου ή μέρους αυτών μόνο αν αναφέρεται ως πηγή το https://paidis.com/ και υπάρχει ενεργός σύνδεσμος.