Καύση Σκουπιδιών: Οι Επιπτώσεις σε Υγεία – Περιβάλλον & Το Ελληνικό Σχέδιο για 6 Αποτεφρωτήρες

1. Τι ρύποι παράγονται κατά την καύση απορριμμάτων

Οι αποτεφρωτήρες απελευθερώνουν:

• λεπτά σωματίδια PM₂.₅ και PM₁₀
• NOₓ, SOₓ
• βαρέα μέταλλα (Hg, Pb, Cd)
• διοξίνες & φουράνια
• PCBs

Οι ουσίες αυτές συνδέονται διεθνώς με αναπνευστικές, καρδιαγγειακές και ογκολογικές παθήσεις.
Η UK Health Security Agency επισημαίνει ότι οι σύγχρονες μονάδες εκπέμπουν λιγότερα καυσαέρια, αλλά τα διαθέσιμα δεδομένα δεν επιτρέπουν να αποκλειστούν επιβλαβείς επιπτώσεις.

2. Ρύπανση εδάφους, νερών και τροφίμων

Η καύση παράγει bottom ash και ιδιαίτερα τοξική fly ash, η οποία περιέχει συμπυκνωμένες διοξίνες και βαρέα μέταλλα.

Αν δεν γίνει σωστή διαχείριση, μπορούν να ρυπανθούν:

• γεωργικά εδάφη
• υπόγεια νερά
• τρόφιμα (αυγά, λαχανικά, ζωικά προϊόντα)

3. Καύση απορριμμάτων και κλιματική αλλαγή

Η καύση ενός τόνου απορριμμάτων εκλύει 0,7–1,7 τόνους CO₂, κυρίως λόγω των πλαστικών.
Οι αναλύσεις της ClientEarth δείχνουν ότι η ενεργειακή απόδοση είναι χαμηλή και μπορεί να γίνει πιο επιβαρυντική από το φυσικό αέριο σε όρους εκπομπών.

4. Κοινωνική διάσταση – Ποιοι επιβαρύνονται περισσότερο

Οι μονάδες καύσης τείνουν να χωροθετούνται σε περιοχές:

• χαμηλότερου εισοδήματος
• με ήδη υψηλό περιβαλλοντικό φορτίο
• χωρίς δυνατότητα κοινωνικής αντίδρασης

Αυτό έχει αναγνωριστεί διεθνώς ως ζήτημα περιβαλλοντικής αδικίας.

5. Διεθνείς τεκμηριωμένες μελέτες: Τι δείχνουν οι πραγματικές περιπτώσεις

Ακολουθούν οι σημαντικότερες επιστημονικά καταγεγραμμένες περιπτώσεις.

5.1 Ιταλία & Γαλλία – Αυξημένοι καρκίνοι γύρω από αποτεφρωτήρες

Pietrasanta (Ιταλία)

• Καρκίνος πνεύμονα: OR 1,5
• Καρκίνος λάρυγγα: OR 3,2

Trieste (Ιταλία)

• Έως 6,7× μεγαλύτερος κίνδυνος καρκίνου πνεύμονα κοντά στη μονάδα.

Nice (Γαλλία)

• Αυξημένος καρκίνος πνεύμονα στους άνδρες.

5.2 Ισπανία – Αυξημένη θνησιμότητα από καρκίνο σε ακτίνα 5 km

Μελέτη Garcia-Pérez:

• Συνολική θνησιμότητα από καρκίνο: RR 1,09
• Καρκίνος πνεύμονα: RR 1,17

5.3 Pisa & Turin (Ιταλία)

Αυξημένες εισαγωγές για:

• αναπνευστικά
• καρδιαγγειακά

σε περιόδους αιχμής εκπομπών από τη μονάδα.

6. Harlingen (Ολλανδία): Μία από τις πιο καθαρές αποδείξεις ρύπανσης

• Διοξίνες στα αυγά: έως 300% πάνω από τα όρια
• PFAS: έως 138× πάνω από το όριο στο νερό
• Βαρέα μέταλλα σε χερσαία δείγματα

7. Η μελέτη BEED (Ηνωμένο Βασίλειο): Διοξίνες στο μητρικό γάλα

Η μελέτη BEED (UK BEED Study) είναι εξαιρετικά σημαντική γιατί εξετάζει άμεσα πώς επηρεάζεται το ανθρώπινο σώμα από τις εκπομπές των αποτεφρωτήρων — όχι θεωρητικά, αλλά με μετρήσεις σε μητρικό γάλα.

Τι μας λέει στην πράξη η μελέτη BEED

1. Δεν αρκεί η απόσταση από την καμινάδα για να πούμε “υπάρχει κίνδυνος”

Όταν οι ερευνητές εξέτασαν τα δεδομένα απλώς με βάση την απόσταση του σπιτιού από τον αποτεφρωτήρα:

• δεν βρέθηκε καμία στατιστική συσχέτιση
• άρα δεν μπορούμε να πούμε ότι “όσο πιο κοντά ζεις, τόσο περισσότερες διοξίνες έχεις στο σώμα σου”

– Αυτό σημαίνει ότι η έκθεση δεν σχετίζεται γραμμικά με την απόσταση. Γιατί; Επειδή οι ρύποι δεν ταξιδεύουν ευθεία, αλλά μετακινούνται με:

• ανέμους
• θερμοκρασιακές αναστροφές
• ανάγλυφο εδάφους
• ύψος της καμινάδας

2. Με χρήση μοντέλων διασποράς, βρέθηκε συσχέτιση με τα επιβαρυμένα σημεία

Όταν όμως οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μοντέλα διασποράς καπνού και σωματιδίων (δηλαδή υπολογισμούς του πού πηγαίνουν πραγματικά οι ρύποι):

– βρέθηκε στατιστικά σημαντική συσχέτιση ανάμεσα σε:

• περιοχές όπου το μοντέλο έδειχνε εναπόθεση σωματιδίων από τον αποτεφρωτήρα
  και
• αυξημένα επίπεδα διοξινών/PCBs στο μητρικό γάλα.

Τι σημαίνει αυτό;

• Όχι ότι οι μητέρες είχαν “πολύ υψηλές” τιμές.
• Αλλά ότι ένα μέρος του συνολικού φορτίου ρύπων στον οργανισμό τους προερχόταν από τον αποτεφρωτήρα.

3. Τα επίπεδα διοξινών στο μητρικό γάλα ήταν εντός των ευρωπαϊκών “τυπικών” τιμών

Αυτό σημαίνει ότι:

• η κύρια πηγή διοξινών εξακολουθεί να είναι η διατροφή (ιδίως ζωικά λίπη)
• οι αποτεφρωτήρες δεν ήταν η μεγαλύτερη πηγή επιβάρυνσης, αλλά προσέθεταν ένα μικρό, μετρήσιμο όμως ποσοστό.

Η μελέτη δείχνει ότι οι αποτεφρωτήρες δεν είναι αθώοι, ακόμη κι όταν λειτουργούν “εντός ορίων”.
Δεν προκαλούν υπερβολική έκθεση, αλλά η έκθεση υπάρχει και είναι μετρήσιμη.

Το ελληνικό σχέδιο: Έξι νέες μονάδες καύσης απορριμμάτων

Σύμφωνα με την Καθημερινή (20/05/2025):

• Η ελληνική κυβέρνηση σκοπεύει να θέσει σε δημόσια διαβούλευση τη δημιουργία έξι (6) μονάδων καύσης απορριμμάτων.
• Θα διαχειρίζονται 1,3 εκατ. τόνους απορριμματογενών καυσίμων ετησίως.
• Άλλοι 150.000 τόνοι υψηλής ποιότητας RDF/SRF θα πηγαίνουν στην τσιμεντοβιομηχανία.
• Το έργο θα πραγματοποιηθεί από ιδιώτες με συμβάσεις 25 ετών και εγγυημένη τροφοδοσία απορριμμάτων.

Ενδεικτικές περιοχές χωροθέτησης:

Σύμφωνα με την περιβαλλοντική μελέτη του ΥΠΕΝ, το εθνικό σχέδιο προβλέπει τη δημιουργία έξι μονάδων καύσης απορριμμάτων, κατανεμημένων σε τέσσερις Διαχειριστικές Ενότητες (Δ.Ε.): μία στη Ροδόπη (Ανατολική Μακεδονία–Θράκη), μία στην Κοζάνη (που θα καλύπτει Κεντρική & Δυτική Μακεδονία, Ήπειρο, Θεσσαλία και Ιόνια Νησιά), μία για την Αττική, και μία για Νότιο Ελλάδα – Νησιά Αιγαίου. Συνολικά, οι μονάδες αυτές θα επεξεργάζονται περίπου 1,3 εκατ. τόνους απορριμματογενών καυσίμων ετησίως. Αντιδράσεις κομμάτων και περιβαλλοντικών φορέων καταγράφονται ήδη.

Συμπέρασμα

Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι οι αποτεφρωτήρες:

• μπορούν να προκαλέσουν τοπικές περιβαλλοντικές βλάβες,
• μπορούν να αυξήσουν την έκθεση του πληθυσμού σε διοξίνες και PFAS,
• είναι ενεργοβόρες και κλιματικά επιβαρυντικές λύσεις,
• συχνά ανταγωνίζονται την ανακύκλωση,
• ενώ οι επιδημιολογικές ενδείξεις για καρκίνους και ασθένειες είναι σημαντικές. 

Με την ελληνική κυβέρνηση να σχεδιάζει έξι νέες μονάδες, η δημόσια συζήτηση για τους πραγματικούς κινδύνους —και για το αν υπάρχουν καλύτερες εναλλακτικές— είναι πιο επίκαιρη από ποτέ.

Προσοχή! Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των πληροφοριών του παραπάνω άρθρου ή μέρους αυτών μόνο αν αναφέρεται ως πηγή το https://paidis.com/ και υπάρχει ενεργός σύνδεσμος.