Παγκόσμια ανησυχία για την ιλαρά που εξαπλώνεται

Η ιλαρά είναι μία από τις πιο μεταδοτικές ιογενείς ασθένειες στον άνθρωπο — και όμως προλαμβάνεται εύκολα με ένα ασφαλές και εξαιρετικά αποτελεσματικό εμβόλιο.

Η νόσος βρισκόταν σε πορεία εξάλειψης παγκοσμίως. Μεταξύ 2000 και 2022, οι εμβολιαστικές εκστρατείες παγκοσμίως απέτρεψαν περίπου 57 εκατομμύρια θανάτους, και μέχρι το 2023, 82 χώρες είχαν καταφέρει να εξαλείψουν τον ιό.

Ωστόσο, αυτή η πορεία εκτροχιάστηκε. Στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Περιοχή (ΕΟΧ) — που περιλαμβάνει όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ, καθώς και την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία — τα καταγεγραμμένα κρούσματα αυξήθηκαν σχεδόν δέκα φορές το 2024 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.

Στην ευρύτερη ευρωπαϊκή περιοχή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), τα κρούσματα ιλαράς το 2024 έφτασαν στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 25 ετών. Σε παγκόσμια κλίμακα, περισσότεροι από 107.000 άνθρωποι — κυρίως μικρά παιδιά — πέθαναν από τη νόσο το 2023.

Πιο πρόσφατα, τον Φεβρουάριο του 2025, η ασθένεια επανήλθε στα πρωτοσέλιδα, όταν μια επιδημία στο Τέξας οδήγησε στους πρώτους θανάτους από ιλαρά στις ΗΠΑ μετά από δέκα χρόνια.

Όχι μόνο παιδική ασθένεια

Οι λόγοι πίσω από την αναζωπύρωση είναι πολλοί, αλλά ένας από τους βασικότερους είναι η αυξανόμενη διστακτικότητα απέναντι στα εμβόλια και η πτώση των εμβολιασμών των παιδιών κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19.

«Η ιλαρά επέστρεψε, και αυτό είναι ένα καμπανάκι κινδύνου. Χωρίς υψηλά ποσοστά εμβολιασμού, δεν υπάρχει ασφάλεια για τη δημόσια υγεία», προειδοποίησε ο Hans P. Kluge, περιφερειακός διευθυντής του ΠΟΥ για την Ευρώπη.

Η ιλαρά δεν προκαλεί απλώς ασθένεια — μπορεί να εξασθενήσει το ανοσοποιητικό σύστημα για μήνες ή και χρόνια μετά την ανάρρωση. Ο ιός προκαλεί τη λεγόμενη «ανοσολογική αμνησία», κάνοντας το σώμα να «ξεχνά» την ανοσία που είχε αποκτήσει από προηγούμενες λοιμώξεις ή εμβόλια. Έτσι, τα άτομα γίνονται πιο ευάλωτα σε ασθένειες από τις οποίες ήταν προηγουμένως προστατευμένα.

Μια μικτή ευρωπαϊκή εικόνα

Η ιλαρά αναζωπυρώνεται σε όλη την Ευρώπη, αλλά η κατάσταση διαφέρει σημαντικά ανά χώρα. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC), το 2024 αναφέρθηκαν 32.212 κρούσματα στην ΕΟΧ – από μόλις 3.973 το 2023.

Ωστόσο, η αύξηση οφείλεται κυρίως σε μια μεγάλη επιδημία στη Ρουμανία, η οποία μόνη της ανέφερε 27.321 κρούσματα. Η Αυστρία, το Βέλγιο, η Ιρλανδία και η Ιταλία είχαν επίσης σημαντικές αυξήσεις, ενώ οι σκανδιναβικές χώρες παρουσίασαν ελάχιστες μεταβολές.

Μια κρίση που μπορεί να αποφευχθεί

Οι θρησκευτικές ή ιδεολογικές αντιρρήσεις εξηγούν μόνο ένα μικρό ποσοστό των περιπτώσεων. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η διστακτικότητα των γονιών – που συχνά καθυστερούν ή αμφιβάλλουν, χωρίς να αρνούνται πλήρως τον εμβολιασμό.

«Σήμερα, οι γονείς βομβαρδίζονται με κάθε είδους πληροφορίες από παντού — είναι εξαιρετικά δύσκολο να ξεχωρίσουν τι είναι αξιόπιστο», λέει η Heidi Larson, ιδρύτρια του Vaccine Confidence Project στο Λονδίνο.

Μεταξύ 2020 και 2023, 16 από τις 30 χώρες της ΕΟΧ ανέφεραν μείωση στην κάλυψη της ιλαράς, ιδιαίτερα για τη δεύτερη δόση.

Ένας ακόμη λόγος για τη μείωση των εμβολιασμών ήταν η διακοπή των υπηρεσιών υγείας κατά την πανδημία. «Κάποιοι γονείς απέφευγαν τις επισκέψεις σε γιατρούς λόγω φόβου μόλυνσης, άλλοι επειδή οι υπηρεσίες είχαν ανασταλεί», εξηγεί η Larson.

Σε ορισμένες χώρες υπήρξαν και προβλήματα προμήθειας. Από πέρσι, η Ιαπωνία αντιμετωπίζει έλλειψη του εμβολίου ιλαράς-ερυθράς (MR) λόγω προβλημάτων παραγωγής.

Αλλά στις ανεπτυγμένες χώρες, το πρόβλημα είναι περισσότερο ψυχολογικό παρά πρακτικό. Οι ανησυχίες των γονιών συνήθως αφορούν το αν το εμβόλιο είναι ασφαλές, αποτελεσματικό ή απαραίτητο, ενώ κάποιοι θεωρούν ότι τα παιδιά λαμβάνουν «πολλά εμβόλια σε μικρό χρονικό διάστημα».

«Δεν είναι δίκαιο να κατηγορούμε τους γονείς ότι θέλουν να βλάψουν τα παιδιά τους», προσθέτει η Larson. «Οι περισσότεροι θέλουν απλώς να κάνουν αυτό που θεωρούν καλύτερο — αλλά μερικές φορές είναι δύσκολο να ξεχωρίσουν ποιο είναι αυτό.»

«Ο ιός της ιλαράς δεν ξεκουράζεται ποτέ — και ούτε κι εμείς μπορούμε να ξεκουραστούμε», σημείωσε ο Hans P. Kluge του ΠΟΥ.

Προσοχή! Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των πληροφοριών του παραπάνω άρθρου ή μέρους αυτών μόνο αν αναφέρεται ως πηγή το https://paidis.com/ και υπάρχει ενεργός σύνδεσμος.