Ψηφιακό ευρώ: το νέο πρόσωπο του χρήματος ή το τέλος της ιδιωτικότητας στις συναλλαγές;

Τι είναι το ψηφιακό ευρώ

Το ψηφιακό ευρώ είναι μια ηλεκτρονική μορφή χρήματος της ΕΚΤ — ευρώ που εκδίδεται απευθείας από την Κεντρική Τράπεζα και έχει την ίδια αξία με τα φυσικά μετρητά.
Οι πολίτες θα μπορούν να τα αποθηκεύουν σε ψηφιακά πορτοφόλια (wallets) στο κινητό, ή στον υπολογιστή τους, και να πληρώνουν παντού, ακόμη και χωρίς σύνδεση στο διαδίκτυο (offline mode).

Η ΕΚΤ τονίζει ότι τα μετρητά δεν πρόκειται να καταργηθούν, αλλά το ψηφιακό ευρώ θα λειτουργεί παράλληλα, προσφέροντας μια επιπλέον, δημόσια εγγυημένη μορφή πληρωμής.

Πότε έρχεται

Η ΕΚΤ έχει ήδη ολοκληρώσει τη φάση έρευνας (2021–2023) και βρίσκεται από το φθινόπωρο του 2025 στη “φάση προετοιμασίας”, η οποία θα διαρκέσει δύο χρόνια.
Σε αυτή τη φάση θα γίνουν οι τεχνικές δοκιμές, η επιλογή των συνεργατών και η κατάρτιση του νομικού πλαισίου.

Αν εγκριθεί η σχετική νομοθεσία από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, το πιλοτικό πρόγραμμα θα ξεκινήσει το 2027, με στόχο την πλήρη κυκλοφορία περίπου το 2029.

Τι υπόσχεται το ψηφιακό ευρώ

Άμεσες και εύκολες πληρωμές

Οι συναλλαγές θα γίνονται σε πραγματικό χρόνο, χωρίς τραπεζικά τέλη, ενώ το offline σύστημα θα επιτρέπει πληρωμές χωρίς ίντερνετ.

Ασφάλεια και εγγύηση του κράτους

Το ψηφιακό ευρώ θα είναι υποχρέωση της ΕΚΤ — όχι μιας ιδιωτικής τράπεζας.
Έτσι, δεν θα επηρεάζεται από χρεοκοπίες ή κρίσεις στον τραπεζικό τομέα.

Ευρωπαϊκή αυτονομία

Θα μειώσει την εξάρτηση της Ευρώπης από αμερικανικά συστήματα πληρωμών (Visa, Mastercard) και από ιδιωτικά κρυπτονομίσματα, ενισχύοντας τη νομισματική ανεξαρτησία της Ε.Ε.

Οι δυνητικοί κίνδυνοι και οι αντιδράσεις

Παρά τις διαβεβαιώσεις της ΕΚΤ, οι αντιδράσεις είναι έντονες — από πολίτες μέχρι ευρωβουλευτές και τραπεζικούς οργανισμούς.
Οι ειδικοί εντοπίζουν πολλαπλούς κινδύνους που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν πριν το ψηφιακό ευρώ γίνει πραγματικότητα.

1. Περιορισμός ιδιωτικότητας και μαζική παρακολούθηση

Η ΕΚΤ υπόσχεται “cash-like” ιδιωτικότητα για μικρές offline πληρωμές, όμως όλες οι online συναλλαγές θα καταγράφονται.
Αυτό σημαίνει ότι οι οικονομικές κινήσεις των πολιτών θα είναι θεωρητικά ιχνηλάσιμες, έστω και υπό νομικούς περιορισμούς.

Τι φοβούνται οι ειδικοί:
Νομικοί όπως του Brussels Privacy Hub τονίζουν ότι χωρίς σαφή διαχωρισμό ρόλων (ποιος έχει πρόσβαση στα δεδομένα, ποιος τα αποθηκεύει, ποιος τα ελέγχει) το σύστημα μπορεί να μετατραπεί σε μηχανισμό κρατικής ή εμπορικής επιτήρησης.

2. Δυνατότητα ελέγχου ή “παγώματος” χρημάτων

Αν το σύστημα είναι κεντρικά ελεγχόμενο, υπάρχει θεωρητικά η δυνατότητα “απενεργοποίησης” πορτοφολιών — για λόγους ασφαλείας ή νομικής συμμόρφωσης.
Η ΕΚΤ έχει διαβεβαιώσει ότι τέτοιοι περιορισμοί θα εφαρμόζονται μόνο για καταπολέμηση εγκλημάτων (ξέπλυμα χρήματος, τρομοκρατία), όμως δεν υπάρχουν νομικές εγγυήσεις που να αποκλείουν μελλοντική κατάχρηση.

Αντιδράσεις:
Κάποιοι ευρωβουλευτές προειδοποίησαν ότι, χωρίς ισχυρές δικλίδες, ένα κεντρικό ψηφιακό σύστημα μπορεί να επιτρέπει στοχευμένο “πάγωμα” ή περιορισμό συναλλαγών για πολιτικούς ή διοικητικούς λόγους.

3. Κίνδυνος τεχνικών σφαλμάτων και κυβερνοεπιθέσεων

Το ψηφιακό ευρώ θα βασίζεται σε τεχνολογική υποδομή υψηλής πολυπλοκότητας.
Μια τεχνική διακοπή ή κυβερνοεπίθεση θα μπορούσε να παραλύσει προσωρινά μεγάλο μέρος του ευρωπαϊκού συστήματος πληρωμών.

Αντιδράσεις:
Μετά από πρόσφατη τεχνική βλάβη στο σύστημα πληρωμών της ΕΚΤ (Μάρτιος 2025), ευρωβουλευτές εξέφρασαν αμφιβολίες για την ικανότητα του οργανισμού να διαχειριστεί με ασφάλεια ένα τόσο ευαίσθητο ψηφιακό δίκτυο (Reuters, 10/03/2025).

4. Επιπτώσεις στο τραπεζικό σύστημα

Οι εμπορικές τράπεζες φοβούνται ότι, αν οι πολίτες μεταφέρουν μεγάλο μέρος των χρημάτων τους σε πορτοφόλια της ΕΚΤ, θα υπάρξει “αποστράγγιση καταθέσεων”, με συνέπειες για τη ρευστότητα και τη χορήγηση δανείων.

Αντιδράσεις:
Οικονομολόγοι του Centre for Economic Policy Research (CEPR) προειδοποιούν ότι, χωρίς όρια κατοχής ή αντικίνητρα, το ψηφιακό ευρώ μπορεί να αποσταθεροποιήσει τις εμπορικές τράπεζες, καθιστώντας το «νεκρό κατά την άφιξή του» (“dead on arrival”).

5. Έλλειψη σαφούς νομικού πλαισίου

Μέχρι σήμερα, το ψηφιακό ευρώ δεν διέπεται από δεσμευτικό νόμο.
Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής βρίσκεται υπό διαβούλευση και δεν καθορίζει ακόμη επακριβώς:

• ποιος θα έχει πρόσβαση στα δεδομένα,
• ποιος θα τα αποθηκεύει,
• και ποιος θα μπορεί να επιβάλει περιορισμούς στις συναλλαγές.

Αντιδράσεις:
Νομικοί (όπως στο ελληνικό γραφείο Tsamichas Law) επισημαίνουν ότι χωρίς ξεκάθαρο πλαίσιο, το εγχείρημα κινδυνεύει να βρεθεί αντιμέτωπο με δικαστικές προσφυγές για παραβίαση της ιδιωτικότητας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

Το ψηφιακό ευρώ θα μπορούσε να αλλάξει ριζικά τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε το χρήμα, αλλά το αν θα αποτελέσει ένα εργαλείο προόδου ή ελέγχου, θα εξαρτηθεί από:

• το νομικό πλαίσιο που θα θεσπιστεί,
• τη διαφάνεια με την οποία θα εφαρμοστεί,
• και τη θέληση των πολιτών και των θεσμών να προστατεύσουν την ελευθερία και την αυτονομία στις συναλλαγές τους.

Προσοχή! Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των πληροφοριών του παραπάνω άρθρου ή μέρους αυτών μόνο αν αναφέρεται ως πηγή το https://paidis.com/ και υπάρχει ενεργός σύνδεσμος.