Σε ποιον ανήκει ο Αρκτικός ωκεανός και τυχόν πόροι που θα μπορούσαν να βρεθούν κάτω από τα ύδατα του; Αυτή η ερώτηση έχει τεράστια οικονομική σημασία. Το Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ εκτιμά ότι έως και το 25% των αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου (και όχι μόνο) στον κόσμο βρίσκονται στον πυθμένα της Αρκτικής…
Οι πόροι αυτοί γίνονται όλο και πιο προσιτοί, καθώς η υπερθέρμανση του πλανήτη λιώνει τον πάγο της θάλασσας και ανοίγει την περιοχή στην εμπορική ναυσιπλοΐα, και ο έλεγχός τους θα αποτελεί ένα εξαιρετικά πολύτιμο έπαθλο.
Ελευθερία των θαλασσών
Από το δέκατο έβδομο αιώνα, η «ελευθερία των θαλασσών” ήταν το δόγμα που αποδέχονταν τα περισσότερα έθνη. Αυτό το δόγμα περιοριόριζε τα δικαιώματα ενός έθνους και τη δικαιοδοσία του στο στενό χώρο της θάλασσας κατά μήκος των ακτών της χώρας. Το υπόλοιπο του ωκεανού θεωρούνταν κοινή ιδιοκτησία που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από οποιονδήποτε. Αυτό συνέβαινε την εποχή που σχεδόν κανείς δεν είχε τη δυνατότητα να εκμεταλλευτεί τους υπεράκτιους πόρους.
Στη συνέχεια, στα μέσα του 1900 οι ανησυχίες που προκαλούσε το γεγονός ότι οι αλιευτικοί στόλοι που ανοίγονταν σε μεγάλες αποστάσεις, κατέστρεφαν τα παράκτια αλιευτικά αποθέματα, πυροδότησε την επιθυμία σε ορισμένα έθνη να έχουν μεγαλύτερο έλεγχο επί των παράκτιων υδάτων τους.
Έπειτα, πετρελαϊκές εταιρείες άρχισαν τις γεωτρήσεις σε βαθιά νερά και η δυνατότητα εξόρυξης οζιδίων μαγγανίου, διαμαντιών και κασσίτερου άρχισε να φαίνεται δυνατή. Τα έθνη άρχισαν να ισχυρίζονται ότι απλώνονται σε μεγαλύτερη απόσταση από την ακτή για να μπορούν να ελέγχουν τον πολύτιμο πυθμένα.
Μονομερείς Διεκδικήσεις
Το 1945, οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν ότι έχουν την αρμοδιότητα όλων των φυσικών πόρων έξω από την άκρη της υφαλοκρηπίδας τους. Αυτή ήταν η πρώτη χώρα που παρέκκλινε από το δόγμα για την ελευθερία των θαλασσών και άλλα έθνη ακολούθησαν γρήγορα. Τα έθνη άρχισαν να κάνουν μονομερείς διεκδικήσεις στους πόρους του θαλάσσιου πυθμένα, στους ιχθυότοπους και τις ζώνες ναυσιπλοΐας.
Ο ΟΗΕ προσπάθησε να βάλει τάξη και ισότητα στις απαιτήσεις που υπήρχαν από έθνη σε όλο τον κόσμο. Το 1982 παρουσιάστηκε η συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών γνωστή ως το «Δίκαιο της Θάλασσας». Αφορούσε τα δικαιώματα ναυσιπλοίας, τις αποκλειστικές οικονομικές ζώνες, την αλιεία, τη ρύπανση, τη γεώτρηση, την εξόρυξη, και πολλές άλλες πτυχές της θαλάσσιας δραστηριότητας. Συμμετείχαν πάνω από 150 έθνη και ήταν η πρώτη προσπάθεια της διεθνούς κοινότητας να δημιουργήσει μια επίσημη συμφωνία σχετικά με το πώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι θάλασσες. Προτείνει επίσης μια λογική κατανομή των ωκεάνιων πόρων.
Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες
Σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας, κάθε χώρα έχει αποκλειστικά οικονομικά δικαιώματα σε οποιοδήποτε φυσικό πόρο βρίσκεται πάνω ή κάτω από το βυθό της θάλασσας σε μια απόσταση 200 ναυτικών μιλίων (230 μίλια / 371 χιλιόμετρα) πέρα από τις φυσικές ακτές της.
Στην Αρκτική, αυτό δίνει στον Καναδά, τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Ρωσία, τη Νορβηγία και τη Δανία νομική αξίωση σε εκτεταμένες περιοχές του πυθμένα της θάλασσας που θα μπορούσαν να περιέχουν πολύτιμους πόρους. (Μέχρι τον Απρίλιο του 2012, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είχαν ακόμη επικυρώσει το Δίκαιο της Θάλασσας. Εκείνοι που αντιτάχθηκαν στην επικύρωση υποστήριζαν ότι θα περιόριζε την κυριαρχία των Ηνωμένων Πολιτειών). Η Ερευνητική Μονάδα Διεθνών Συνόρων του πανεπιστήμιου Durham έχει ετοιμάσει ένα χάρτη που δείχνει τη θαλάσσια δικαιοδοσία και τα όρια της Αρκτικής, εάν η συνθήκη της Θάλασσας τεθεί πλήρως σε εφαρμογή.
Υφαλοκρηπίδες
Εκτός από τα 200 ναυτικά μίλια οικονομικής ζώνης, κάθε χώρα μπορεί να επεκτείνει την αξίωσή της μέχρι 350 ναυτικά μίλια από τις ακτές της για εκείνες τις περιοχές που μπορεί να αποδειχθεί ότι αποτελούν επέκταση της υφαλοκρηπίδας της χώρας. Για να ισχυριστεί κάτι τέτοιο ένα έθνος πρέπει να έχει στην κατοχή του γεωλογικά δεδομένα που αποδεικνύουν τη γεωγραφική έκταση της υφαλοκρηπίδας του και να τα υποβάλλουν σε επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για εξέταση. Οι περισσότερες χώρες που ετοιμάζονται να ισχυριστούν κάτι παρόμοιο για την Αρκτική χαρτογραφούν σήμερα το θαλάσσιο πυθμένα για να τεκμηριώσουν τον ισχυρισμό τους.
Σε ποιον ανήκει η κορυφογραμμή Λομονόσοφ;
Ένα χαρακτηριστικό του Αρκτικού Ωκεανού, που είναι ιδιαίτερο, είναι η κορυφογραμμή Λομονόσοφ, μια υποβρύχια κορυφογραμμή που διασχίζει τον Αρκτικό ωκεανό μεταξύ των Νήσων της της Νέας Σιβηρίας και του Ellesmere Island. Η Ρωσία προσπαθεί να τεκμηριώσει ότι η κορυφογραμμή Λομονόσοφ είναι μια επέκταση της υφαλοκρηπίδας της Ασίας, ενώ ο Καναδάς και η Δανία (σε ό, τι αφορά τη Γροιλανδία) προσπαθούν να τεκμηριώσουν ότι είναι μια επέκταση της υφαλοκρηπίδας της Βόρειας Αμερικής. Όποια χώρα καταφέρει με επιτυχία να το αποδείξει θα αποκτήσει ενός τεράστιου θαλάσσιου πλούτου στο κεντρικό τμήμα του Αρκτικού Ωκεανού.
Εν ολίγοις, η Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας παρέχει σημαντικά υποθαλάσσια τμήματα της Αρκτικής στον Καναδά, τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Ρωσία, τη Νορβηγία και τη Δανία. Αυτά τα έθνη διεκδικούν τους φυσικούς πόρους πάνω και κάτω από το πυθμένα του ωκεανού μέχρι και 200 μίλια από τις ακτές τους. Μπορούν επίσης να επεκτείνουν τη διεκδίκησή τους μέχρι και τα 350 μίλια από την ακτή για κάθε περιοχή που έχει αποδειχθεί ότι είναι μέρος της υφαλοκρηπίδας τους. Όλα αυτά τα έθνη έχουν αποκτήσει σημαντικά κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου, ως αποτέλεσμα αυτής της συνθήκης.
Πηγή:geology.com
