Η Λαϊκή Συσπείρωση Θεσσαλίας, καταγγέλει την απόφαση της κυβέρνησης να ακυρώσει την εκτροπή του άνω ρου του Αχελώου, που εκφράστηκε δια στόματος του υπουργού περιβάλλοντος Σ. Φάμελλου, σε ημερίδα που έγινε στη Λάρισα στις 26/9/2017, για την 1η αναθεώρηση του σχεδίου διαχείρισης
λεκανών απορροής ποταμών του υδατικού διαμερίσματος Θεσσαλίας.
Είναι κοροϊδία προς του κατοίκους της Θεσσαλίας, να λέγεται από την κυβέρνηση, ότι το τεράστιο υδατικό έλλειμμα της Θεσσαλίας, θα καλυφθεί από μικροέργα τα οποία είναι αναγκαία μεν, αλλά σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν τη λύση, για την άρδευση, την ύδρευση, την προστασία του περιβάλλοντος, για την αποτροπή ερημοποίησης της Θεσσαλίας.
Το τεράστιο υδατικό έλλειμμα της Θεσσαλίας, αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικά παραδείγματα του αντιλαϊκού δρόμου ανάπτυξης που ακολουθεί η χώρα μας διαχρονικά, με όλες τις αστικές κυβερνήσεις.
Σίγουρα δεν είναι θέμα άγνοιας από την πλευρά της σημερινής και των προηγούμενων κυβερνήσεων, των αναγκών της περιοχής, συνολική έλλειψη υδατικών πόρων στη χώρα μας, αδυναμία προσδιορισμού τεχνικών και οργανωτικών λύσεων, άγνοια για τα θετικά αποτελέσματα από την υλοποίηση έργων και πολιτικών που θα καλύψουν ουσιαστικά το υδατικό έλλειμμα της Θεσσαλίας;
Η αλήθεια είναι ότι όλα αυτά τα ζητήματα έχουν απαντηθεί και αναλυθεί πριν από δεκαετίες σε επιστημονικό επίπεδο.
Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την ανισομερή κατανομή των βροχοπτώσεων και απορροών που υπάρχει μεταξύ Δυτικής και Ανατολικής Ελλάδας και το σημαντικό πλεόνασμα που παρουσιάζει το επιφανειακό υδατικό δυναμικό της Αιτωλοακαρνανίας, ακόμα και μετά την εκτροπή 600 εκατ. κυβ. νερού προς τη Θεσσαλία, χωρίς να συνυπολογίσουμε τα υπόγεια ύδατα της περιοχής.
Με σαφήνεια έχουν προσδιορισθεί τα πολλαπλά οφέλη από την ολοκλήρωση και συνδυασμένη ενεργοποίηση ενός συνόλου τεχνικών έργων υλοποίησης και αξιοποίησης της μερικής εκτροπής ποσοτήτων νερού του Αχελώου προς τη Θεσσαλία.
Αναφερόμαστε ενδεικτικά στα φράγματα και στους υδροηλεκτρικούς σταθμούς της Μεσοχώρας και της Συκιάς, στη σήραγγα εκτροπής και στα συνωδά αναρρυθμιστικά έργα τα οποία σε συνδυασμό με τα περιβαλλοντικά έργα ανασύστασης και διατήρησης της λίμνης Κάρλας και Σμοκόβου μπορούν να συμβάλλουν αποφασιστικά ώστε:
- Να αντιμετωπιστεί το οξύ πρόβλημα της υποβάθμισης της ποσότητας και ποιότητας των υπόγειων υδροφορέων της Θεσσαλίας
- Να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της υποβάθμισης των εδαφών σε ορισμένες περιοχές της.
- Να αναβαθμισθεί η ποιότητα και να εξασφαλισθεί η αναγκαία ποσότητα νερών στον ποταμό Πηνειό ώστε να προστατευθούν οι οικολογικές λειτουργίες του και η αξιόλογη φυσική περιοχή των εκβολών του (Δέλτα Πηνειού).
- Να εξασφαλισθεί η ύδρευση των μεγάλων πόλεων της Θεσσαλίας (Λάρισα και Βόλος).
- Να εξασφαλισθεί και να αυξηθεί η άρδευση των ανεπαρκώς σήμερα αρδευομένων εκτάσεων της Θεσσαλίας.
- Να μειωθεί η ενεργειακή εξάρτηση της χώρας με την αξιοποίηση του ανεκμετάλλευτου υδροδυναμικού καθώς και την πολλαπλή κοινωνική ωφέλεια των μεγάλων υδροηλεκτρικών έργων που διαφυλάσσουν πολύτιμους υδατικούς πόρους στους υδροταμιευτήρες τους κατά τη χειμερινή περίοδο, για να τους διαθέσουν κατά τη θερινή.
Πρόκειται για έργα που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην αξιοποίηση των εγχώριων παραγωγικών δυνατοτήτων της χώρας, στην κάλυψη σύγχρονων διατροφικών αναγκών, στην προστασία του περιβάλλοντος, στη μείωση του εμπορικού ελλείμματος της χώρας σε αγροτικά προϊόντα.
Θα μπορούσαν, επίσης, να συμβάλλουν σε συνδυασμό με τη βελτίωση του υπάρχοντος αρδευτικού δικτύου και την αξιοποίηση τεχνικών εξοικονόμησης νερού στην εξάλειψη του προβλήματος της πλημμελούς άρδευσης των αροτριαίων καλλιεργειών οι οποίες τροφοδοτούν εγχώριες βιομηχανικές μονάδες (π.χ. εκκοκκιστήρια, εργοστάσια μεταποίησης τροφίμων, μονάδες επεξεργασίας ζάχαρης, σιτηρών, τυποποίησης οσπρίων).
Ποιο είναι το πραγματικό εμπόδιο στην κάλυψη των οξυμένων λαϊκών αναγκών σχετικά με το νερό στη Θεσσαλία και γενικότερα;
Πρόκειται για τις στρατηγικές επιλογές της αστικής τάξης και της ΕΕ που υπηρετούν όλες οι αστικές κυβερνήσεις, όπως και η σημερινή. Πρόκειται για τον καπιταλιστικό δρόμο ανάπτυξης, όπου το νερό, η ενέργεια, τα τρόφιμα, η γη, τα δάση αποτελούν εμπορεύματα.
Στο επίκεντρο της αστικής πολιτικής βρίσκονται οι οδηγίες και κατευθύνσεις της ΕΕ για το νερό, για την «απελευθέρωση» του τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, για την ΚΑΠ.
Η κοινοτική οδηγία-πλαίσιο για τα νερά του 2000, με την οποία εναρμονίστηκε η ελληνική νομοθεσία απ’ το 2003, θέτει σε προτεραιότητα την εξοικονόμηση της ζήτησης νερού σε αντιπαράθεση με τη μεγιστοποίηση της προσφοράς σε κάθε υδατικό διαμέρισμα.
Έτσι δεν εστιάζει ούτε στα τεχνικά έργα και τις πολιτικές εμπλουτισμού των υπόγειων και επίγειων υδροφορέων ούτε στην αναγκαιότητα προστασίας των δασών που συμβάλλουν καθοριστικά στον εμπλουτισμό των υδροφορέων. Αντιπαραθέτει τεχνητά την προτεραιότητα της χρήσης του νερού για ύδρευση με τις χρήσεις του νερού σε κλάδους της παραγωγής, όπως των τροφίμων και της ενέργειας, δηλαδή κλάδους εξίσου απαραίτητους για την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών. Σ’ αυτό το πλαίσιο εισάγει τη λεγόμενη αειφόρο διαχείριση των υδατικών πόρων, την ανάκτηση του κόστους για τις υπηρεσίες νερού, την προστασία των υδάτινων οικοσυστημάτων και των εξαρτώμενων χερσαίων.
Με τον μανδύα της προστασίας του υδατικού περιβάλλοντος και της καλής κατάστασης των υδατικών σωμάτων, έρχεται η αύξηση της τιμολόγησης του νερού από 1/1/2018, ιδιαίτερα στον αγροτικό τομέα.
Η επίκληση της προστασίας του περιβάλλοντος είναι υποκριτική, αφού υπάρχουν τεχνολογίες και τεχνικές λύσεις που επιτρέπουν την εξοικονόμηση της κατανάλωσης νερού χωρίς αλλαγή της τιμολογιακής πολιτικής και επιβάρυνσης των λαϊκών στρωμάτων .
Ενδεικτικά αναφέρουμε την τεχνική δυνατότητα ανακύκλωσης του χρησιμοποιημένου νερού με διαχωρισμό των χρήσεών του, τα συστήματα ελαχιστοποίησης της κατανάλωσης νερού για οικιακή χρήση, τα συστήματα περισυλλογής βρόχινου νερού, την αλλαγή μεθόδων άρδευσης, την επιδιόρθωση και συντήρηση του δικτύου διανομής, τα δασονομικά και τα φυτοτεχνικά έργα, τις δασώσεις και τις αναδασώσεις.
Όμως η αύξηση της τιμής του νερού συμβαδίζει με τα σχέδια των μονοπωλίων σ’ ολόκληρη την Ε.Ε για την ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης που δεν αφορά μόνο τις μεγάλες εταιρείες αλλά και τις μικρότερες (ΔΕΥΑ). Ιδιωτικοποίηση που θα οδηγήσει σε νέες δραματικές αυξήσεις των τιμολογίων λαϊκής κατανάλωσης, επιδείνωση των εργασιακών σχέσεων στον κλάδο και αξιοποίηση του υδατικού δυναμικού για την κερδοφορία των μονοπωλίων.
Αυτές οι ιδιωτικοποιήσεις βρίσκονται στις προτεραιότητες και της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ και εξειδικεύονται στο πλαίσιο των μνημονίων.
Η εφαρμογή της κοινοτικής οδηγίας 2000/60 για το νερό που οδηγεί στην ελαχιστοποίηση της μεταφοράς νερού προς τη Θεσσαλία αποτελεί επίσης το όχημα για την εφαρμογή της ΚΑΠ 2014-2020, η οποία έχει στόχο τη συγκέντρωση κεφαλαίου και γης στον αγροτικό τομέα. Συμβαδίζει με τις συμφωνίες του ΠΟΕ για αύξηση των εισαγωγών αγροτικών προιόντων προς τις κοινοτικές χώρες σε αντάλλαγμα της απρόσκοπτης εξαγωγής κοινοτικών βιομηχανικών εμπορευμάτων.
Οι αλλαγές στα κριτήρια και στο ύψος των κοινοτικών επιδοτήσεων θα είναι η χαριστική βολή στους φτωχούς αγρότες. Χαριστική βολή, αφού είναι γνωστό ότι το σύστημα τιμών και επιδοτήσεων της ΕΕ δεν καλύπτει το κόστος παραγωγής των μικρών αγροτών και λειτουργεί ως αντικίνητρο στην αύξηση της παραγωγής και της παραγωγικότητας.
Στην ίδια κατεύθυνση δημιουργίας νέων πεδίων κερδοφορίας για τους μονοπωλιακούς ομίλους κινούνται οι προτάσεις ίδρυσης και οργάνωσης πρότυπων οικολογικών αγροκτημάτων και η εφαρμογή των Κωδίκων Ορθής Γεωργικής Πρακτικής σε βάρος των φτωχών αγροτών.
Ορατές είναι οι αρνητικές συνέπειες για το λαό και απ’ την προώθηση της ευρωενωσιακής πολιτικής «απελευθέρωσης της αγοράς ενέργειας». Εκτός απ’ τις αυξήσεις των τιμών για τη λαϊκή οικογένεια και την κατεδάφιση των σχέσεων πλήρους-σταθερής εργασίας στον κλάδο, πρέπει να συνυπολογίσουμε την επιβράδυνση στην ανάπτυξη μεγάλων υδροηλεκτρικών σταθμών.
Οι ιδιώτες επενδυτές προτιμούν τα μεγάλα αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα και τους μικρούς υδροηλεκτρικούς σταθμούς που έχουν υψηλότερο ποσοστό κέρδους και ταυτόχρονα αυτή η κατεύθυνση ενισχύεται πολύμορφα απ’ το κράτος. Την ίδια στιγμή εντείνεται η διαπάλη για την ιδιωτικοποίηση σημαντικών δημόσιων υποδομών, όπως της Λίμνης Πλαστήρα και του φράγματος Σμοκόβου για τη λειτουργία υδροηλεκτρικού σταθμού.
Γενικότερα μέσα στη ζούγκλα της απελευθερωμένης καπιταλιστικής αγοράς αυξάνεται η διαπάλη ανάμεσα σε τμήματα του κεφαλαίου (κατασκευαστικούς, ενεργειακούς, τραπεζικούς, τουριστικούς ομίλους κλπ.) για το ποια έργα, ποιες υποδομές θα υλοποιηθούν, ποιες θα είναι οι προτεραιότητες. Αυτή η διαπάλη δεν εκφράζεται μόνο στο ζήτημα της προώθησης των έργων μερικής εκτροπής του άνω ρου του Αχελώου. Καλύπτει όλες τις σχετικές με τη θεματολογία του νερού δραστηριότητες, όπως τα έργα επεξεργασίας υγρών αποβλήτων και αποχετευτικών δικτύων, τον εξοπλισμό νέων κτιρίων με σύγχρονες συσκευές χαμηλής υδατικής κατανάλωσης, τις εθελοντικές συμφωνίες μεταξύ ιδιωτικών ομίλων και μεγάλων καταναλωτών. Αφορά επίσης τους όρους υλοποίησης των δημόσιων έργων υποδομής με τις ληστρικές για το λαό ΣΔΙΤ και τις Συμβάσεις Παραχώρησης προς όφελος των μονοπωλίων.
Οι εργάτες, φτωχοί αγρότες, μικροί ΕΒΕ της Θεσσαλίας δεν μπορούν να περιμένουν καμιά θετική εξέλιξη από μια διαβούλευση πάνω σε σχέδια διαχείρισης τα οποία βασίζονται και προωθούν την αντιλαϊκή πολιτική της ΕΕ και της αστικής τάξης, δηλαδή την πολιτική που οδήγησε στη σημερινή κατάσταση.
Τα σχέδια που προτείνουν στο πλαίσιο της διαβούλευσης οδηγούν τελικά σε μείωση των αρδεύσιμων καλλιεργειών και σημαντική μείωση της μεταφοράς νερού στη Θεσσαλία σε σχέση με τις προηγούμενες κρατικές προβλέψεις των 600 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων.
Η υλοποίηση του συνόλου των έργων εκτροπής του άνω ρου του Αχελώου και η συνδυασμένη διαχείριση των υδατικών πόρων της υδρολογικής λεκάνης του Αχελώου και του υδατικού διαμερίσματος Θεσσαλίας μπορεί να συμβάλει στην προστασία του περιβάλλοντος αφού διασφαλίζει:
1) Τη διατήρηση των υγροτόπων και τη σταδιακή αναβάθμιση ποτάμιων και παρόχθιων οικοσυστημάτων του Πηνειού χάρη στη μείωση των απολήψεων κατά τη θερινή περίοδο. Ταυτόχρονα δημιουργείται η δυνατότητα εκτροπής μέρους των πλημμυρικών παροχών προς τον Πηνειό τη χειμερινή περίοδο που αποτελούν έναν απ’ τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής τα επόμενα χρόνια
2) Την αποκατάσταση της υδρολιθογεωλογικής λεκάνης της Θεσσαλίας και τον εμπλουτισμό των υπόγειων υδατικών συστημάτων της αξιοποιώντας και περιφερειακά εγγειοβελτιωτικά έργα. Πρόκειται για κρίσιμο ζήτημα αφού η σημερινή υπεράντληση των υπόγειων υδάτων και η ταπείνωση της στάθμης συνοδεύεται με αύξηση της υφαλμύρωσης (πχ ανατολικά κράσπεδα της Κάρλας), εκδήλωση καθιζήσεων στην Ανατολική Θεσσαλία (πχ περιοχή Ριζόμυλου – Στεφανοβίκιου) και υποβάθμιση ζωνών υδροληψίας μεγάλων πόλεων.
3) Τη δραστική επιτάχυνση της διατήρησης της λίμνης Κάρλας, με ανάπτυξη των οικοσυστημάτων της περιοχής. Σαν αντεπιχείρημα αναφέρεται συχνά η περιβαλλοντική απαίτηση η απόληψη νερού από ένα ποτάμιο σώμα να μην υπερβαίνει το 50% της διαθέσιμης ροής του τη θερινή περίοδο. Όμως είναι φανερό ότι η εκταμίευση ποσότητας των 600 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων στο φράγμα Συκιάς, μπορεί να επιμεριστεί τεχνικά στη θερινή και στη βροχερή περίοδο, υπηρετώντας τους προαναφερόμενους στόχους. Τέλος σχετικά με τη διατήρηση της μεγάλης βιολογικής ποικιλομορφίας στους υγροτόπους των λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου – Αιτωλικού και στις εκβολές του Αχελώου αυτή εξαρτάται κύρια απ’ τις βροχοπτώσεις, τα όμβρια ύδατα.
Οι υδατικοί πόροι της ευρύτερης λεκάνης του Αχελώου παρουσιάζουν υπερεπάρκεια σε σχέση με τις επιβαλλόμενες ζητήσεις για όλες τις χρήσεις. Τα έργα μερικής εκτροπής μπορούν και πρέπει να γίνουν.
Ωστόσο μέσα στο πλαίσιο του καπιταλιστικού δρόμου ανάπτυξης και των δεσμεύσεων της Ε.Ε, τα έργα εκτροπής δεν πρόκειται να διασφαλίζουν μια φιλολαϊκή διαχείριση του νερού, ούτε την ουσιαστική ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών.
Η διαχείριση του νερού προς όφελος του λαού προϋποθέτει ένα ριζικά διαφορετικό δρόμο ανάπτυξης, με κοινωνικοποιημένα τα συγκεντρωμένα μέσα παραγωγής, κεντρικό σχεδιασμό της οικονομίας και εργατικό έλεγχο. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο ο Ενιαίος Κρατικός Φορέας Διαχείρισης του νερού θα μπορεί να κατοχυρώνει το νερό ως κοινωνικό αγαθό και όχι ως εμπόρευμα.
Θα μπορεί να διασφαλίζει τη συνδυασμένη ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών αφού θα έχει ξεριζωθεί ο ανταγωνισμός των χρήσεων και της αξιοποίησης του νερού με γνώμονα το καπιταλιστικό κέρδος και θα αξιοποιηθεί το τεράστιο πλεονέκτημα του κεντρικού σχεδιασμού της κοινωνικοποιημένης παραγωγής.
Ο Ενιαίος Κρατικός Φορέας θα υλοποιεί ολοκληρωμένη πολιτική διαχείρισης του νερού με γνώμονα τη λαϊκή ευημερία, η οποία θα αξιοποιεί και τα αποτελέσματα της επιστημονικής έρευνας.
Σε συνεργασία με άλλους αρμόδιους κρατικούς φορείς θα διασφαλίσει :
-την κατασκευή υποδομών εμπλουτισμού των επίγειων και υπόγειων υδροφορέων καθώς και την ενεργοποίηση τεχνικών εξοικονόμησης του διαθέσιμου νερού.
-την αύξηση των αρδευόμενων εκτάσεων για τη στήριξη της εγχώριας αγροτικής και βιομηχανικής παραγωγής (στα τρόφιμα, στην κλωστοϋφαντουργία κλπ) και των αναγκαίων αναδιαρθρώσεων (πχ αναβάθμιση της κτηνοτροφίας)
–την ύδρευση με ελεγμένο, ποιοτικό, φθηνό νερό.
– την προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας, την ανάταξη των οικοσυστημάτων των ποταμιών και των λιμών.
–τη μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της χώρας με αξιοποίηση του πλούσιου υδατικού δυναμικού της.
–την προστασία των δασών και την ευεργετική υδρονομική επίδραση τους, την αύξηση της φυτικής βλάστησης
– τη διαμόρφωση εθνικού σχεδίου ασφαλούς διαχείρισης των αποβλήτων.
Για να ανοίξει ο δρόμος γι’ αυτή την προοπτική, χρειάζονται να δυναμώσουν οι αγωνιστικές διεκδικήσεις του λαού της Θεσσαλίας, σε 4 συμπληρωματικές κατευθύνσεις:
1) Για την αποκλειστικά κρατική και ολοκληρωμένη διαχείριση των υδατικών πόρων που θα αφορά την έρευνα, την προστασία, την επάρκεια και την αξιοποίηση τους κατά υδατικό διαμέρισμα στον αντίποδα των σχεδίων ιδιωτικοποίησης των υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης που προωθεί η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Για την κατοχύρωση των υδατικών πόρων σαν λαϊκή περιουσία .
Ο ενιαίος κρατικός φορέας θα ελέγχει και θα μεριμνά για την προστασία των ποταμών, λιμνών και θαλασσών απ’ τη βιομηχανική ρύπανση, για τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό αντιπλημμυρικών έργων, για τη συντήρηση των δικτύων όμβριων υδάτων.
2) Για την άμεση υλοποίηση των αναγκαίων τεχνικών έργων εξασφάλισης της επάρκειας και της ορθολογικής διαχείρισης του νερού χωρίς ΣΔΙΤ, απ’ τον αρμόδιο κρατικό φορέα. Έργων που στη Θεσσαλία που δεν περιορίζονται στο γνωστό σύνολο υποδομών για την υλοποίηση και αξιοποίηση της μερικής εκτροπής του άνω ρου του Αχελώου, αλλά αφορούν την διευθέτηση και ανόρθωση όλων των λεκανών απορροής (π.χ. των ποταμών Καλέντζη και Καράμπαλη) τη συγκράτηση νερών στην ορεινή ζώνη, τα αναγκαία αντιπλημμυρικά έργα, τα έργα αναβάθμισης του αρδευτικού δικτύου στο Θεσσαλικό κάμπο. Έργων που συνδέονται με την απαίτηση για σημαντική αύξηση των αρδευόμενων εκτάσεων και τη διασφάλιση της ποσότητας των 600 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων ετησίως.
3) Τη συγκρότηση ενιαίου φορέα προστασίας των δασών και την μετατροπή τους σε δημόσια περιουσία όλων των μεγάλων δασικών ιδιωτικών εκτάσεων, την αναδάσωση των καμένων εκτάσεων.
4) Τον αγώνα για την ακύρωση της ιδιωτικοποίησης της ΔΕΗ, να καταργηθεί το πράσινο τέλος ΑΠΕ, να υπάρξει άμεση μείωση κατά 30% της τιμής του ρεύματος.
