Η πρόεδρος του συλλόγου Ειρήνη Δημητρίου μιλά στην Ειρήνη Παπουτσή
Γυρίζοντας τον χρόνο πίσω πάνε 20 χρόνια περίπου που μια παρέα Λαρισαίων αποφάσισε τη δημιουργία ενός συλλόγου έξω από τα καθιερωμένα, με σκοπό την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας για την ανάγκη αλλαγής πολιτικής και συμπεριφοράς στα θέματα της αντεγκληματικής πολιτικής και της επανένταξης των έγκλειστων των φυλακών.
Στα πρώτα τους βήματα η δράση των μελών επικεντρώθηκε σε εκδηλώσεις ευαισθητοποίησης με τη συμμετοχή διακεκριμένων επιστημόνων, όπως ο κοινωνιολόγος Βασίλης Φίλιας και ο εγκληματολόγος Γιάννης Πανούσης, ωστόσο η μειωμένη συμμετοχή και οι υποχρεωτικές μετακινήσεις μελών για επαγγελματικούς λόγους αδρανοποίησαν για ένα διάστημα τον σύλλογο.
Τα τελευταία χρόνια η «Διέξοδος για την αντεγκληματική πολιτική, τον σωφρονισμό και την επανένταξη», όπως είναι το πλήρες όνομα του συλλόγου, επανήλθε δυναμικά, έχοντας σήμερα στο τιμόνι της την Ειρήνη Δημητρίου, εργαζόμενη στο τμήμα διατροφής του Π.Γ.Ν. Λάρισας, μέλος της Εταιρείας Προστασίας Αποφυλακισμένων, μητέρα έξι παιδιών παρακαλώ, αλλά και γιαγιά με έξι εγγόνια που επιμένει να ονειρεύεται και να δρα για ένα καλύτερο αύριο για όλους!
Επιχειρείτε να καλυτερέψετε την κοινωνία ξεκινώντας από ένα δύσκολο και περιθωριοποιημένο κομμάτι της. Τι σας έστρεψε εκεί και πως αντιμετωπισθήκατε από τον… έξω κόσμο αλλά και τους ίδιους τους κρατούμενους;
Ο εγκλεισμός συγγενικού προσώπου με έφερε αντιμέτωπη με τις συνθήκες διαβίωσης εντός των φυλακών, τα προβλήματα και τις ανάγκες τους ως έγκλειστοι, αλλά και ως αποφυλακιζόμενοι στην προσπάθεια επανένταξής τους. Οι περισσότεροι από εμάς συστρατευτήκαμε σε μια προσπάθεια να περιοριστεί το φαινόμενο της «περιστρεφόμενης πόρτας», που αναπαράγει το έγκλημα. Ο έξω κόσμος, όπως τον αποκαλείτε στην ερώτησή σας – η κοινωνία θα πω εγώ – αρχικά, μας αντιμετώπισε με επιφύλαξη, έχοντας επιφυλάξεις για το τι μπορούμε να αλλάξουμε εμείς σ’ αυτόν τον δύσκολο και κλειστό χώρο, καθώς και με επικριτική διάθεση, υιοθετώντας την παγιωμένη αντίληψη του «αυτοί οι άνθρωποι δεν αλλάζουν»… Δεν ξεχνώ την πρώτη παρατήρηση ενός φίλου, όταν του μίλησα για την ίδρυση και το έργο του συλλόγου. Μου είπε χαρακτηριστικά: «Έχει τόσα προβλήματα η κοινωνία κι εσείς ασχολείστε μ΄αυτούς; Καμμένα χαρτιά!». Αντίθετα, οι ίδιοι οι έγκλειστοι, στο άκουσμα της ύπαρξής μας αναθάρρησαν, καθώς είδαν ανθρώπους πέρα από το στενό τους περιβάλλον να νοιάζονται για τα προβλήματα και τις ανάγκες τους.
Με την επιφυλακτικότητα, τον «καθωσπρεπισμό» και πολλές φορές ακόμη και τον φόβο ή τον ρατσισμό με τον οποίο αντιμετωπίζονται συνήθως τέτοιες πρωτοβουλίες ποια τα προβλήματα που βρέθηκαν στο δρόμο σας και ποιοι στάθηκαν στο πλευρό σας;
Η μικρή προσέλευση μελών κι ο δισταγμός των πολιτών ήταν η πρώτη δυσκολία για εμάς. Ο φόβος μη μπλέξουν με τα… κακοποιά στοιχεία ήταν εκείνος που απέτρεπε τη συνδρομή τους στο έργο μας. Χρειάστηκε επιμονή και πίστη για να αρχίζει να αλλάζει το κλίμα αυτό. Η αλλαγή ήρθε με τις επαφές και τις συνεργασίες με σημαντικούς φορείς και δομές της πόλης, οπότε πλέον είμαστε στην ευχάριστη θέση να έχουμε σταθερά στο πλευρό μας το Δικαστικό Σώμα, τον Δικηγορικό Σύλλογο Λάρισας, το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας των Φυλακών Λάρισας, τον Δήμο Λαρισαίων και την Περιφέρεια Θεσσαλίας μέσα από τις κοινωνικές δομές τους, τη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας – Μουσείο Κατσίγρα, τη Φωτοθήκη Λάρισας, το Διαχρονικό Μουσείο και την επιστημονική ομάδα του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. Σε κάθε συνάντησή μας προστίθενται νέα μέλη και νέες ιδέες για δράσεις και συνεργασίες, οπότε μπορούμε πια να μιλάμε για αισιόδοξα μηνύματα σε σχέση με το μέλλον του συλλόγου.
Πόσο σημαντική υπήρξε η επαφή και συνεργασία σας με καταξιωμένους καλλιτέχνες όπως ο Γ. Χαρούλης, αλλά και ντόπιους δημιουργούς, για την προώθηση του έργου σας και κυρίως το «άνοιγμα» στην τοπική κοινωνία;
Ο Γ. Χαρούλης είναι φίλος του 2ου Σ.Δ.Ε. Φυλακών και μέσα από τη σχέση αυτή είχαμε την ευκαιρία να τον ενημερώσουμε για τη δράση μας. Η συνεργασία με ανθρώπους που χαίρουν εκτίμησης και σεβασμού για τη ζωή και το έργο τους πραγματικά ενίσχυσαν τις δράσεις μας. Μέλη μας έχουν κατά καιρούς έρθει σε προσωπική επαφή με καταξιωμένους καλλιτέχνες και η διάθεση όλων για έμπρακτη στήριξη είναι συγκινητική. Στο μέλλον σχεδιάζουμε να κάνουμε ένα άνοιγμα με τη βοήθειά τους, ώστε να κάνουμε γνωστή τη δράση μας πανελλαδικά.
Στη φάση αυτή, ωστόσο, η προσοχή μας είναι στραμμένη σε τοπικό επίπεδο και έχω χρέος να πω πως οι ντόπιοι καλλιτέχνες, καθώς και οι επίσημοι φορείς πολιτισμού της Λάρισας στέκονται δίπλα μας ως πολύτιμοι αρωγοί. Μας εμπιστεύτηκαν τις δημιουργίες τους με σκοπό την έναρξη καλλιτεχνικού εργαστηρίου με εθελοντές-μέλη του συλλόγου και εκπαιδευόμενους κρατούμενους στο 2ο Σ.Δ.Ε. Φυλακών. Έργα με εμβλήματα της πόλης διατίθενται για την ενίσχυση των αναγκών των εγκλείστων και την στήριξη στα πρώτα βήματα όσων αποφυλακίζονται.
Είμαστε παρόντες με χειροποίητες δημιουργίες κρατουμένων και εθελοντών σε εκδηλώσεις της Δημοτικής Πινακοθήκης Λάρισας – Μουσείου Κατσίγρα, καθώς και στα σπιτάκια του Δήμου Λαρισαίων στην πλατεία Ταχυδρομείου την περίοδο των Χριστουγέννων και του Πάσχα. Ο πολιτισμός είναι μέσο για να προωθήσουμε τη δράση μας, παράλληλα πάντα με εκδηλώσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της τοπικής κοινωνίας για το σωφρονισμό και την επανένταξη, που συνδιοργανώνουμε με τον Δικηγορικό Σύλλογο Λάρισας, με τη συμμετοχή εξειδικευμένων επιστημόνων.
Εκτιμάτε πως και η ίδια η Πολιτεία με τους εμπλεκόμενους στον σωφρονισμό και την επανένταξη είναι ώριμη να δεχθεί τέτοιες πρωτοβουλίες και να συνεργασθεί επί της ουσίας μαζί σας;
Έχουν γίνει μικρά βήματα προς την κατεύθυνση αυτή, αλλά υστερούμε ακόμη κατά πολύ στην αξιοποίηση και υιοθέτηση καλών πρακτικών άλλων χωρών και κοινωνιών. Επιβάλλεται πλέον όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς να ενισχύσουν την εκπαίδευση και την απασχόληση των εγκλείστων. Είναι ο μόνος δρόμος που θα μας οδηγήσει στην κοινωνική τους επανένταξη. Σε ό,τι αφορά στη μέριμνα για τους αποφυλακισμένους, εκεί, δυστυχώς, υπάρχει παντελής θεσμική απουσία. Εμείς είμαστε εδώ για να συμπράξουμε με όσους μας θεωρούν χρήσιμους.
Ποιες οι επόμενες δράσεις του συλλόγου και ποιο το μήνυμα μέσα από αυτές;
Ο προσανατολισμός των δράσεών μας προς την ευαισθητοποίηση του κοινωνικού συνόλου και τη διεύρυνση των συνεργασιών του με νέους φορείς είναι σταθερός. Ταυτόχρονα, προετοιμάζουμε τη δημιουργία ΚΟΙΝΣΕΠ Επανένταξης, που θα αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα προς την προώθηση της ομαλής επιστροφής των πρώην εγκλείστων στην κοινωνία.
Στα πιο άμεσα σχέδια μας είναι η εκδήλωση στις 14 Φεβρουαρίου, από τις 5 το απόγευμα, με τίτλο «Ας ζεσταθούμε». Η δράση θα πραγματοποιηθεί στην πλατεία Ταχυδρομείου της Λάρισας, όπου θα μοιράσουμε ζεστά ροφήματα στους περαστικούς συμπολίτες μας και θα ενημερώσουμε όποιον είναι διαθέσιμος να μας ακούσει για το σύλλογο και τον προσανατολισμό του. Θα υπάρχουν δημιουργίες κρατουμένων από το καλλιτεχνικό μας εργαστήρι για όποιον ενδιαφέρεται να αποκτήσει, ωστόσο, στόχος μας δεν είναι η πώληση, αλλά η ευαισθητοποίηση των πολιτών. Κάθε άνθρωπος που έχει παρουσιάσει παραβατική συμπεριφορά έχει τιμωρηθεί από το νόμο. Ο ρόλος ο δικός μας δεν είναι του δικαστή, αλλά του συμπολίτη, που αλληλέγγυα θα τον βοηθήσει να σταματήσει τον κύκλο του εγκλήματος. Σας περιμένουμε!
