ΓΡΑΦΕΙ Ο Πέτρος Οντούλης, πρώην Διευθυντής Δήμου Τυρνάβου
Πολλοί άνθρωποι συνηθίζουν όταν εργάζονται ή «κινούνται» στο διαδίκτυο να συντροφεύονται από το ραδιόφωνο ακούγοντας σπουδαίες εκπομπές τραγουδιών και λόγου. Είναι επίσης οικονομική πρακτική για τα ραδιόφωνα να βάζουν εμβόλιμα διάφορες διαφημίσεις. Διαπιστώνεται ότι μια διαφήμιση αφορά σε θεατρική – πολιτιστική εκδήλωση που θα γίνει στην Αθήνα, στην οδό Τουρναβίτου 7 στου Ψυρρή.
Οδός Τουρναβίτου στην Αθήνα!!! Πού μπορεί να βρίσκεται η οδός αυτή και γιατί ονομάστηκε έτσι;
Αντιλαμβάνεται κανείς ότι πρόκειται για ονοματοδοσία οδού προς τιμή κάποιου σημαντικού προσώπου και ότι δεν πρόκειται για πατριδωνύμιο, αφού υπάρχει και η οδός Τυρνάβου στον Κολωνό (κοντά στην Ακαδημία Πλάτωνος). Μία διακοπή από την συνήθη δραστηριότητα και ταυτόχρονα μια εργώδη έρευνα στο χάος του διαδικτύου. Η μικρή οδός βρέθηκε κάπου στου Ψυρρή.
Πρόκειται για ένα μικρό και όμορφο στενάκι που οι καταστηματάρχες και οι εναπομείναντες κάτοικοι χρόνια τώρα προσπαθούν να το αναμορφώσουν και να το κάνουν ελκυστικό στους κατοίκους, επισκέπτες και επιχειρηματίες… Κατόρθωσαν ύστερα από σκληρή προσπάθεια να του δώσουν την δική του ταυτότητα. Το μικρό στενάκι γέμισε από χρώματα, τέχνη και θετική ενέργεια ώστε τον Απρίλιο του 2015 έγινε άρθρο στην Guardian!!! που δημοσίευσε και τη φωτογραφία ενός εντυπωσιακού γκράφιτι που δημιουργήθηκε σε τοίχο του δρόμου!!!
Κάθε τοίχος στο δρομάκι έχει διαφορετικό χρώμα, κάθε πόρτα κρύβει έναν κάτοικο με διαφορετική ιστορία, όλοι γνωρίζονται μεταξύ τους σε ένα λιλιπούτειο αθηναϊκό στενό στο κέντρο της πόλης. Ήταν η γειτονιά των καροποιείων στην μεταπολεμική Αθήνα.
Την εποχή του ρεπορτάζ, αλλά και σήμερα ξεχωρίζουν εκτός των σπιτιών, τα μπαράκια, το θέατρο Θησείον (ένα θέατρο για τις Τέχνες), το δισκάδικο, ένα παραδοσιακό καρεκλάδικο μαγαζί που λειτουργεί αδιάλειπτα εδώ και πολλά χρόνια, δυο – τρία νεοκλασικά σπίτια.
Σε απανωτές ερωτήσεις της δημοσιογράφου για το ποιος ήταν ο Τουρναβίτης, κάτοικοι και επιχειρηματίες απαντούν: «Κανείς δεν ξέρει πραγματικά. Ο καθένας έχει τη δική του εκδοχή». [1]
Η γραφή των λέξεων Τούρναβος – Τύρναβος και Τουρναβίτης – Τυρναβίτης αποτελεί σύμφωνα με τους μελετητές εξέλιξη της γραφής της λέξης. Μέχρι τον 17ο αι. γράφεται Τούρναβος, ενώ από τον 18ο-19ο αι. γράφεται πλέον με -υ- Τύρναβος.[2]
Για εμάς, το επώνυμο Τουρναβίτης ή Τυρναβίτης ξεκινά πολύ παλιά περί τον 17ο-18ο αι., στον παλιό τουρκοκρατούμενο Τύρναβο. Με την πάροδο των χρόνων συναντούμε αρκετά πρόσωπα με το επώνυμο Τουρναβίτης σε πολλά μέρη των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών (Βουκουρέστι, Ιάσιο), στην Τεργέστη, αλλά και σε διάφορα μέρη της υπόδουλης Ελλάδας και κυρίως στην Αθήνα.
Μέρος Ι
Επώνυμο Τουρναβίτης ή Τυρναβίτης
Αλέξανδρος Τουρναβίτης ή Τυρναβίτης (1711-1761)
Γεννήθηκε στον Τύρναβο το 1711 και ήταν γιος του ιερέα Αναστασίου ή Παπαναστασίου. Του είχαν προσδώσει επίσης τα επώνυμα Λαρσινός, Αναστασίου ή Παπαναστασίου. Σπούδασε στην Σχολή της Πάτμου και ο ίδιος δίδαξε αργότερα στη Σχολή του Τυρνάβου από το 1740 έως του 1745 περίπου. Σύμφωνα με τον Γεώργιο Δ.Α. Χατζηκώστα «πρώτος εσχολάρχησεν από του 1740-1753». [3]
Το 1744/5 έως το 1761 δίδαξε στην Ακαδημία του Βουκουρεστίου, στην οποία υπήρξε και Διευθυντής της (πρωτοδιδάσκαλος). Στην Ακαδημία δίδαξε νεοαριστοτελική φιλοσοφία, τη Φυσική του Θεοφ. Κορυδαλέα και τα σχόλιά του στο έργο Περί Ψυχής του Αριστοτέλη, επιστολογραφία και λογοτεχνία (Όμηρο).Ο Σέργιος Μακραίος [4]τον αποκαλεί φιλόσοφο και μας πληροφορεί ότι δίδαξε στο Βουκουρέστι λογική και διάφορες επιστήμες, ενώ ο Γ. Βενδότης [5]τον θεωρεί πολύ μορφωμένο και βαθύ γνώστη της φιλοσοφίας και της θεολογίας. Ο ίδιος χρησιμοποιούσε τον τίτλο “ύπατος των φιλοσόφων”. Ήταν υπέρμαχος της Ορθοδοξίας και ιεροκήρυκας. Πέθανε στο Βουκουρέστι στις 25 Νοεμβρίου 1761 και τάφηκε στο μοναστήρι του Αγίου Σάββα. Λίγο πριν από τον θάνατο του επώλησε την πλούσια βιβλιοθήκη του στον Ν. Τζαρτζούλη, με τον οποίο συνδεόταν με φιλία και ιδεολογική συγγένεια.[6]
[…] μεταξύ των μαθητών του είχε τον μεγάλο καίσαρα του Ριμνικίου [7] και τον Μανασσή Ηλιάδη [8], από τον οποίο έχουμε το ιστορικό του θανάτου του, στα τέλη του 1761. Το έργο του περιορίζεται σε ένα κείμενο εναντίον των Λατίνων και σε μια σειρά ποιημάτων, στο μεγάλο μέρος τους επιγράμματα. [9] Θεόδωρος Τυρναβίτης (ΙΖ’/Η’αι.)
Κατάγονταν από τον Τύρναβο και φέρεται να ήταν συγγενής του Αλέξανδρου Τυρναβίτη. Σύμφωνα με μαρτυρίες που υπάρχουν σε χειρόγραφα της μονής του Αβραάμ της
Ιερουσαλήμ, ήταν καθηγητής στην Ακαδημία του Βουκουρεστίου από το 1721 έως το 1726 (πιθανόν περισσότερα έτη). Δίδασκε φιλολογία και φιλοσοφία.[10] Πανταζής Τουρναβίτης ή Τυρναβίτης (~ 1720-1795)
Γεννήθηκε στον Τόρναβο περί το 1720. Διετέλεσε δάσκαλος στην Σχολή του Τυρνάβου περί το 1770 (Αραβαντινός).[11] Στη συνέχεια δίδαξε στην Ακαδημία του Βουκουρεστίου από το ~1780 μέχρι το 1795, έτος κατά το οποίο απεβίωσε.
Ήταν από τους σπουδαιότερους δασκάλους της Ακαδημίας και ιδιαίτερα αγαπητός στους μαθητές του, οι οποίοι διαμαρτυρήθηκαν έντονα στο πρίγκηπα, όταν για ένα διάστημα ο διευθυντής της Σχολής έδιωξε τον Πανταζή που θεωρούνταν ανώτερος σε μόρφωση από τον ίδιο…
Ο Πανταζής Τουρναβίτης το 1780 συγγράφει ένα λεξικό στην νεοελληνική γλώσσα. Πεθαίνοντας το 1795 άφησε 92 βιβλία, ένα λεξικό (προφανώς το έργο του) και 39 χειρόγραφα «των πλανητών», που τα ανέλαβε η ηγεμονική σχολή. [12] Ανέκδοτα έργα του είναι:
-Λεξικόν απλούν και Ελληνικόν (1786)
-Εξήγησις εις την Αποκάλυψιν, και τους χρησμούς Στεφάνου Αλεξανδρείας,
Ταρασίου Κωνσταντινουπόλεως, και Λέοντος του Σοφού (1789).[13] Δημήτριος (ή Δημητράκης) Τυρναβίτης (Βουκουρέστι ; – Κωνσταντινούπολη 1798)
Στο Θεσσαλικό Ημερολόγιο (τεύχος 83ο, Λάρισα 2023), δημοσιεύεται μία αποκαλυπτική και σπουδαία εργασία του Alexandrou Elian[14], σε μετάφραση από τα ρουμανικά της Μαριάνας Κουρσάρη και σε επιμέλεια του Αθανασίου Καραθανάση με τίτλο: Έλληνες συνωμότες στα Πριγκιπάτα και ένας ευνοούμενος του Μαυρογένη ο Δημήτρης Τουρναβίτης.
Μεταξύ των άλλων αναφέρει: […] τα έγγραφα της Βιέννης μας δίνουν το τελευταίο όνομα ενός Έλληνα, ο οποίος ήταν δεμένος πιο πολύ από όλους, φυσικά με την ρουμανική γη, του Τυρναβίτη από το Βουκουρέστι, ο οποίος συνδεόταν, επίσης με τους συνωμότες στη Βιέννη και θα βρει τραγικό θάνατο, όπως θα φανεί, μετά τον Ρήγα, σε τραγικές συνθήκες, στην Κωνσταντινούπολη. Γι’ αυτή την ενδιαφέρουσα μορφή από το Βουκουρέστι, των τελευταίων δεκαετιών του 18ου αι., μένει να ασχοληθούμε λεπτομερέστερα παρακάτω. Ωστόσο, προτού ασχοληθούμε με τον Δημητράκη Τυρναβίτη, τον φίλο των συνωμοτών (εννοεί τον Ρήγα Βελεστινλή και τους συντρόφους του) […] [15] παρέχοντας αρκετό υλικό για την ζωή και την δράση του άγνωστου Δημητράκη Τυρναβίτης
Ο Alexandrou Elian, θεωρεί ότι ο Δημητράκης ήταν Έλληνας, φέρεται να γεννήθηκε στη Βλαχία (δεύτερη γενιά) και στο Βουκουρέστι ζούσε με την μητέρα του και τα αδέλφια του. Ο Δημητράκης Τουρναβίτης «δεν θα μπορούσε να ξεχάσει ωστόσο την μακρινή πατρίδα του και να κρατήσει όλα σχεδόν όσα ήταν ελληνικά».[16]
Ο V.A. Urechia17, πίστευε (λανθασμένα) ότι ήταν Ρουμάνος και ότι «Ο Τυρναβίτης αντιπροσώπευε, την εποχή εκείνη, την τάξη των βογιάρων [17] [18]και των ρουμάνων εμπόρων, οι οποίοι παρέμειναν πιστοί στον Μαυρογένη [19] [20] [21] [22] [23] [24]και οι οποίοι, μισώντας την ξένη αριστοκρατία, άρχισαν να έχουν επίγνωση της εθνικότητας και του νόμου […]». 20
Ο Αχιλλέας Τζάρτζανος αναφέρει σχετικά με τον Δημητράκη Τουρναβίτη «[…]Το αυτό όνομα έφερεν ο διαβόητος (ως χαρακτηρίζει αυτόν ο εν Κωνσταντινουπόλει Αυστριακός πρεσβευτής Ράτκηλ) έμπιστος του Πασβάνογλου φίλος, συνεργός δ’ εν κρυπτώ του Ρήγα, Δημητράκης Τυρναβίτης, ο δια την τόλμην και φιλοπατρίαν του φονευθείς τότε. Ο «Δημητράκης Τυρναβίτης» είχε τόσον ανησυχήσει τους Αυστριακούς, ώστε εφαίνοντο φοβούμενοι και την μνήμην του. (Legrand-Λάμπρου, Ανέκδοτα έγγραφα περί […]».21
Ο Τουρναβίτης ήταν έμπορος, είχε ακίνητα και αγροτικές καλλιέργειες. Ήταν μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, με πολλές ωστόσο ικανότητες και υπήρξε ο «εξ απορρήτων» του Ηγεμόνα της Βλαχίας Νικόλαου Μαυρογένη, ο οποίος σύμφωνα με τον Alexandrou Elian «είχε για κάποιο διάστημα ένα είδος «γκρίζας υπεροχής», αν και σύμφωνα με ερευνητές ήταν σχετικά αγράμματος, αγενής, ακαλλιέργητος και φουτουριστικός, έφτασε στο σημείο να τον αναπληρώνει στα καθήκοντά του, όταν ο Μαυρογένης με τον στρατό του αναγκάστηκε να εμπλακεί στις πολεμικές αναμετρήσεις μεταξύ των Αυστριακών και των Ρώσων.. 22
Η ζωή του υπήρξε ταραχώδης και γεμάτη κινδύνους για την οικογένειά του, την περιουσία του και την ίδια τη ζωή του. Ο Δημητράκης Τουρναβίτης αιχμαλωτίστηκε με δόλιο τρόπο στην Κωνσταντινούπολη, όταν το Βουκουρέστι καταλήφθηκε από τους Αυστρορώσους, όπως αρκετοί συνεργάτες από το περιβάλλον του Ν. Μαυρογένη.
Το όνομα του υπάρχει στα αρχεία της Βιέννης και αναφέρεται στα διασωθέντα έγγραφα της Αυστριακής αστυνομίας μεταξύ των φίλων και οπαδών του Ρήγα Βελεστινλή. 23 Βρέθηκε ότι ο Τυρναβίτης αλληλογραφούσε στη Βιέννη με τους δημιουργούς των μανιφέστων. Αποδείχθηκε μετά τον θάνατό του η σχέση με τον Ρήγα και πλήρωσε με τη ζωή του ενδεχομένως την συμπάθειά του προς το «Γαλλικό πνεύμα».
«Οι σχέσεις με τους ενθουσιώδεις μαχητές της ελευθερίας, που φυλακίστηκαν στη Βιέννη, ρίχνουν ένα όμορφο φως στη ζωή του ισχυρού εμπόρου του Βουκουρεστίου, ο οποίος, ενδιαφερόμενος κυρίως για οικονομικά θέματα, δεν ξεχνούσε, ωστόσο, τις φιλοδοξίες των δυστυχισμένων συγγενών του.
Το κίνημα των συμπατριωτών του γύρω από τον Ρήγα, τον οποίο ίσως βοήθησε με τα χρήματά του, δεν προοριζόταν για μια γρήγορη και εύκολη νίκη. Ο Τυρναβίτης δολοφονήθηκε τον Φεβρουάριο ή τον Ιούνιο του 1798, ο Ρήγας και μερικοί από τους συντρόφους του δολοφονήθηκαν στο Βελιγράδι (11/24-6-1798) και η ελληνική υπόθεση φαινόταν για πολύν καιρό χαμένη».24
Το 1798, σε μια αποστολή του στην Κωνσταντινούπολη, συλλαμβάνεται και δολοφονείται με στραγγαλισμό στις 18/2/1798, αφού βασανίστηκε άγρια επί τρεις ημέρες.
Την ίδια εποχή οι έρευνες στην Τεργέστη και στη Βιέννη κατέληξαν ότι οι συλληφθέντες Έλληνες στην Τεργέστη είχαν σχέσεις και συνεργούς στην Βλαχία. Στο πλαίσιο αυτό ερευνήθηκε ενδελεχώς ότι στοιχείο συνδέονταν με τον Δημητράκη Τυρναβίτη, αφού ένας αδερφός του ζούσε στην Τεργέστη, μέλος της εκεί ακμάζουσας ελληνικής παροικίας, τον Μιχαήλ Τυρναβίτη, που υπήρξε μέλος των εκεί φίλων και συνεργατών του Ρήγα Βελεστινλή.[25]
Επισημαίνεται ότι στο Βουκουρέστι υπήρχαν και άλλοι με το επώνυμο Τουρναβίτης που πιθανόν να ήταν πατριδωνύμιο. Στα αρχεία βρίσκουμε τον Γεώργιο ως έμπορο, τον Θωμά που δραστηριοποιούνταν στην μεταφορά αλατιού.
Θεόδωρος Τυρναβίτης (18ος-19ος αι.)
Δυστυχώς δεν υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες για τον Θεόδωρο Τυρναβίτη, ώστε να εξακριβωθεί αν ο ανωτέρω είναι αδερφός του Δημητράκη (είναι γνωστό ότι είχε αδέρφια) στο Βουκουρέστι, με τον αναφερόμενο το 1787 στην αφήγηση του Αναστασίου Κομνηνού Υψηλάντη, Θεόδωρο Τυρναβίτη, ο οποίος την εποχή εκείνη στάλθηκε από τον Μαυρογένη στον Βεζύρη με ένα μεγάλο χρηματικό ποσό, δεδομένου ότι ο Θεόδωρος Τυρναβίτης ήταν ο άνθρωπος που συνέδεε τον Ηγεμόνα Μαυρογένη με τον Βεζύρη. [26]
Ο Θεόδωρος Τυρναβίτης δεν πρέπει να ταυτίζεται με τον καθηγητή της Ακαδημίας του Βουκουρεστίου Θεόδωρο Τυρναβίτη .
Γεώργιος [Gheorghe (Iordaschi)] Τυρναβίτης (18ος-19ος αι.)
Ο Γεώργιος Τυρναβίτης εμφανίζεται σε διάφορα έγγραφα της εποχής εκείνης, ως έμπορος (1795), έχοντας τυροκομείο και βοσκούς, καθώς και ότι εισέπραττε έσοδα από κάποια βουνά που ανήκαν όμως σε Μονή. Το 1816 φαίνεται ότι πούλησε το κτήμα στο Ποπέστι, προίκα της συζύγου του. Το 1817 αναφέρεται σε μία πράξη ως σερντάρης)… [27]
Δυστυχώς δεν υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες για τον Γεώργιο Τυρναβίτη, ώστε να εξακριβωθεί αν ο ανωτέρω είναι αδερφός του Δημητράκη (είναι γνωστό ότι ο Δημητράκης Τουρναβίτης είχε αδέρφια) στο Βουκουρέστι. [28] Θωμάς Τυρναβίτης (18ος-19ος αι.)
Το 1821-24 αναφέρεται ένας Θωμάς Τυρναβίτης στην Υπηρεσία εκμετάλευσης των αλατορυχείων, ο οποίος φέρεται ότι πληρώθηκε για ένα δρομολόγιο από το Μπρασόβ προς τη Σιλίστρια. Δυστυχώς δεν υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες για τον Θωμά Τυρναβίτη, ώστε να εξακριβωθεί αν ο ανωτέρω είναι αδερφός του Δημητράκη (είναι γνωστό ότι ο Δημητράκης Τουρναβίτης είχε αδέρφια) στο Βουκουρέστι. [29] Μιχαήλ Τουρναβίτης (18ος-19ος αι.)
Ο Μιχαήλ Τυρναβίτης που δραστηριοποιούνταν ως έμπορος στην Τεργέστη, φαίνεται πως ήταν αδελφός του Δημητράκη Τουρναβίτη (βλ. ανωτέρω).
Σύμφωνα με έρευνες της Αυστριακής Αστυνομίας στην Τεργέστη και στη Βιέννη, προέκυψε ότι οι συλληφθέντες «συνωμότες» στην Αυστρία, είχαν συνεργούς και στη Ρουμανία. Κατά τη διερεύνηση της υπόθεσης των «συνομωτών» του Ρήγα Βελεστινλή, αξιωματούχος καλείται διερευνήσει τις επιστολές που άφησε ο Δημητράκης Τουρναβίτης μετά την δολοφονία του, ειδικότερα μάλιστα την αλληλογραφία του με τον αδερφό του που διέμενε στην Τεργέστη, ο οποίος θεωρούνταν ότι θα παρείχε σημαντικές πληροφορίες. 30
Το 1788 ο Μιχαήλ Τουρναβίτης, έμπορος εγκατεστημένος στην Τεργέστη και εκπρόσωπος στην πόλη αυτή των υδραίικών συμφερόντων, σε έκθεσή του συγκαταλέγει τον Λ. Κατσώνη όχι στους νόμιμους κουρσάρους αλλά στους πειρατές που καταδιώκουν τους δυστυχείς Έλληνες.31
Ο αδερφός του Δημητράκη Τουρναβίτη, Μιχαήλ Τουρναβίτης, στην Τεργέστη, ήταν υποστηρικτής και χρηματοδότης του Λάμπρου Κατσώνη με τακτικές καταβολές των 120 φιορινίων, όταν ήταν στην φυλακή. Δεν αποκλείεται ο Μιχαήλ να παρείχε αντίστοιχη χρηματοδότηση και προς τον Ρήγα Βελεστινλή.32 Δημήτριος Τουρναβίτης (….)
Ο Δημήτριος Τουρναβίτης υπήρξε αγωνιστής του 1821. Ενδεχομένως να είναι συγγενής του Δημητρίου Τουρναβίτου που ήταν έμπορος στο Βουκουρέστι (βλ. ανωτέρω).
Ο Δημήτριος Τουρναβίτης «υπηρέτησεν σ’ όλο το διάστημα του Αγώνα επί κεφαλής στρατιωτών. Το 1828 ήταν Ανθυπολοχαγός και το 1829 Υπολοχαγός. Η Επιτροπή τον κατέταξε στην Τετάρτη τάξη Αξιωματικών, Ταγματάρχη. Πέθανε ως Μοίραρχος ιππικού. Υπηρέτησε στο σώμα του Χατζηχρήστου (ιππικό). Παραβρέθηκε στις μάχες του Νεοκάστρου και Κρεμμυδίου κατά του Ιμπραήμ, καθώς επίσης και στην Κάρυστο, Ηρίπολη, Θηβών, Χίου και Πειραιώς, όπως φαίνεται από το σχετικό απόσπασμα Μητρώου Υπουργείου Στρατιωτικών. (Α.Μ. 1736, ν.μ. 780)».33
Μέρος ΙΙ
Το επώνυμο «Τυρναβίτης ή Τυρναβίτης» στην αυτοδιοίκηση των Αθηνών
Στην μικρή και ρημαγμένη Αθήνα των 18ου & 19ου αι. ενδεχομένως Τυρναβίτες να είχαν σημαντική παρουσία στα κοινά της πόλης, όπως είχαν διαμορφωθεί και λειτουργούσαν την περίοδο εκείνη.
Το επώνυμο «Τουρναβίτης ή Τυρναβίτης» που έφερε η σπουδαία οικογένεια που οι ρίζες της ξεκινούν από την πόλη του Τυρνάβου από αρχές του 18ο αι., είναι αυτό που υπάρχει σε πολλά ιστορικά ντοκουμέντα που αφορούν την Αθήνα.
Αρχικά εμφανίζονται τα ονόματα Σπύρος & Νικολάκης Τυρναβίτης το 1789 σε ένα «Πρακτικό (χοτζέτιον) Αναγνωρίσεως εκλογής Δημογερόντων Αθηνών», στο οποίο φέρονται να υπογράφουν ως μάρτυρες.[30] [31] [32] [33] [34]
Τον Σεπτέμβριο του 1790 ο Αναστάσιος Νικολάου Τυρναβίτης συνυπογράφει με άλλους προεστούς «Έγγραφον της κοινότητας Αθηνών» προς τον Μητροπολίτη Αθηνών «Περί της Μονής Καισαριανής» αναφορικά με την ανάταξη της κάκιστης κατάστασης στην οποία αυτή είχε περιπέσει, ενώ την 10/9/1796 συνυπογράφει με την ιδιότητα του προεστού των Αθηνών, σε πωλητήριο συμβόλαιο ακινήτου κατοίκου Αθηνών. Το 1798 διορίζεται ως Επίτροπος Αθηνών από τον Βοϊβόδα των Αθηνών Χατζή Εμίν εφένδη.[35]
Ο Νικόλαος Τυρναβίτης το 1815 εμφανίζεται σε επικυρωτικό έγγραφο (χοτζέτι) της Τουρκικής Αρχής ως συνυπογράφων μάρτυρας αγοραπωλησίας, στις 26/2/1819 εκλέγεται Δημογέροντας για ένα έτος, την 4/4/1819 συνυπογράφει με πολλούς άλλους προεστούς «Πρακτικό Ειρηνεύσεως των Κατοίκων Αττικής», το 1819 συμπεριλαμβάνεται μεταξύ άλλων σε «Χοτζέτιον (Πρακτικό) αναγνωρίσεως εκλογής Δημογερόντων» του Καδή των Αθηνών με την ιδιότητα του εκλογέα, την 28/2/1820 υπογράφει μεταξύ πολλών άλλων προυχόντων, «πράξη εκλογής δημογερόντων Αθηνών» για το έτος 1820, στις 23/12/1820 συνυπογράφει με άλλους προύχοντες την «Πράξη εκλογής των Δημογερόντων Αθηνών» για το επόμενο έτος. Σε αφιέρωμα στο Μοναστήρι του Αγίου Σπυρίδωνα, πολιούχου του Πειραιά, διαπιστώνουμε ότι ο Ηγούμενος Μαρμαροτούρης «συνεργάστηκε με διάφορους δημογέροντες, τον Νικ. Τυρναβίτη, Λογοθέτη, καί άλλους, γιά ζητήματα σχετικά με τήν Επανάσταση».36 Ο Νικ. Τυρναβίτης νυμφεύθηκε την Ευφροσύνη Καπετανάκη, θυγατέρα του προεστού των Αθηνών επί 18 έτη με μεγάλη περιουσία. Απέκτησαν 5 τέκνα...[36] [37]
Ο Μιχαήλ Τυρναβίτης που φέρεται να γεννήθηκε στον Τύρναβο τον 18ο αι.[38] [39] [40] διετέλεσε δημογέροντας σε διάφορες περιόδους (1824, 1833 κ.λπ.) και έπαρχος Αθηνών, μετέχοντας ενεργά στην κοινωνική και πολιτική ζωή της Αθήνας. Δεν υπάρχουν στοιχεία αν είναι το ίδιο πρόσωπο με τον έμπορο που ήταν στην Τεργέστη (βλ. ανωτέρω). Πιθανόν μετά τις δολοφονίες των Ρήγα Βελεστινλή και του αδελφού του Δημητράκη Τουρναβίτη το 1798, αξιοποιώντας τις γνωριμίες του με τους Υδραίους, να εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.
Στην εφημερίδα Εφημερίς των ΑΘΗΝΩΝ που εκδίδονταν στην Σαλαμίνα, στο 2ο τεύχος της 6ης Σεπτεμβρίου 182439 δημοσιεύεται ευχαριστήρια επιστολή εκ μέρους των Αθηναίων προς τον Κολονέλο Στανόπ (Stanhope) για τη δωρεά τυπογραφείου προς αυτούς, με το οποίο εκδόθηκε η πρώτη «Εφημερίς Αθηνών»40, υπογράφοντάς την μαζί με άλλους 4 δημογέροντες των Αθηνών.[41]
“Απόκρισις των Αθηναίων εις το γράμμα του κολονέλου Στανόπ, οπού επαρρησιάσαμεν εις το πρώτον φύλλον”.
«Σεβάσμιε Στανόπ, Τα λαμπρά σου και ευγενή αισθήματα έγιναν γνώριμα καθ’ όλην την έκτασιν της Ελλάδος. Αι Αθήναι αντηχούσιν από τας ευλογίας και επαίνους του κυρίου Στανόπ, αι οποίαι απήλαυσαν προσωπικώς το αξιοτίμητον υποκείμενόν σου, εγνώρισαν πραγματικώς τα προτερήματά σου, ωφελήθησαν από τόσας σοφάς οδηγίας σου και προτροπάς περί τα καλά, και τελευταίον έλαβον από το χέρι σου το αξιόλογον δώρον της τυπογραφίας, η οποία θέλει συνεισφέρει, βέβαια, πολύ, εις του λαού τον φωτισμόν και τη ν ελευθερίαν… Τώρα δε δεχθή τε προς το παρόν, ώ γενναίοι ανδρες, τη ν πρόθυμον ταύτην των Αθηναίων αμοιβήν, ήτις είναι το να εγχαράξωσι ανεξάλειπτα γράμματα μέσα εις τας καρδίας των τα λαμπρά ονόματά σας, και να τα παραδώσωσι και εις την ευλογίαν των απογόνων των, αθανάτου μνήμης ένεκα.
Εν Αθήναις τη 10 Μαΐου 1824. Οι Δημογέροντες Αθηνών: Μ. Τυρναβίτης Α. Πετράκης Ιω. Πάλλης Ιω. Πανταζής Α. Χρυσούλλης, ο Γραμματεύς Ν. Καρώρης».
Την 20η Ιανουαρίου 1825 ο Μιχαήλ Τυρναβίτης εμφανίζεται να υπογράφει μαζί με άλλους 12 «τοπικούς παράγοντες» της Αθήνας επιστολή προς τον στρατηγό Γκούρα αναφορικά με πρωτοβουλίες του Οδυσσέα Ανδρούτσου που κατά την άποψη τους δεν εξυπηρετούσαν την πορεία της Επανάστασης, ενημερώνοντας τον σχετικά προκειμένου να λάβει μέτρα. εκφράζοντας την συμπαράστασή τους προς τον ίδιον. [42]
Την 25η Ιανουαρίου 1833 όταν έφθασε στην Αθήνα η είδηση ότι ο νεαρός βασιλεύς Όθων αποβιβάσθηκε στο Ναύπλιο, στην δοξολογία που τελέστηκε σε ναό για τον σκοπό αυτό προτείνεται από 153 παρευρισκόμενους στον ναό να εκλεγεί προσωρινή δημογεροντία προκειμένου να «κομισθούν εις τον Βασιλέα αι ευχαί της πόλεως των Αθηνών και να μεταβιβασθούν τα προς αυτόν σέβη των κατοίκων της». Μεταξύ δε των υποψηφίων εξέλεξαν ως δημογέροντες τους Μ. Τουρναβίτην, Σ. Πατούσαν και Στ. Βλάχον.[43]
Ο Ι. Τυρναβίτης στις δημαιρεσίες για την εκλογή Δημάρχου Αθηνών (Ανάργυρος Πετράκης) στις 28/4-4/5/1841 εκλέχθηκε ως Δημοτικός Σύμβουλος, ο οποίος φέρεται να έλκει την καταγωγή του από τον Τύρναβο. Ο Ι. Τυρναβίτης αργότερα παύθηκε από τον Διοικητή (προφανώς υπερκείμενη αρχή του Δήμου), λόγω του αντιπολιτευτικού πνεύματος προς τον Δήμαρχο Πετράκη. Συγκεκριμένα με αφορμή διάφορες πράξεις του Δημάρχου μεταξύ των οποίων και εκτέλεση έργων χωρίς «δημοπρασία», έφερε μεγάλη μερίδα των δημοτικών συμβούλων, μεταξύ των οποίων και τον Ι. Τυρναβίτη, να αντιτίθενται στον Δήμαρχο μη προσερχόμενοι στις συνεδριάσεις του Δ.Σ. με αποτέλεσμα να παρακωλύεται η λειτουργία του!! Ο Δήμαρχος ζήτησε διοικητική επέμβαση γεγονός που επέφερε την παύση και την αντικατάσταση των αντιπολιτευόμενων Δ.Σ. Την ίδια τύχη είχε όμως και ο ίδιος ο Δήμαρχος ο οποίος αργότερα παύτηκε για άλλους λόγους με Β.Δ.[44]
Μέρος ΙΙ Επίλογος
Φωτο: 5 Η οδός Τουρναβίτου, στο βάθος με το βυσσινί χρώμα το θέατρο Θησείον.
Στην αρχή δεξιά ο καλλιτέχνης Lamiz φιλοτέχνησε ένα χρυσό επιτοίχιο δένδρο Η μικρή οδός Τουρναβίτου, το μικρό στενάκι με λίγες μόνο δεκάδες μέτρα μήκος, με τις όμορφες δραστηριότητες που φιλοξενεί εκατέρωθεν, φέρει το βαρύ όνομα ανθρώπων, Τουρναβίτης ή Τυρναβίτης, που κοιτίδα τους ήταν ο Τούρναβος ή Τύρναβος (σήμερα), που έζησαν σπουδαία και με τον βίο τους πρόσθεσαν την δική τους ψηφίδα στην ιστορία μας.
Όποια όμως και να είναι η αιτία για την ονοματοδοσία μιας οδού των Αθηνών σε οδό Τουρναβίτου, σε όποιο πρόσωπο και να αναφέρεται (πολύ πιθανόν να αφορά κάποιον απ’ όσους ασχολήθηκαν με την Τοπική Αυτοδιοίκηση και την Αθήνα), όλοι τους υπήρξαν σπουδαία πρόσωπα, συμμετείχαν στις διεργασίες της εποχής τους, ενδεχομένως επηρέασαν κατά ένα ποσοστό κάποιες εξελίξεις ή τον χαρακτήρα κάποιων ανθρώπων του περιβάλλοντός τους και τίμησαν την ιδιαίτερη πατρίδα τους.
Οι ιστορίες των ανθρώπων αυτών που έζησαν και πέρασαν από τον κόσμο μας, είναι συναρπαστικές… Οι προσπάθειες των περιοίκων της οδού Τυρναβίτου να προσδώσουν έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα, είναι συναρπαστικές, εκπληκτικές στις μέρες της εποχής που ζούμε.
…Ίσως τελικά, το «μυστικό» της Τουρναβίτου να είναι κάτι τόσο απλό αλλά ταυτόχρονα και τόσο αψήφιστα υποτιμημένο: η επικοινωνία σε επίπεδο μικροκλίμακας, ένα αίσθημα συλλογικότητας για το κοινό καλό και η όρεξη για δημιουργία, σε πείσμα των καιρών…
ΥΓ. Σαφέστατα η εξεύρεση του παραμικρού στοιχείου ή χρηστικής πληροφορίας ήταν και είναι ένα δύσκολο εγχείρημα που απαιτεί εργατοώρες, κρίση και κόπο. Σε καμία περίπτωση η αναφορά στα ανωτέρω θέματα δεν κρίνεται ολοκληρωμένη και πλήρης. Η γραφή και η αναφορά των γεγονότων και των προσώπων διαμορφώνεται κάθε φορά από τα στοιχεία που ανασύρονται και την προσωπική κρίση του γράφοντα. Σε κάθε περίπτωση το παρόν τίθεται στην κρίση των αναγνωστών και κάθε διόρθωση ή συμπλήρωση θεωρώ ότι θα ήταν αναγκαία ή δίκαιη… Οποιοσδήποτε όμως μπορεί να συνεισφέρει στην κατεύθυνση της βελτίωσης, εξασφάλισης και ανάδειξης της τοπικής μας ιστορικής μνήμης, είναι ευπρόσδεκτος.
[1] https://popaganda.gr/stories/toumavitou-street-psirri/, άρθρο της Ιωάννας Παναγοπούλου, 22-6-15
[2] Ιωάννης Πέζαρος (1749-1806), Η Εποχή – Το Έργο – Η Αλληλογραφία του …, Μιχάλης Λαφαζάνης, Δήμος Τυρνάβου 2009, (σ. 48-49)
[3] Θεσσαλικά Χρονικά, Τόμος Ζ’-Η’, Ολίγα Περί Τυρνάβου, Γεώργιος Δ.Α. Χατζηκώστας, Αθήνα 1959 (σ.309)
[4] Έλληνας Λόγιος δάσκαλος της Σχολής των Αγράφων & της Μεγάλης του Γένους Σχολής (διαδίκτυο)
[5] Μεταφραστής, συγγραφέας, επιμελητής εκδόσεων & τυπογράφος (διαδίκτυο)
[6] Η εκπαίδευση στη δυτική Θεσσαλία κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, ΘΕΟΔΩΡΟΥ Α. ΝΗΜΑ (Διδ. Διατριβή), Θεσσαλονίκη 1995 (σ. 255 – 256)
[7] Ramnicu Valcea (Ράμνικου Βάλτσα) πόλη της Ρουμανίας (Βλαχίας)
[8] Ιατρός και καθηγητής φιλοσοφίας στο Λύκειο του Βουκουρεστίου ή Ηγεμονική ή Αυθεντική Ακαδημία
[9] Θεσσαλικό Ημερολόγιο, Τόμος 83, Έλληνες συνωμότες στα Πριγκιπάτα και ένας ευνοούμενος του Μαυρογένη ο Δημήτρης Τουρναβίτης, Alexandrou Elian σε μετάφραση από τα ρουμανικά της Μαριάνας Κουρσάρη και σε επιμέλεια του Αθανασίου Καραθανάση, Λάρισα 2023 (σ. 259)
[10] Η εκπαίδευση στη δυτική Θεσσαλία κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, ΘΕΟΔΩΡΟΥ Α. ΝΗΜΑ (Διδ. Διατριβή), Θεσσαλονίκη 1995 (σ. 255)
[11] Παναγιώτης Αραβαντινός, Έλληνας λόγιος ιστοριοδίφης και συγγραφέας του 19ου αιώνα.
[12] Θεσσαλικό Ημερολόγιο, Τόμος 83, Έλληνες συνωμότες στα Πριγκιπάτα και ένας ευνοούμενος του Μαυρογένη ο Δημήτρης Τουρναβίτης, Alexandrou Elian σε μετάφραση από τα ρουμανικά της Μαριάνας Κουρσάρη και σε επιμέλεια του Αθανασίου Καραθανάση, Λάρισα 2023 (σ. 259-260)
[13] Η εκπαίδευση στη δυτική Θεσσαλία κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, ΘΕΟΔΩΡΟΥ Α. ΝΗΜΑ (Διδ. Διατριβή), Θεσσαλονίκη 1995 (σ. 256 – 257)
[14] Ρουμάνος ιστορικός – Βυζαντινολόγος
[15] Θεσσαλικό Ημερολόγιο, Τόμος 83, Έλληνες συνωμότες στα Πριγκιπάτα και ένας ευνοούμενος του Μαυρογένη ο Δημήτρης Τουρναβίτης, Alexandrou Elian σε μετάφραση από τα ρουμανικά της Μαριάνας Κουρσάρη και σε επιμέλεια του Αθανασίου Καραθανάση, Λάρισα 2023 (σ. 258-259)
[16] Ο.π. (σ. 261)
[17] Ρουμάνος ιστορικός, ακαδημαϊκός και πολιτικός
[18] Ήταν η ανώτερη φεουδαρχική τάξη της Βλαχίας – Μολδαβίας, κάτω από την τάξη των ηγεμόνων
[19] Μαυρογένης Νικόλαος, δραγουμάνος του Οθωμανικού στόλου, ηγεμόνας της Βλαχίας που αντικατέστησε τον Μιχαήλ Σούτσο, διορίστηκε και πρίγκιπας της Μολδαβίας.
[20] Ο.π. (σ. 261)
[21] Θεσσαλικό Ημερολόγιο, Τόμος 3ος, Από το Αρχείο της Οικογένειας Δημητριάδου του Τυρνάβου, Αχιλλέας Τζάρτζανος, Αθήνα 1932 (σ. 145)
[22] Θεσσαλικό Ημερολόγιο, Τόμος 83, Έλληνες Συνωμότες στα Πριγκιπάτα και ένας ευνοούμενος του Μαυρογένη Δημήτρης Τουρναβίτης, Alexandrou Elian, μετάφραση Μαριάνα Κουρσαρη, Λάρισα 2023 (σελ. 251-264)
[23] Ιωάννης Πέζαρος (1749-1806), Η Εποχή – Το Έργο – Η Αλληλογραφία του …, Μιχάλης Λαφαζάνης, Δήμος Τυρνάβου 2009, (σ. 154)
[24] Θεσσαλικό Ημερολόγιο, Τόμος 84, Έλληνες Συνωμότες στα Πριγκιπάτα και ένας ευνοούμενος του Μαυρογένη Δημήτρης Τουρναβίτης, Alexandrou Elian, μετάφραση Μαριάνα Κουρσαρη, Λάρισα 2023 (σελ. 259-272)
[25] Θεσσαλικό Ημερολόγιο, Τόμος 84, Έλληνες συνωμότες στα Πριγκιπάτα και ένας ευνοούμενος του Μαυρογένη ο Δημήτρης Τουρναβίτης, Alexandrou Elian σε μετάφραση από τα ρουμανικά της Μαριάνας Κουρσάρη και σε επιμέλεια του Αθανασίου Καραθανάση, Λάρισα 2023 (σ. 267-269)
[26] Θεσσαλικό Ημερολόγιο, Τόμος 83, Έλληνες συνωμότες στα Πριγκιπάτα και ένας ευνοούμενος του Μαυρογένη ο Δημήτρης Τουρναβίτης, Alexandrou Elian σε μετάφραση από τα ρουμανικά της Μαριάνας Κουρσάρη και σε επιμέλεια του Αθανασίου Καραθανάση, Λάρισα 2023 (σ. 260)
[27] Σερδάρης: Χριστιανός οπλοφόρος κατά τα χρόνια της τουρκοκρατίας, που υπηρετούσε ως φύλακας στα όρια του Άθω. Οι Σερδαροί, Σερδάρες ή Σερδάρηδες ήταν διαιρεμένοι σε δύο ομάδες (καπετανάτα) με αρχηγό της κάθε ομάδος τον καπετάνο. Γενικά ο Σερδάρης φρουρεί τα «περάσματα» και τα δάση (διαδίκτυο)
[28] Θεσσαλικό Ημερολόγιο, Τόμος 83, Έλληνες συνωμότες στα Πριγκιπάτα και ένας ευνοούμενος του Μαυρογένη ο Δημήτρης Τουρναβίτης, Alexandrou Elian σε μετάφραση από τα ρουμανικά της Μαριάνας Κουρσάρη και σε επιμέλεια του Αθανασίου Καραθανάση, Λάρισα 2023 (σ.260)
[29] Ο.π. (σ. 260)
[30] Θεσσαλικό Ημερολόγιο, Τόμος 84, Έλληνες συνωμότες στα Πριγκιπάτα και ένας ευνοούμενος του Μαυρογένη ο Δημήτρης Τουρναβίτης, Alexandrou Elian σε μετάφραση από τα ρουμανικά της Μαριάνας Κουρσάρη και σε επιμέλεια του Αθανασίου Καραθανάση, Λάρισα 2023 (σ. 268)
[31] Επιστημονικό Συμπόσιο 23 & 24 Νοεμβρίου 2005, Η Πειρατεία στο Αιγαίο-Όψεις και Αντιφάσεις των Στερεότυπων, Εισήγηση Δημήτρης Δημητρόπουλος, (σ.126)
[32] Συλλογή με αναφορές στο παρελθόν της Λιβαδειάς-Ανέκδοτες μαρτυρίες, Πάνος Ν. Στάμου, Δήμος Λιβαδέων 2021 (σ. 113)
[33] Θεσσαλικά Χρονικά, Τόμος 12ος , Θεσσαλοί Αγωνιστές του 1821, Ν.Κ. Γιαννούλη, Αθήνα 1979 (σ. 191)
[34] Μνημεία της Ιστορίας των Αθηνών, (σελ. 319-320)
[35] Ό.π. (σελ. 129, 137, 268-269)
[36] https://www.pireasnews.gr/peiraias-afierama-sto-monastiri-tou-agiou-spyridona-poliouchou-tis- polis-video/
[37] Μνημεία της Ιστορίας των Αθηνών, (σελ. 189, 251-252, 253-255, 256-257, 299-300, 321-324, 348349)
[38] Τύρναβος Ιστορικές – Λαογραφικές Αναδρομές, Βύρων Γ. Σκρουμπής, ΤΥΡΝΑΒΟΣ 2001 (σελ. 108109)
[39] Ιστορική Διαδρομή του Ελληνικού Τύπου 1780-1922, Αικατερίνη Κουμαριανού, ΑΘΗΝΑ 2005 Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (σελ. 59)
[40] Ο Αθηναϊκός Τύπος, Έρη Σταυροπούλου, ΑΘΗΝΑ 2005, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (σελ. 242)
[41] Εφημερίς Αθηνών, φύλλο 2, Αθήνα 6/9/1824
[42] «Οδυσσέας Ανδρούτσος» Α.Π.Θ. Μεταπτυχιακή εργασία Μενελαίδου Τατιάνα 2013 (σελ. 180) (Υποσημείωση 707 Σταματόπουλος Ο εσωτερικός αγώνας τ.Β’ σ. 198)
[43] Οι Δήμαρχοι των Αθηνών (1835-1907), Γ.Π. Παρασκευόπουλου, Αθήνα 1907 (σελ. 9)
[44] Οι Δήμαρχοι των Αθηνών (1835-1907), Γ.Π. Παρασκευόπουλου, Αθήνα 1907 (σελ. 155)
