ΓΡΑΦΕΙ Ο Γιάννης Παιδής
Στη δημιουργία και μιας ακόμη κυψέλης υποδοχής απορριμμάτων στο ΧΥΤΑ 
προσανατολίζεται ο Ενιαίος Φορέας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων του νομού Λάρισας, στην περιοχή του Μαυρόλιθου στα όρια δηλαδή του δήμου Τυρνάβου, τη στιγμή που σε όλη τη χώρα και κυρίως στην Αττική (Κερατέα) φουντώνουν οι αντιδράσεις για την κατασκευή Χώρων Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ), αφού οι επιπτώσεις από τη λειτουργία ενός ΧΥΤΑ είναι πολλαπλές, όπως:
α) η γενικότερη υποβάθμιση της περιοχής όπου βρίσκεται ο ΧΥΤΑ, ανεξαρτήτως των μέτρων προστασίας που μπορεί να λαμβάνονται,
β) ο κίνδυνος ρύπανσης και μόλυνσης του υπόγειου υδροφορέα της περιοχής αλλά και πιθανόν μεγαλύτερης και ευρύτερης περιοχής,
γ) οι κίνδυνοι ταφής επικίνδυνων και μολυσματικών απορριμμάτων
δ) η ταφή εκατοντάδων χιλιάδων τόνων χρήσιμων υλικών κάθε κατηγορίας, από τις συσκευασίες προϊόντων μέχρι τα ζυμώσιμα απορρίμματα που μπορούν να δώσουν κομπόστ για τις καλλιέργειες,
ε) η έκλυση αερίων ρύπων που έχουν δυσμενή συνεισφορά στην ποιότητα του αέρα και κυρίως στην επίταση του φαινομένου του θερμοκηπίου.
Ο τελευταίος λόγος είναι και ο πιο σπουδαίος μεταξύ των άλλων που αποκλείει την επιλογή δημιουργίας Χώρων Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (Χ.Υ.Τ.Α) και μας επιβάλλει τη δημιουργία Χώρων Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (Χ.Υ.Τ.Υ).
Σύμφωνα με πολλούς επιστήμονες που έχουν ασχοληθεί με το θέμα η επίδραση ενός Χ.Υ.Τ.Α στην επίταση του φαινομένου του θερμοκηπίου και συνακόλουθα στην επικίνδυνη αλλαγή του κλίματος της Γης που προέρχεται και από την έκλυση του ισχυρότερου αερίου του θερμοκηπίου που είναι το μεθάνιο και το οποίο εκλύεται από τις χωματερές (Χ.Υ.Τ.Α) δεν έχει μέχρι σήμερα γίνει αντικείμενο ευρύτερου προβληματισμού. Το μεθάνιο είναι 20 φορές ισχυρότερο αέριο σε σχέση με το διοξείδιο του άνθρακα, αέριο που συμβάλλει στην επίταση του φαινομένου του θερμοκηπίου. Η απειλή της ανατροπής του κλίματος, εξ αιτίας της επίτασης του φαινομένου του θερμοκηπίου, είναι ένα από τα μεγαλύτερα περιβαλλοντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η Γη μας και για την αποτροπή του υπογράφτηκε το Πρωτόκολλο του ΚΥΟΤΟ.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση
Ιδιαίτερα ανησυχητικό για τη λειτουργία των ΧΥΤΑ είναι το γεγονός ότι η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, χαρακτηρίζει ως εξής την υγειονομική ταφή ( ΧΥΤΑ- ΧΥΤΥ):
«Η υγειονομική ταφή κατέχει την τελευταία θέση στην «ιεραρχία των αποβλήτων» της οδηγίας (2008/98/EC), η Επιτροπή θεωρεί την υγειονομική ταφή ως την έσχατη και πλέον ακατάλληλη λύση για τη διαχείριση των αποβλήτων. Η πρόληψη, η επαναχρησιμοποίηση, η ανακύκλωση και άλλες μορφές ανάκτησης είναι προτιμότερες.»
Ερωτήματα
Φυσικά δεν είναι μόνο τα στοιχεία των επιστημόνων ή των οργανώσεων που διαφωνούν με τη λειτουργία των ΧΥΤΑ. Υπάρχουν και πολλά ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν από τους υπεύθυνους του φορέα διαχείρισης των στερεών αποβλήτων του νομού σχετικά με τη λειτουργία του ΧΥΤΑ στο Μαυρόλιθο και τα οποία είναι:
-Τηρούνται όλοι οι κοινοτικοί κανόνες για τις υγειονομικές προδιαγραφές για την ταφή των απορριμμάτων την χωροθέτηση και διαχείριση του ΧΥΤΑ, αλλά και της οδηγίας 1999/31/ΕΚ περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων αφού σύμφωνα με το παράρτημα I της οδηγίας κατά την επιλογή της θέσης ενός τόπου υγειονομικής ταφής πρέπει, μεταξύ άλλων, να λαμβάνονται υπόψη οι γεωλογικές και υδρογεωλογικές συνθήκες της περιοχής.
-Εγινε επικαιροποίηση και ελήφθη υπόψη το εν ισχύ νομικό πλαίσιο και συγκεκριμένα:
• Οδηγία 2008/1/ΕΚ σχετικά με την ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης.
•Οδηγία 2008/105 σχετικά με πρότυπα ποιότητας περιβάλλοντος στον τομέα της πολιτικής των υδάτων,
• Οδηγία 2006/118/ΕΚ σχετικά με την προστασία των υπόγειων υδάτων από τη ρύπανση και την υποβάθμιση,
•Οδηγία 2001/42/ΕΚ σχετικά με την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων και προγραμμάτων και οδηγία 85/337/ΕΟΚ για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον.
Ένα πολύ σημαντικό σημείο είναι η πιθανότητα τα υπόγεια ύδατα που βρίσκονται υπό τον χώρο του ΧΥΤΑ να επικοινωνούν με τις γεωτρήσεις που υδρεύουν την περιοχή του Αμπελώνα και των άλλων περιοχών. Μπορεί να δώσει κάποιος απάντηση σε αυτό;
Παραδείγματα
Τις παραπάνω ανησυχίες και ερωτήματα εντείνουν γεγονότα που συνέβησαν σε εν λειτουργία ΧΥΤΑ στην Ελλάδα, των οποίων οι ΜΠΕ είχαν εγκριθεί και υποτίθεται ελεγχθεί για την ορθότητά τους από τους αρμόδιους.
Ενδεικτικά τέτοιες περιπτώσεις είναι:
ΧΥΤΑ Κατερίνης: τοξικά διαρρέουν και μολύνουν την θάλασσα – Επιβολή προστίμου από Επιθεωρητές Περιβάλλοντος
ΧΥΤΑ Σάμου: χτίστηκε σε ακατάλληλο έδαφος – διακοπή λειτουργίας λόγω καθίζησης του εδάφους – διερεύνηση από Σώμα Επιθεωρητών Δημοσίων Έργων.
ΧΥΤΑ Λευκίμης: κατά τις εργασίες κατασκευής ο χώρος πλημμύρισε με καθαρό και γλυκό νερό και σχηματίστηκε λίμνη όπου μπορούσε να πλεύσει βάρκα, ενώ η ΜΠΕ δεν έκανε καμία σχετική αναφορά!!! Το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών – ΙΓΜΕ πραγματοποίησε πραγματογνωμοσύνη που αποδεικνύει ότι πρόκειται για υδροφόρο ορίζοντα που επικοινωνεί με το σύνολο των κοντινών σημείων υδροληψίας, και συμπεραίνει ότι η θέση αυτή εγκυμονεί κίνδυνο για την τροφική αλυσίδα.
ΧΥΤΑ Ζακύνθου – Λαγανάς: Τοξικά απόβλητα από τον κορεσμένο ΧΥΤΑ του κόλπου εκχύθηκαν λόγω υπερχείλισης, ρυπαίνοντας τη θαλάσσια περιοχή του Εθνικού Πάρκου Ζακύνθου. Το θαλάσσιο πάρκο είναι τόπος αναπαραγωγής προστατευόμενων σπάνιων ειδών (χελώνα Caretta – carreta και φώκια Monachous – monachous) για την προστασία των οποίων το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει εκδώσει πολυάριθμα ψηφίσματα.
ΧΥΤΑ Τεμπλόνι Κέρκυρας: Εξωφρενική από κάθε άποψη κατασκευή του ΧΥΤΑ και η διαχείριση των απορριμμάτων της Νότιας Κέρκυρας.
Οι επιστήμονες
Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθούμε και στο θέμα των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, όπως αυτές καταγράφηκαν από αρμόδιο τμήμα ελληνικού πανεπιστημίου και οι οποίες είναι:
– Παραγωγή διασταλαζόντων υγρών και πιθανή ρύπανση των υπόγειων υδροφόρων
οριζόντων και του εδάφους (βλ. παράγραφο 6.8)
– Ρύπανση επιφανειακών νερών
– Εκπομπή αερίων (CH4, CO2, SO2, NH3, H2S κ.ά)
– Εμφάνιση διαφόρων ζωικών ειδών (ποντίκια, έντομα, πτηνά)
– Επιπτώσεις στην πανίδα και ειδικά σε ευαίσθητα φυτά και δένδρα
– Αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος και αισθητική όχληση
– Δυσοσμία, Σκόνη, Διασπορά μικρών αντικειμένων με τον άνεμο
– Θόρυβοι από τη λειτουργία μηχανημάτων μεταφοράς και συμπίεσης
– Κίνδυνοι ανάφλεξης
– Κίνδυνος κατολίσθησης
– Κίνδυνος καθίζησης και διάβρωσης του υλικού επικάλυψης.
Στο κείμενο του πανεπιστημίου σημειώνονται επίσης τα εξής:
«Για να κατανοηθούν οι μεγάλες επιπτώσεις στο περιβάλλον αναφέρουμε ότι, η
αυτανάφλεξη της χωματερής στην περιοχή Ταγαράδων Θεσσαλονίκης τον Ιούλιο του
2006, είχε ως αποτέλεσμα την εκπομπή διοξινών στο περιβάλλον, που ανιχνεύθηκαν στο
έδαφος και τα ζώα σε απόσταση 3-5 km για χρονικό διάστημα 10-15 ημερών».
Παράλληλα υπογραμμίζεται ότι η διαδικασία έγκρισης και έκδοσης άδειας λειτουργίας ΧΥΤ Απορριμμάτων καθορίζεται από την υφιστάμενη νομοθεσία και είναι η κάτωθι:
– Καταγραφή των υποψήφιων χώρων
– Συγκρότηση από τον Νομάρχη γνωμοδοτικής επιτροπής
– Σύνταξη μελέτης προέγκρισης χωροθέτησης
– Εκπόνηση Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.)
– Απόφαση έγκρισης μελέτης περιβαλλοντικών όρων
– Εκπόνηση τεχνικής μελέτης κατασκευής
– Κατασκευή του ΧΥΤΑ και άδεια λειτουργίας
Η κοινοτική οδηγία 1991/156/ΕU θέτει τις βάσεις για την αποτελεσματική και βιώσιμη
διαχείριση των απορριμμάτων, δίνοντας έμφαση στη μείωση αυτών στην πηγή παραγωγής
και στην υγειονομική ταφή.
Αλλωστε η οδηγία 99/31/ΕU θέτει τα «τεχνικά πρότυπα υγειονομικής
ταφής» για όλη τη διάρκεια ζωής ενός ΧΥΤΑ.
Τα απορρίμματα
Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι σε χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων δεν γίνονται δεκτά τα ακόλουθα απόβλητα:
– Υγρά απόβλητα
– Απόβλητα που είναι διαβρωτικά, εκρηκτικά, οξειδωτικά ή εύφλεκτα
– Απόβλητα νοσοκομείων και συναφή που είναι μολυσματικά
– Ολόκληρα ή τεμαχισμένα μεταχειρισμένα ελαστικά αυτοκινήτων
– Απόβλητα που εκπέμπουν ενοχλητικές οσμές
– Χημικά απόβλητα που έχουν χαρακτηρισθεί ως επικίνδυνα
Πρέπει να τονισθεί ότι επιβάλλεται ο περιορισμός τόσο της ποσότητας όσο και του
επικίνδυνου χαρακτήρα των απορριμμάτων που προορίζονται για υγειονομική ταφή. Οι
πρόσφατες προδιαγραφές της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιτάσσουν τον διαχωρισμό και την
ειδική επεξεργασία των επικίνδυνων απορριμμάτων όπως, τα ραδιενεργά, τα νοσοκομειακά, τα ελαστικά αυτοκινήτων, οι μπαταρίες, τοξικά στερεά απόβλητα, κ.ά. Επίσης η
οδηγία 199/31/ΕΚ της Ε.Ε. επιτάσσει ότι στους ΧΥΤΑ θα πραγματοποιείται διάθεση μόνο
των αποβλήτων που έχουν υποστεί επεξεργασία. Τα επικίνδυνα απόβλητα και τα αδρανή
διατίθενται σε ειδικούς χώρους.
Κάθε χώρος υγειονομικής ταφής αποβλήτων κατατάσσεται σε: ΧΥΤ μη επικίνδυνων
αποβλήτων, ΧΥΤ επικίνδυνων αποβλήτων και ΧΥΤ αδρανών.
Μπορεί άραγε να πει κάποιος με σιγουριά ότι στο ΧΥΤΑ του Μαυρόλιθου δεν εναποτίθενται απορρίμματα που ανήκουν στις παραπάνω κατηγορίες, ή να μας διαβεβαιώσει ότι είτε οι πολίτες, είτε οι εργαζόμενοι στην καθαριότητα μπορούν να διακρίνουν τα απορρίμματα και κάποια από αυτά να τα απορρίψουν;
