ΓΡΑΦΕΙ Ο Πέτρος Οντούλης, πρώην Διευθυντής Δήμου Τυρνάβου
Σαν σήμερα την 1η Σεπτεμβρίου 1881, το μεγαλύτερο μέρος της Θεσσαλίας (πλην της περιοχής του Δαμασίου και της επαρχίας Ελασσόνας) και ο Τύρναβος ενσωματώνονταν στο ελληνικό κράτος. Τα Τουρκικά στρατεύματα αποχωρούσαν στα συμφωνηθέντα τα σύνορα, στο πλαίσιο της Βερολίνειου Συνθήκης.
Εξήντα (60) χρόνια από το ξέσπασμα της ελληνικής επανάστασης του 1821, μέσα σε ιδιαίτερα δύσκολες οικονομικές, κοινωνικές και στρατιωτικές περιπέτειες της μικρής μας χώρας, μέσα σ’ ένα ιδιαίτερο εχθρικό ευρωπαϊκό περιβάλλον για τους Έλληνες, υπογράφεται η Βερολίνειος Συνθήκη (1878) (συνέδριο 13ης/6–13ης/7/1878) και σε εκτέλεση αυτής, τον Φεβρουάριο του 1881 στη Κωνσταντινούπολη υπογράφεται η ελληνοτουρκική συνθήκη «Σύμβαση περί διαρρυθμίσεως των ελληνοτουρκικών συνόρων» βάση της οποίας παραχωρούνταν στην Ελλάδα το μεγαλύτερο μέρος της Θεσσαλίας, εκτός της επαρχίας της Ελασσόνας και της περιοχής του Δαμασίου, κι ενός τμήματος της Ηπείρου.[1]
Έτσι την 1η Σεπτεμβρίου 1881 πραγματοποιείται η ενσωμάτωση του Τυρνάβου και της ευρύτερης περιοχής του στον εθνικό κορμό, αποτελώντας πλέον την παραμεθόριο του τότε ελληνικού βασιλείου.
Τα σύνορα στην περιοχή μας σύμφωνα με την σύμβαση της Κωνσταντινουπόλεως οριοθετούνταν από την κορυφογραμμή του Σιδηροπάλουκου ΝΔ, του περάσματος του Μπουγαζίου, όπου στην αρχή της κοιλάδας προς το Δαμάσι υπήρχε τελωνειακός σταθμός [2] ελέγχου β΄ τάξης πλησίον της σημερινής υπάρχουσας Ιρλανδικής διάβασης του Τιταρήσιου, συνεχίζονταν στην απέναντι κορυφογραμμή της «Τρυπημένης», του Προφήτη Ηλία και την κορυφογραμμή του Λουσφακιού Δυτικά, όπου σήμερα υπάρχουν λείψανα Τουρκικών φυλακίων (καζάρμες), του οροπεδίου Γκριτζόβαλι ΒΔ, του αυχένα της Μελούνας και από τα στενά αυτής ΒΑ μέχρι του όρους Γοδαμάν (ή Γκονταμάνι) Βόρεια της Ροδιάς, ακολουθούσε την κορυφογραμμή του κάτω Ολύμπου φθάνοντας μέχρι τέσσερα χλμ. Νότια του Πλαταμώνα στο Θερμαϊκό κόλπο. Τα σύνορα μεταβλήθηκαν αργότερα ως συνέπεια του «ατυχή ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897» δυσμενώς για την Ελλάδα, επηρεάζοντας και το status στην περιοχή μας…[3]
Ο Ελληνικός Στρατός υπό την αρχηγία του στρατηγού Σκαρλάτου Σούτσου την 31 Αυγούστου 1881 εισήλθε στη Λάρισα και την επομένη, το πρωί της 1ης Σεπτεμβρίου 1881, εισήλθε στον Τύρναβο απελευθερώνοντάς τον (κατά μια έννοια), καθιστώντας τον τμήμα της Ελλάδας. Με τον τρόπο αυτό η ένωση του Τυρνάβου και των χωριών του -εκτός του Δαμασίου- με την υπόλοιπη ελεύθερη ελληνική επικράτεια είχε πλέον συντελεστεί.
Ο Δημοσθένης Ανδρεάδης στη δημοσίευση του άρθρου «Ο Τύρναβος στα πρώτα 25 Ελεύθερα χρόνια του» στα Θεσσαλικά Χρονικά (έκτακτη έκδοση 1935) μεταξύ άλλων, αναφέρει: Καλοκαιρινή ολότελα ξημέρωσεν η πρώτη Σεπτεμβρίου του 1881 στον Τύρναβο, την πατρίδα μου. ‘Ολόλαμπρος πρόβαλε σ’ αυτή από τη πρώτη στιγμή ό ήλιος εκείνη την ημέρα πίσω άπ’ τον Κίσσαβο. Λες και βιαζόταν, πλημμυρίζοντας με τη θάλασσα των χρυσών αχτίδων του τη μικροπολιτεία μας, να την ξυπνήση το γρηγορώτερο, για να της μηνύση κάποια πολύ ευχάριστη είδηση. Μ’ όλη όμως τη μεγάλη βιασύνη του δεν κατώρθωσεν αυτό, πού ζητούσε. Τη βρήκε στο πόδι όλη, όπως και την άφησεν, όταν πήγαινε νά βασιλέψη…. Μα και πώς μπορούσεν ή μικροπολιτεία αυτή να κλείση μάτι εκείνη τη βραδυά υστερ’ άπ’ το χαρμόσυνο μήνυμα, πού σκορπίστηκε στις τέσσερες άκρες της από το δειλινό της προηγούμενης ή μέρας ; «Αύριο το πρωί παραδίνεται ό Τύρναβος στους “Έλληνες». Κι αυτό το μήνυμα βγήκεν από επίσημο στόμα. Ό « μ ι ρ α λ ά η ς », ό διοικητής δηλαδή τής τούρκικης φρουράς της πολιτείας μας, κατά το απόγεμα της προηγούμενης ή μέρας, προσκαλώντας τούς προύχοντες Τυρναβίτες στο «κονάκι» —το στρατιωτικό διοικητήριο— τούς έκαμε γνωστή την παραπάνω πικρότατη για αυτόν είδηση. Τότε και τούς σύστησε νά λάβουν τα μέτρα τους, ώστε νά φυλάξουν μόνοι τους την πόλη οι κάτοικοι τη νύχτα εκείνη, όπως μπορέσουν. Οι στρατιώτες του θα είχαν άλλες, πιο σπουδαιότερες, δουλειές αυτές τις ώρες…. Έτσι την 1η Σεπτεμβρίου 1881 έγινε η «προσάρτησις» της πατρίδας μου στη μητέρα της, την Ελλάδα.…[4]
Οι τότε Αρχές του Τυρνάβου υποδέχτηκαν το ελληνικό στράτευμα έξω από την γέφυρα, πλησίον των στρατώνων, με επικεφαλής τους προύχοντες και δημογέροντες του Τυρνάβου και τον τότε υπηρεσιακό Δήμαρχο Μανώλη Μουζά, ο οποίος προσφωνώντας κατάλληλα τον αρχηγό του στρατού Σκαρλάτο Σούτσο «παρέδωσε την πόλη».[5]
Ο Δήμος Τυρνάβου με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου το 2009 αποφάσισε να ονοματοθετήσει μία οδό Βόρεια της πόλης σε «Οδό 1ης Σεπτεμβρίου 1881» σε ανάμνηση του γεγονότος της «απελευθέρωσης» την 1η Σεπτεμβρίου 1881 που υπήρξε μία ημερομηνία σταθμός για τον τόπο μας, ένα ορόσημο σημαντικών αλλαγών στη ζωή των κατοίκων του Τυρνάβου και των τριγύρω χωριών του.
ΥΓ. Σαφέστατα η εξεύρεση του παραμικρού στοιχείου ή χρηστικής πληροφορίας ήταν και είναι ένα δύσκολο εγχείρημα που απαιτεί εργατοώρες, κρίση και κόπο. Σε καμία περίπτωση η αναφορά στα ανωτέρω θέματα δεν κρίνεται ολοκληρωμένη και πλήρης. Η γραφή και η αναφορά των γεγονότων και των προσώπων διαμορφώνεται κάθε φορά από τα στοιχεία που ανασύρονται και την προσωπική κρίση του γράφοντα. Σε κάθε περίπτωση το παρόν τίθεται στην κρίση των αναγνωστών και κάθε διόρθωση ή συμπλήρωση θεωρώ ότι θα ήταν αναγκαία ή δίκαιη… Οποιοσδήποτε όμως μπορεί να συνεισφέρει στην κατεύθυνση της βελτίωσης, εξασφάλισης και ανάδειξης της τοπικής μας ιστορικής μνήμης, είναι ευπρόσδεκτος.
[1] Γενική Επισκόπησις της Θεσσαλίας, ΘΕΣΣΑΛΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ, Έκτακτη Έκδοση 1935, Νικολάου Κ. Σπυρόπουλου ΑΘΗΝΑ 1935 (σελ. 47-48, 65)
[2] ΦΕΚ 81/Α΄/9-9-1881 & ΦΕΚ 17/Α΄/24-3-1882
[3] Ο Τύρναβος στα πρώτα 25 Ελεύθερα χρόνια του, ΘΕΣΣΑΛΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ, Έκτακτη Έκδοση 1935, Σωκράτους Κ. Βαμβάκου, ΑΘΗΝΑ 1935 (σελ. 85)
[4] Ο Τύρναβος στα πρώτα 25 Ελεύθερα χρόνια του, ΘΕΣΣΑΛΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ, Έκτακτη Έκδοση, Δημοσθένη Ανδρεάδη, ΑΘΗΝΑ 1935 (σελ. 317-321)
[5] Ο Τύρναβος στα πρώτα 25 Ελεύθερα χρόνια του, ΘΕΣΣΑΛΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ, Έκτακτη Έκδοση, Δημοσθένη Ανδρεάδη, ΑΘΗΝΑ 1935 (υποσημείωση σελ. 320)
