Γράφει η ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ (Σούλα) ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ
Γεωπόνος- Οινολόγος, υποψήφια Περιφερειακή Σύμβουλος ΠΕ Λάρισας, με την Η. Διώτη
«μήδεν άλλο φυτεύσεις πρότερο δένδρον αμπέλω»
(πρώτο από όλα τα άλλα δένδρα φύτεψε αμπέλι)
Αλκαίος
Η καλλιέργεια του αμπελιού είναι το πλέον δυναμικό κομμάτι της αγροτικής παραγωγής της ευρύτερης περιοχής Τυρνάβου με την αξιοποίηση των προϊόντων της αμπέλου να βρίσκεται στον πυρήνα της μεταποιητικής βιομηχανίας – βιοτεχνίας συνθέτοντας έτσι τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας της περιοχής.
Η αμπελοκαλλιέργεια, η παραγωγή σταφυλιών, κρασιού, τσίπουρου και ούζου σε αυτόν τον τόπο μετρά αιώνες ιστορίας, δομώντας ισχυρότατους δεσμούς και αλληλοεπίδραση με την οικονομική και κοινωνική ζωή της περιοχής. Η πορεία αυτή όχι απλά συνεχίζεται αλλά ισχυροποιείται ακόμα και στις μέρες μας, απουσία όμως μιας ολοκληρωμένης και συντονισμένης προσπάθειας. Προκύπτει επιτακτικά η ανάγκη από θέσεις θεσμικής ευθύνης για μεθοδευμένη ανάπτυξη, προώθηση, προστασία και περαιτέρω σύνδεση γεωγραφική των παραγομένων προϊόντων της αμπέλου με την περιοχή Τυρνάβου.
Τα στοιχεία που αποτελούν και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής Τυρνάβου σχετικά με την αμπελοκαλλιέργεια είναι:
Η αμπελοκαλλιέργεια εκτείνεται στα 25.000 στρ. στην περιοχή, έτσι μια σχετικά μικρή γεωγραφικά περιοχή όπως αυτή περιλαμβάνει το 50 % του συνολικού αμπελώνα της Θεσσαλίας και είναι μια από τις πιο δυναμικές περιοχές σε επίπεδο χώρας.
Το ποικιλιακό δυναμικό- με επίκεντρο και σημείο αναφοράς την ποικιλία Μοσχάτο Τυρνάβου, όπως κατοχυρώθηκε να λέγεται από το 2013 η ποικιλία Μοσχάτο Αμβούργου, εφόσον βέβαια καλλιεργείται στα όρια του Δήμου Τυρνάβου. Σχεδόν η συνολική καλλιεργούμενη έκταση της ποικιλίας αυτής σε επίπεδο χώρας βρίσκεται στην περιοχή , αυτή λοιπόν η ταύτιση της ποικιλίας με την περιοχή και το όνομα Τύρναβος αποτελούν μεγάλο συγκριτικό πλεονέκτημα που ξεπερνά τα όρια της χώρας μας. Εκτός όμως της ποικιλίας Μοσχάτο υπάρχουν αρκετές λευκές και ερυθρές ποικιλίες , ελληνικές και ξένες που συνθέτουν πλούσιο ποικιλιακό δυναμικό ικανό να καλύψει πληθώρα αναγκών και να υποστηρίξει μεγάλο εύρος αμπελοοινικών προϊόντων αλλά και επιτραπέζιων σταφυλιών
Ο Τύρναβος έχει ήδη αναγνωριστεί για μια σειρά οίνους με Προστατευμένη Γεωγραφική Ένδειξη (ΠΓΕ Τύρναβος, ΠΓΕ Θεσσαλία). Έχει από το 1989 με Ευρωπαϊκό Κανονισμό αναγνωριστεί η Γεωγραφική Ένδειξη ΤΣΙΠΟΥΡΟ ΤΥΡΝΑΒΟΥ, και μάλιστα είναι η μοναδική ελληνική πόλη -δήμος που έχει τέτοια αναγνώριση σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι άλλες γεωγραφικές ενδείξεις που αναγνώρισε η χώρα μας αφορούν σε ολόκληρα διαμερίσματα της Ελλάδας, όπως πχ το ΤΣΙΠΟΥΡΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ . Ο Τύρναβος έχει επίσης αναγνωρισμένη την γεωγραφική ένδειξη ΟΥΖΟ Τυρνάβου.
Στην περιοχή δραστηριοποιείται ο Αγροτικός Οινοποιητικός Συν/σμός, που είναι μια από τις 10 μεγαλύτερες επιχειρήσεις της χώρας στο τομέα του οίνου. Πρόκειται για Συν/σμό με κεντρικό ρόλο στη στήριξη του εισοδήματος των παραγωγών, στην πολύπλευρη ενίσχυση της αμπελοκαλλιέργειας της περιοχής και στην ανάπτυξη των προϊόντων που παράγονται. Δραστηριοποιείται στην περιοχή όμως και σημαντικός αριθμός (πάνω από 10) μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων στην παραγωγή οίνων και αποσταγμάτων που διευρύνουν την αγορά και την γκάμα των προϊόντων που παράγονται και συμβάλλουν στην οικονομία της περιοχής.
Ο ιστορικός και γεωγραφικός δεσμός της περιοχής Τυρνάβου με το αμπέλι και τα προϊόντα του όπως αποδεικνύεται με πλήθος ιστορικών αναφορών και λαογραφικών στοιχείων αποτελούν άυλη περιουσία που μπορεί και πρέπει να αξιοποιηθεί για τη περαιτέρω κατοχύρωση αλλά και την προώθηση των προϊόντων που παράγονται.
Αξιολογώντας τα παραπάνω συγκριτικά πλεονεκτήματα διαμορφώνονται κάποιες προτάσεις και οι προοπτικές για τον τομέα όπως :
• Σημαντική ώθηση στον τομέα θα επιτευχθεί με την τεκμηρίωση μέσω της έρευνας και κυρίως της θεσμοθέτησης των αμπελοοινικών προιόντων με γεωγραφική ένδειξη που παράγονται στην περιοχή, με αιχμή του δόρατος την ιδιαιτερότητα της ποικιλίας Μοσχάτο Τυρνάβου. Ήδη έχουν πραγματοποιηθεί έρευνες από Πανεπιστημιακούς φορείς που έχουν αναφορά στην ποικιλία Μοσχάτο Τυρνάβου, η οποία υπερέχει τόσο σε πλήθος όσο και σε συγκέντρωση αρωματικών συστατικών.
Είναι σημαντικό η έρευνα να συνεχιστεί και να διευρυνθεί σε όλα τα πεδία που αφορούν στην ποικιλία, στην ταυτότητά της και στα προϊόντα που μπορούν να παραχθούν από αυτή. Με βάση τα στοιχεία της έρευνας αλλά και των ιστορικών και λαογραφικών δεδομένων της περιοχής μπορεί να «οχυρωθεί» το Τσίπουρο Τυρνάβου και να παράγεται αποκλειστικά από σταφύλια της περιοχής του δήμου Τυρνάβου με συμμετοχή της ποικιλίας Μοσχάτο Τυρνάβου σε ποσοστό που θα αξιολογηθεί.
Σήμερα για Τσίπουρο Τυρνάβου όπως και για κάθε τσίπουρο με γεωγραφική ένδειξη της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένου και του Τσίπουρου Θεσσαλίας δεν υπάρχει κανένας περιορισμός προέλευσης σταφυλιών, πρακτική που καθόλου δεν υιοθετείται από τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ που παράγουν ομοειδή προϊόντα. Οι υπόλοιπες χώρες θέτουν αυστηρούς όρους και ελέγχους και διασφαλίζουν την προέλευση των σταφυλιών για τα αποστάγματα με γεωγραφική ένδειξη, προστατεύοντας με τον τρόπο αυτό τον πρωτογενή τομέα της περιοχής τους.
• Σημαντικό θα ήταν να διαφοροποιηθεί το ούζο Τυρνάβου από τα υπόλοιπα ούζα της Ελλάδας και να παράγεται αποκλειστικά από σταφυλική αλκοόλη της περιοχής, ώστε να υπάρχει επιπλέον δυνατότητα αξιοποίησης των σταφυλιών, πρακτική που ακολουθεί μέχρι σήμερα ο Συνεταιρισμός Τυρνάβου. Αυτό θα ενισχύσει τη φήμη του ούζου Τυρνάβου και θα του δώσει προστιθέμενη αξία , αφού με τον τρόπο αυτό θα αποκτήσει πλεονεκτική ιδιαιτερότητα έναντι των υπολοίπων ούζων της χώρας που παράγονται από εισαγόμενη κυρίως αλκοόλη.
Με μια τέτοια κατοχύρωση και σύνδεση του ούζου Τυρνάβου με τα σταφύλια, εκτός όλων των άλλων, τιμάται και η παράδοση της περιοχής που γέννησε το ούζο ως ένα καλό τσίπουρο που παράγονταν από σταφύλια. Ένα τέτοιο ούζο Τυρνάβου με ελληνική και τυρναβίτικη ταυτότητα πρέπει να κατοχυρωθεί με κατάθεση αντίστοιχου φακέλου προδιαγραφών στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
• Η διασφάλιση της σταφυλικής παραγωγής, των προϊόντων που παράγονται , η προστιθέμενη αξία που μπορεί να δοθεί στις παραγωγικές δυνάμεις και η φήμη που μπορεί να αξιοποιούν τα προϊόντα περνά μέσα από την θεσμοθέτηση και κατοχύρωση με νομοθετικές πράξεις της σύνδεσης της περιοχής με τα σταφύλια και τα προϊόντα που παράγονται σε αυτή. Η χάραξη ενός νέου παραγωγικού προσανατολισμού στη βάση της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας με κορμό συνεταιριστικές πρωτοβουλίες, αποτελεί κομβικό σημείο της βιώσιμης ανάπτυξης του τομέα και της τοπικής κοινωνίας.
Στο επίκεντρο των αξιώσεων και των στοχεύσεων όλων των εμπλεκομένων φορέων, συλλογικών οργανώσεων και ατόμων σε τοπικό αλλά και περιφερειακό επίπεδο αναφορικά με τον αμπελοοινικό τομέα Τυρνάβου πρέπει να είναι:
Η προώθηση της έρευνας σε όλα τα επίπεδα του αμπελοοινικού τομέα
Η στοιχειοθέτηση φακέλων κατοχύρωσης γεωγραφικών ενδείξεων και η ενίσχυση του γεωγραφικού δεσμού με το αμπέλι
Η ανάπτυξη μεθόδων προώθησης και προβολής
Η ανάπτυξη μεθόδων προστασίας των αμπελοοινικών προϊόντων και της εντοπιότητας το ς , στη κατεύθυνση του κοινωνικού οφέλους
Η διαμόρφωση προτάσεων – θέσεων για τον αμπελοοινικό τομέα και η προώθηση των θέσεων αυτών στην Πολιτεία και σε θεσμικούς φορείς
Η ενημέρωση και ο συντονισμός των αμπελοκαλλιεργητών και των μεταποιητών στα θέματα που τους αφορούν
Η συμμετοχή σε προγράμματα που θα δρουν ενισχυτικά για τις παραπάνω δράσεις
