Η Ευρώπη σήμερα μοιάζει με την Ιταλία της Αναγέννησης

Στα τέλη του 15ου αιώνα, η Ιταλία ήταν το πετράδι της Ευρώπης. Η Βενετία κυριαρχούσε στις θάλασσες· η Φλωρεντία ηγούταν στην τέχνη και τα χρηματοοικονομικά· και το Μιλάνο πρωτοστατούσε στο εμπόριο και την τεχνολογία. Κανένα άλλο σημείο του δυτικού κόσμου δεν ήταν πιο προηγμένο. Κι όμως, μέσα σε λίγες δεκαετίες, τόσο η πολιτική ανεξαρτησία όσο και η οικονομική υπεροχή της εξαφανίστηκαν.

Σήμερα, η Ευρώπη κινδυνεύει να έχει παρόμοια μοίρα.

Κάποτε αντικείμενο θαυμασμού, το ευρωπαϊκό προβάδισμα έχει διαβρωθεί. Η ΕΕ δεν είναι μόνο πολιτικά διχασμένη· υστερεί πλέον και σε τομείς που θα καθορίσουν τον υπόλοιπο αιώνα. Οι νέοι ταλαντούχοι φεύγουν προς τις ΗΠΑ και την Ασία, ενώ η οικονομία της ηπείρου ολοένα και περισσότερο θυμίζει υπαίθριο μουσείο παλαιών επιτευγμάτων.

Σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη, την τεχνολογία, τη βιομηχανία ή το βιοτικό επίπεδο, η Ευρώπη κινδυνεύει να μετατραπεί σε «επαρχία» ενός κόσμου που ορίζεται από άλλους.

Η Ευρώπη χάνει έδαφος — τα στοιχεία είναι αμείλικτα

Τα σημάδια είναι ξεκάθαρα: από το 2008, το ΑΕΠ της ΕΕ αυξήθηκε μόλις κατά 18%, την ώρα που:

ΗΠΑ: +36%
Κίνα: σχεδόν τριπλάσια ανάπτυξη

Την ίδια στιγμή, ο τουρισμός, όσο κι αν ανθεί, «δεν αρκεί για να αντισταθμίσει τη στασιμότητα» και συχνά προσθέτει επιπλέον πιέσεις.

Η πτώση του βιοτικού επιπέδου είναι ακόμη πιο έντονη. Το 1995, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Γερμανίας ήταν 10% υψηλότερο από των ΗΠΑ. Σήμερα, οι ΗΠΑ είναι 60% ψηλότερα. Με αυτόν τον ρυθμό, η Γερμανία μπορεί να φτάσει στο 1/3 του αμερικανικού επιπέδου σε μια γενιά.

Το τεχνολογικό χάσμα διευρύνεται

Όπως η Βενετία προσκολλήθηκε στις γαλέρες, η Ευρώπη προσκολλάται στο παρελθόν. Ενδεικτικά:

Στην τεχνητή νοημοσύνη, η ΕΕ επενδύει μόλις το 4% όσων επενδύουν οι ΗΠΑ.
Η OpenAI αποτιμάται στα 500 δισ. δολάρια, ενώ η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή εταιρεία AI, η Mistral, στα 15 δισ.
Μια μόνο αμερικανική εταιρεία κβαντικής τεχνολογίας, η IonQ, έχει αντλήσει περισσότερα κεφάλαια από όλες τις ευρωπαϊκές μαζί.
Η σουηδική Northvolt κατέρρευσε και αγοράστηκε από startup της Silicon Valley.

Ακόμη και οι παραδοσιακοί βιομηχανικοί γίγαντες κλονίζονται:

Οι τρεις κορυφαίες γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες αξίζουν το 1/8 της Tesla.
Ericsson και Nokia έχουν μείνει πίσω στο 5G.
Η γαλλική Arianespace πλέον «νοικιάζει χώρο» σε πυραύλους του Έλον Μασκ.

Το πρόβλημα δεν είναι η έμπνευση — είναι η αδυναμία κλιμάκωσης. Σχεδόν 30% των ευρωπαϊκών unicorns (=νεοφυείς επιχειρήσεις, startups) έχουν μεταφερθεί στις ΗΠΑ από το 2008.

Το πολιτικό αδιέξοδο είναι η ρίζα του προβλήματος

Όπως και τα ιταλικά κρατίδια του 1500, η σημερινή Ευρώπη είναι:

διαιρεμένη,
αδύναμη,
ανίκανη να συμφωνήσει στα βασικά.

Οι πρωτεύουσες συγκρούονται για την ενέργεια, το χρέος, τη μετανάστευση και τη βιομηχανική πολιτική. Η κοινή άμυνα παραμένει ευσεβής πόθος, ενώ τα σχέδια για κοινές επενδύσεις στην τεχνολογία πνίγονται στις αντιρρήσεις.

Αυτό είναι το μοτίβο που καταδίκασε την Ιταλία και σήμερα αφήνει την Ευρώπη παραδομένη σε:

ΗΠΑ (άμυνα)
Ρωσία (ασφάλεια)
Κίνα (εφοδιαστικές αλυσίδες)
Silicon Valley (ψηφιακή οικονομία)

Υπάρχει χρόνος για αλλαγή — αλλά όχι για εφησυχασμό

Και όμως, τίποτα δεν είναι καταδικασμένο εκ των προτέρων. Η ΕΕ διαθέτει:

ενιαία αγορά,
κοινό νόμισμα,
κοινοβούλιο,
κορυφαία ερευνητικά ιδρύματα,
ισχυρή βιομηχανία σε φάρμακα, αεροδιαστημική, πράσινη ενέργεια και design.

Η Ευρώπη μπορεί να ηγηθεί ξανά, αν επιλέξει να δράσει.

Χρειάζεται:

μεγάλες επενδύσεις σε AI, κβαντική, διαστημική τεχνολογία και βιοτεχνολογία,
ουσιαστική αμυντική δομή,
βαθιές κεφαλαιαγορές για να αναπτυχθούν οι νεοφυείς επιχειρήσεις εντός Ευρώπης.

Οι λύσεις είναι γνωστές — τις ανέλυσε ο Μάριο Ντράγκι. Αυτό που λείπει είναι η πολιτική βούληση.

Κάποτε η καρδιά της Ευρώπης, η Ιταλία έγινε τελικά τόπος επισκέψεων αντί για τόπος Καινοτομίας. Το μάθημα: ο πολιτισμός αντέχει, η ισχύς όχι.

Η ΕΕ έχει ακόμη χρόνο να αποφύγει αυτή τη μοίρα — αρκεί να ξυπνήσει!

*Το άρθρο είναι του Andrea Dugo, και δημοσιεύτηκε στο POLITICO Europe στις 12 Νοεμβρίου 2025.

Προσοχή! Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των πληροφοριών του παραπάνω άρθρου ή μέρους αυτών μόνο αν αναφέρεται ως πηγή το https://paidis.com/ και υπάρχει ενεργός σύνδεσμος.