Του Κώστα Δεληγιάννη, γεωπόνου*
Είναι φανερό ότι όλοι ξαφνιαστήκαμε, με τις προτάσεις της TTIP.Μάλλον δεν ήταν αναμενόμενη μια τέτοια ανατρεπτική προοπτική στο παγκόσμιο εμπόριο, με τέτοια ταχύτητα και σε τέτοια έκταση.
Η TTIP και οι άλλες δύο «συμφωνίες», φαίνεται ότι ρίχνουν κυριολεκτικά «μια κλωτσιά» στο παγκόσμιο εμπόριο και έρχονται να εγκαθιδρύσουν ένα απόλυτα ισοπεδωτικό καθεστώς παραγωγής και ανταλλαγής , απαλλοτρίωσης των εργασιακών δικαιωμάτων και των εθνικών συμφερόντων. Και ενώ εμείς παλεύουμε «για την φέτα και το γιαούρτι» , οι συμφωνίες αυτές έρχονται να ακυρώσουν μια σειρά δικαιώματα και κατακτήσεις όχι μόνον των εργαζομένων, αλλά και των παραγωγών και των «καταναλωτών του κόσμου». Με άλλα λόγια , οι συμφωνίες αυτές εκπροσωπούν αποκλειστικά τα συμφέροντα των πολυεθνικών και επιτίθενταισε όλους και σε όλα . Αυτό, βέβαια, διαμορφώνει και μια άλλη προοπτική συσπείρωσης στην μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών, ανεξάρτητα από επιμέρους διαφορές.
Όμως γιατί φαίνεται ότι μας πιάνουν κυριολεκτικά «στον ύπνο»; Και το κακό είναι ότι ακόμα πολλοί, μα πάρα πολλοί, δεν συνειδητοποιούν τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις αυτών των συμφωνιών στη ζωή μας. Ακόμη χειρότερα, ορισμένοι θέλουν ακόμη να εκφράζονται ουδέτερα ή το χειρότερο θετικά για τις συνέπειες.
Κατά την γνώμη μου δύο ζητήματα περιγράφουν την απόσταση ανάμεσα σε αυτά που βιώνουμε και σε αυτά που προωθούνται.
Το πρώτο αφορά την κυριαρχία της οικονομίας πάνω στην πολιτική, όπως έχει διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια η κατάσταση στην Ευρώπη με την εφαρμοζόμενη νεοφιλελεύθερη πολιτική. Η διαβρωτική και αποσταθεροποιητική πολιτική προπαγάνδα ότι η αγορά πρέπει να λύνει όλα τα προβλήματα , αδυνάτισε συνολικά την κοινωνική παρέμβαση και δημιούργησε τις προϋποθέσεις, οι πολυεθνικές να προωθούν κυριαρχικάκαι σε μεγάλο βαθμό ανεξέλεγκτα τις κερδοσκοπικές διεκδικήσεις τους. Σε βάρος των πάντων: των εργασιακών δικαιωμάτων, του περιβάλλοντος, των εθνικών ιδιαιτεροτήτων, της ντόπιας παραγωγής και κατανάλωσης , του πολιτισμού και του τρόπου ζωής. Ειδικά σε βάρος των τοπικών κοινωνιών.
Αυτό αποτελεί και το δεύτερο ζήτημα που αφορά το θέμα μας.
Τη δυνατότητα, δηλαδή, οι τοπικές κοινωνίες να αποτελέσουν σημαντικό θεματοφύλακα της απόλυτα αναγκαίας για την ζωή βιώσιμης ανάπτυξης.
Γιατί ακριβώς, το περιεχόμενο των «συμφωνιών» TTIP-CETA- TISAπου προωθούνται, όχι μόνον θα αποδιαρθρώσει οτιδήποτε ακόμη αντέχει να συνδέει την κάθε τοπική κοινωνία με την ανάπτυξη, αλλά θα ελαχιστοποιήσει κάθε δυνατότητα η ανάπτυξη να καταστεί προοπτικά βιώσιμη.
Ωστόσο, η έναρξη της αποσύνδεσης αυτής δεν είναι βέβαια χθεσινή ,ούτε προχθεσινή. Η αποσύνδεση των τοπικών κοινωνιών από την αναπτυξιακή διαδικασία αποτέλεσε τον φορέα, πάνω στον οποίο στηρίχτηκε η μεταπολεμική πορεία της χώρας.Ένα μοντέλο ανάπτυξης που προωθούσε συγκεκριμένα αποτελέσματα. Εγκατάλειψη της υπαίθρου, γιγάντωση αστικών κέντρων, μεταπρατική οικονομία, καταναλωτισμός. Γνωστές διαδικασίες ,αγκαλιά με την παραγωγική αποδιάρθρωση και την ανεργία. Συνολικό αποτέλεσμα : Χρέη και Κρίση.
–Μέσα σε τέτοιες συνθήκες φάνταζε σαν δεδομένη η υποβάθμιση των τοπικών κοινωνιών και ότι την εκπροσωπούσε. Η τοπική αυτοδιοίκηση, το συνεταιριστικό κίνημα, η τοπική επιχειρηματικότητα, η βιοποικιλότητα, το τοπίο, η ποιότητα ζωής. Ίσως το μεγαλύτερο πλήγμα δέχτηκαν οι ανθρώπινες σχέσεις. Η ταχεία αστικοποίηση ανέτρεψε τον διαμορφωμένο κοινωνικό περίγυρο και ανέδειξε νέα πρότυπα διαβίωσης, με βασικούς άξονες έναν αχαλίνωτο καταναλωτισμό σε συνεργασία με έναν άκρατο ατομισμό. Μέσα σε εκτεταμένη περιβαλλοντική ρύπανση και κατασπατάληση των φυσικών πόρων.
Στην κατεύθυνση της κίνησης αυτού του μοντέλου ανάπτυξης που είχε ολέθριες συνέπειες για τη χώρα μας, πατάει ο νεοφιλελευθερισμός για να έλθει η TTIP να ισοπεδώσει την ποικιλομορφία της παραγωγής, τις κατακτήσεις των εργαζομένων στην πόλη και στο χωριό, τα δικαιώματα των καταναλωτών. Δεν πρόκειται απλά για τα χλωριωμένα κοτόπουλα, τα τοξικά καλλυντικά, τους Γ.Τ.Ο, την εμπορευματοποίηση του νερού. Πρόκειται για επίθεση συνολικά στην ποικιλομορφία των τοπικών κοινωνιών, που αντανακλάει συνδυαστικά την ιδιαιτερότητα της παραγωγής, του περιβάλλοντος και του πολιτισμού της κάθε τοπικής κοινωνίας.
-Μπορεί άραγε σήμερα να ανατραπούν όλα αυτά και ακόμη περισσότερο οι τοπικές κοινωνίες να ορθώσουν ανταγωνιστικά το ανάστημα τους στη λαίλαπα τωνTTIP-CETA-TISA;
Χωρίς να παραβλέπουμε την σημασία του πρωτεύοντα ρόλου της κεντρικής πολιτικής σκηνής, η εκτίμηση μας είναι ότι τα οδυνηρά αποτελέσματα της παραγωγικής αποδιάρθρωσης και της αναπτυξιακής ανισορροπίας που βιώνει η χώρα, έχουν μεγάλη σχέση και με την αδυναμία των τοπικών κοινωνιών όχι μόνον να αντισταθούν στην αποδυνάμωση τους αλλά και να διαχειρισθούν τις πολυεπίπεδες δυνατότητες τους.Γιατί πρώτα από όλα εδώ, στα βασικά κύτταρα της κατανομής και συγκρότησης της επικράτειας, στις τοπικές κοινωνίες, με τον συντονισμό της τοπικής αυτοδιοίκησης ο πολίτης μπορεί να επικοινωνεί λειτουργικά με την παραγωγή και το περιβάλλον . Μπορεί δημιουργικά να επηρεάσει σε σημαντικό βαθμό την ποιότητα της ζωής του. Η τοπική εξουσία αποτελεί το πρώτο και βασικό σκαλί της δημοκρατικής λειτουργίας που αναδεικνύει δημιουργικά την ιδιότητα του πολίτη και καθιστά την τοπική κοινωνία υπεύθυνη για την διαχείριση του χώρου της. Εδώ μπορεί να επικοινωνήσει άμεσα ο πολίτης με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του εδαφοκλιματολογικού περιβάλλοντος και τις παραγωγικές δυνατότητες της περιοχής του, να αναγνωρίσει την βιοποικιλότητα και την συνάφεια της με τα εδαφουδατικάσυστήματα, να προσεγγίσει την οικολογική κατάσταση των φυσικών πόρων και την σύνδεση τους με την κλιματική αλλαγή. Ζει και κινείται μέσα σε συγκεκριμένο πολιτιστικό περιβάλλον, και διαμορφώνει την μακρόχρονη αντίληψη του για την αλληλεπίδραση ανθρώπου, παραγωγής και φύσης. Τοπική εξουσία , όμως χωρίς αντίστοιχη τοπική ανάπτυξη .Με απόλυτη εξάρτηση από τα κέντρα λήψης των αποφάσεων που παραχώρησαν πλήρη δικαιοδοσία εκμετάλλευσης και αποδιάρθρωσης των τοπικών κοινωνιών σε συγκεκριμένες διαδικασίες και συμφέροντα.
Η αναντιστοιχία αυτή αποτελεί και το βασικό πρόβλημα όχι μόνον για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων τηςTTIP, αλλά κύρια για την προώθηση ενός άλλου εναλλακτικού μοντέλου βιώσιμης τοπικής ανάπτυξης. Τοπική ανάπτυξη που θα βάζει σαν στόχο την αποκατάσταση των διαρρηγμένων σχέσεων ανάμεσα στην παραγωγή και την κατανάλωση, την παραγωγή και την μεταποίηση, το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής, την ανάπτυξη και την απασχόληση, την βιοποικιλότητα και την προστασία των φυσικών πόρων. Στην διασύνδεση συνολικά της παραγωγής με το περιβάλλον και τον πολιτισμό της κάθε περιοχής.
Είναι φανερό ότι ,η απάντηση στο προηγούμενο ερώτημα «αν οι τοπικές κοινωνίες μπορούν να συμβάλουν όχι μόνον στην αναχαίτιση της επέλασης των πολυεθνικών, αλλά στην συμμετοχή της συγκρότησης ενός βιώσιμου μοντέλου ανάπτυξης» δεν είναι ούτε απλή ούτε εύκολη. Ούτε μπορεί να καταστεί μακροχρόνια αποτελεσματική μόνον με διαμαρτυρίες ή αποσπασματικές ενέργειες ή περιθωριακές δράσεις. Ο αντίπαλος είναι ιδιαίτερα σκληρός και δυνατός για να εγκαταλείψει τις επιδιώξεις του. Η συγκέντρωση κεφαλαίων και εξουσίας σε υπερεθνικά όργανα όπου κυριαρχούν οι πολυεθνικές, δεν απαιτεί μόνον διαφορετικές κεντρικές πολιτικές. Χρειάζεται και δυνατές τοπικές κοινωνίες που με ποικιλόμορφες περιφερειακές ,εθνικές, ευρωπαϊκές και παγκόσμιες συνεργασίες θα καταθέσουν την δική τους συνδυαστική απάντηση στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.
-Εδώ χρειάζεται και η άμεση παρέμβαση της τοπικής εξουσίας, να συμβάλει στην ενεργοποίηση της κάθε τοπικής κοινωνίας με πολυεπίπεδες δράσεις που θα δρομολογήσουν δύο παράλληλες διαδικασίες.
Η πρώτηαφορά την προώθηση τοπικών προγραμμάτων βιώσιμης ανάπτυξης στη βάση της αλληλεπίδρασης όλων των παραγόντων που συμμετέχουν στην αναπτυξιακή διαδικασία. Δυστυχώς ακόμη, οι τοπικές κοινωνίες φαίνεται ότι δεν καταφέρνουν να εκφράσουν την δυναμική που συγκεντρώνουν οι προδιαγραφές του κάθε τόπου. Η έλλειψη συνεταιρισμών και συλλογικών δικτύων επιτείνει την χαλαρή σχέση ανάμεσα σε ομάδες πολιτών , διαφόρων παραγωγικών και άλλων δράσεων.
Η δεύτερη αφορά την συστηματική πληροφόρηση και συμμετοχή του συνόλου των πολιτών και των οργάνων τους στην συνολική αναπτυξιακή διαδικασία.
Και οι δύο διαδικασίες μέχρι σήμερα λειτουργούν στοιχειακά και αποσπασματικά.
Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι οι πολίτες να μην μπορούν να κατανοήσουν λειτουργικά την αναγκαιότητα και το περιεχόμενο της τοπικής βιώσιμης ανάπτυξης και παραπέρα, να μην μπορούν να αναγνωρίσουν εύκολα την σύγκρουση που έρχεται με την συνολική αποδιοργάνωση που προωθούν οι συμφωνίες TTIP-CETA-TISA.
Είμαστε μπροστά σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, όπου άλλοι και από πολύ μακριά θέλουν να βάλουν χέρι στα δικαιώματα , στον χώρο, στη διατροφή, στην ποιότητα της ζωής μας. Θέλουν να ρυθμίσουν τις ανάγκες μας στα κερδοσκοπικά παιχνίδια τους, αγνοώντας παντελώς τις επιθυμίες και τα δικαιώματα μας.
Απέναντι σε αυτή την λαίλαπα αλλαγών που ετοιμάζουν μεθοδικά και υπόγεια, οι τοπικές κοινωνίες πρέπει να συσπειρωθούν και να αντισταθούν. Το κυριότερο όμως είναι ότι πρέπει να ανασκουμπωθούν και να αναδείξουν όλα τα χαρίσματα του τόπου τους , μέσα από ένα συνολικό πλαίσιο βιώσιμης τοπικής ανάπτυξης.
*Η συγκεκριμένη εισήγηση παρουσιάστηκε σε εκδήλωση βιοκαλλιεργητών στις 3 Σεπτεμβρίου
