ΓΡΑΦΕΙ Η Βασιλική Κατσάρα
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) μέχρι 50.000.000 άνθρωποι σε όλο τον κόσμο μπορούν να εμφανίσουν επιληψία σε οποιαδήποτε στιγμή της ζωής τους, ενώ την Ελλάδα ο αριθμός αυτός υπολογίζεται μεταξύ 100.000 – 120.000.
Η επιληψία δεν γνωρίζει γεωγραφικά, κοινωνικά ή εθνικά σύνορα. Οι επιληπτικές κρίσεις είναι μεταξύ των πιο κοινών σοβαρών νευρολογικών διαταραχών. Επηρεάζει τόσο άνδρες όσο και γυναίκες και μπορεί να αρχίσει σε οποιαδήποτε ηλικία παρότι ότι πιο σύντομη παρατηρείται στην βρεφική, παιδική και εφηβική ηλικία. Ο καθένας από εμάς μπορεί να επηρεαστεί από επιληπτικές κρίσεις. Μέχρι 5% του πληθυσμού παγκοσμίως μπορούν να παρουσιάζουν μια μεμονωμένη επιληπτική κρίση σε κάποια περίοδο της ζωής τους (A. Krumholz et al., 2007).
ΟΡΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΗΨΙΑΣ
Ετυµολογία: Η λέξη επιληψία προέρχεται από το ρήμα επιλαμβάνειν που σημαίνει καταλαμβάνω, προσβάλλω αιφνίδια. Αυτό γιατί κατά την αρχαιότητα απέδιδαν τις επιληπτικές κρίσεις σε κατάληψη δαιμονικών πνευμάτων του ασθενή.
Επιληψία: Είναι μια ανωμαλία που χαρακτηρίζεται από ξαφνικά κύματα ανοργάνωτων ηλεκτρικών ιώσεων που οδηγούν σε παροξυσμό και περιοδικές κρίσεις λόγω διαταραχής του φυσικού ρυθμού του εγκεφάλου.
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΛΗΨΙΑΣ
Μια αρχαία και λεπτομερής περιγραφή της επιληψίας βρίσκεται σε πλακίδιο από τη Βαβυλώνα, που φυλάσσεται στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου. Πρόκειται για ένα κεφάλαιο εγχειριδίου ιατρικής που περιλαμβάνει 40 πλακίδια που χρονολογούνται στο 2.000 π.Χ. Στο πλακίδιο καταγράφονται με ακρίβεια πολλοί διαφορετικοί τύποι επιληπτικών κρίσεων τους οποίους αναγνωρίζουμε σήμερα. Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην υπερφυσική προέλευση της επιληψίας, με κάθε τύπο της να σχετίζεται με κάποιο πνεύμα ή θεότητα, συνήθως κακή. Για το λόγο αυτό η θεραπεία ήταν κυρίως θρησκευτικό-πνευματικό θέμα.
Ο ορισμός της επιληψίας ως κλινική οντότητα, αποδίδεται (γύρω στο 400π.Χ.)
Από τον Ιπποκράτη. Στο έργο του «Περί ιερής νόσου» αναφέρει ότι η ιερά νόσος, ένδειξη της οργής των θεών, είναι μια διαταραχή, αίτιος της οποίας είναι ο εγκέφαλος «Αλλά γαρ αίτιος ο εγκέφαλος τούτου του πάθεος, ώσπερ και των άλλων νοσημάτων των μεγίστων». Για να εδραιωθεί στους ιατρικούς κύκλους ότι η επιληψία αποτελού- σε μια διαταραχή του εγκεφάλου χρειάστηκαν πολλοί αιώνες, ώσπου να φτάσουμε στο 18ο και 19ο αιώνα.
Το 19ο αιώνα, το έργο του John Hughlings Jackson κυριαρχεί η βιβλιογραφία της επιληπτολογίας. Ο λονδρέζος νευρολόγος διατύπωσε με διορατικότητα τα δυναμικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά της επιληπτικής εκφόρτισης «…αιφνίδια, προσωρινή και υπέρμετρη εκφόρτιση ασταθών κυττάρων ενός τμήματος της φαιάς ουσίας του εγκεφάλου…».
Στη διάρκεια του 20ου αιώνα, χάρη στην εξέλιξη της ιατρικής τεχνολογίας πραγματοποιήθηκαν σημαντικές πρόοδοι στη γνώση και την αντιμετώπιση της επιληψίας. Ορόσημο στη θεραπευτική αντιμετώπιση της νόσου αποτελεί η ανακάλυψη της αντιεπιληπτικής δράσης της φαινοβαρβιτάλης (Hauptmann, 1912) και της φαινυτοΐνης (Merritt & Putnam, 1938). Μεγάλη πρόοδος εντοπίζεται και στον τομέα της διαγνωστικής με την εισαγωγή το 1920, από τον Hans Berger, του ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος. (Γκιάκα, 2013).
ΑΙΤΙΑ – ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ – ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΛΗΨΙΑΣ
ΑΙΤΙΑ: Η επιληψία συνήθως διακρίνεται σε 2 κατηγορίες:
Ιδιοπαθής (αιτίες άγνωστες). Βασική χαρακτηριστική ιδιότητά της είναι ότι παρουσιάζει υψηλότερη συχνότητα στην ηλικία 2-5 χρ. και στην εφηβεία ενώ μέχρι και την ηλικία των 35 χρ. είναι πολύ συνηθισμένη αιτία παροξυσμών.
Επίκτητη (αιτίες γνωστές). Ανοξία κατά τον τοκετό, όγκος στον εγκέφαλο, σοβαρό παλαιό τραύμα, εγκεφαλική παράλυση, μόλυνση του κεντρικού νευρικού συστήματος και κακώσεις των αιμοφόρων αγγείων, μεταβολές των ηλεκτρολυτών της οξεοβασικής ισορροπίας, της θερμοκρασίας του σώματος, φαρμακολογικοί και τοξικοί παράγοντες.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ: Η επιληψία διακρίνεται σε μεγάλη και μικρή.
Μεγάλη επιληψία
– Απώλεια της συνειδήσεως.
– Τριγμός των δοντιών.
– Τονικοί σύσπαση που ακολουθείται από ρυθμικά τινάγματα μελών.
– Απώλεια ούρων.
– Έξοδος αφρού από το στόμα.
Μικρή επιληψία
– Ονειρική κατάσταση ή αφαίρεση του παιδιού που διαρκεί 1 και 2΄΄ όπου το παιδί δεν μπορεί να αφυπνιστεί.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ: Η διάγνωση της επιληψίας τίθεται μετά από προσεκτική εκτίμηση του ιστορικού του ασθενούς, υποβοηθούμενη από διαγνωστικές εξετάσεις. Τυπικά αυτές περιλαμβάνουν εξετάσεις αίματος για διαπίστωση μεταβολικών διαταραχών, απεικονιστικές εξετάσεις εγκεφάλου με MRI και CT και ηλεκροεγκεφαλογράφημα.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ: Η διαθέσιμη φαρμακευτική θεραπεία χρησιμοποιείται είτε για την πρόληψη είτε για τον έλεγχο των υποτροπιαζόντων σπασμών.
ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΕΡΘΟΥΜΕ ΣΕ ΕΝΑΝ ΕΠΙΛΗΠΤΙΚΟ ΣΠΑΣΜΟ
Α) Τι πρέπει να κάνουμε:
– Να κρατήσουμε την ηρεμία μας και να κοιτάξουμε την ώρα.
– Να απομακρύνουμε αντικείμενα που μπορεί να προκαλέσουν τραυματισμό στον ασθενή.
– Να βάλουμε ένα μαξιλάρι κάτω από το κεφάλι ή κάποιο μαλακό ρούχο.
– Να βγάλουμε τα γυαλιά αν υπάρχουν και να τον γυρίσουμε πλάγια ώστε να διατηρηθούν ανοικτοί οι αεραγωγοί προς αποφυγή πνιγμονής.
– Να καθαρίσουμε το σάλιο αν αυτό υπάρχει γύρω από το στόμα.
– Όταν αρχίσει να συνέρχεται ή βρίσκεται σε σύγχυση να τον καθησυχάσουμε.
– Αν ο σπασμός διαρκεί θα πρέπει να ειδοποιήσουμε τον γιατρό ή εάν υπάρχει διαθέσιμο φάρμακο να το χρησιμοποιήσουμε (διαζεπάμη από το ορθό).
Β) Τι να μην κάνουμε:
– Να μην επιχειρούμε μετακίνηση, ενώ ο σπασμός εξελίσσεται, εκτός εάν υπάρχει άμεσος κίνδυνος π.χ. αν ο σπασμός συμβαίνει σε έναν δρόμο που περνάνε αυτοκίνη-τα ή πάνω σε ένα κεφαλόσκαλο ή κοντά σε νερό κ.ά.
– Να μην προσπαθήσουμε να συγκρατήσουμε τις κινήσεις.
– Να μην τον σηκώσουμε.
– Να μην βάλουμε αντικείμενα σκληρά όπως κουτάλι ανάμεσα στα δόντια, για τον κίνδυνο τραυματισμού ή τα δάκτυλά μας για να μην καταλήξουμε σε κάκωσή τους.
– Να μην προσπαθήσουμε να δώσουμε νερό ή φάρμακο από το στόμα κατά τη διάρκεια του σπασμού.
– Να μην τον ενοχλήσουμε την ώρα που το επεισόδιο έχει μόλις τελειώσει, αλλά να τον αφήσουμε να συνέλθει και με ηρεμία το καθησυχάζουμε.
– Όταν γνωρίζουμε τις κρίσεις ενός ατόμου και τη συνήθη διάρκειά τους δεν είναι απαραίτητο να καλούμε το ασθενοφόρο ή τον γιατρό.
Γ) Πότε πρέπει να κληθεί γιατρός;
– Εάν ο σπασμός διαρκεί περισσότερο από το συνηθισμένο.
– Εάν ένας μεγάλος σπασμός ακολουθείται από τον άλλο χωρίς ανάκτηση των αισθήσεων στο μεσοδιάστημα.
– Εάν ο ασθενής χτυπήσει το κεφάλι του πέφτοντας στη έναρξη του σπασμού και δεν ανακτά τις αισθήσεις του ενώ ο σπασμός έχει ήδη σταματήσει.
– Εάν υπάρχει τραυματισμός που δεν αντιμετωπίζεται στο σπίτι.
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΠΙΛΗΠΤΙΚΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ
Τα σημαντικότερα προβλήματα που εμφανίζονται στο σχολείο είναι:
– Η βραδύτητα στην εκτέλεση εντολών μ’ αποτέλεσμα να μην προλαβαίνουν τις σχολικές τους υποχρεώσεις.
– Η γρήγορη κόπωση.
– Η αφαίρεση κατά την ώρα του μαθήματος και η διάσπαση προσοχής.
Ποιά αντιμετώπιση πρέπει να έχει από τους γονείς και παιδαγωγούς του ένα παιδί με επιληψία στον παιδικό σταθμό και στο σχολείο;
Σημαντικό είναι πάντως να ενημερώνεται ο δάσκαλός του σχολείου για την πάθηση του παιδιού για να μπορεί να αντιμετωπίσει τυχόν απρόοπτες καταστάσεις και να δείξει κατανόηση στις τυχόν ιδιαιτερότητες.
Τα παιδιά που εμφανίζουν έντονη νευρικότητα και ανησυχία αρχικά πρέπει να κάνουν σταδιακή ένταξη στο χώρο του σχολείο.
Ενώ στο σχολείο επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει, ότι τα παιδιά με επιληψία έχουν φυσιολογική ψυχοκινητική εξέλιξη όταν αναπτύσσουν πνευματική δραστηριότητα και εμφανίζουν μικρότερο αριθμό σπασμών.
Ωστόσο 30% όλων των παιδιών με επιληψία δεν είναι ικανά να παρακολουθήσουν ένα κανονικό σχολείο.
Πρέπει όμως να γνωρίζουν ότι περισσότερο νιώθει μειονεκτικά και ταλαιπωρείται, όταν το αποτέλεσμα της προσπάθειάς του παρά την επιπλέον βοήθεια στο σπίτι- είναι στο σχολείο αρνητικό ενώ σε ένα σχολείο μπορεί να έχει πολύ καλή επίδοση και να νιώθει και τι ίδιο ευχαριστημένο.
Σκόπιμο είναι βέβαια ν’ αποφεύγεται κάθε υπερβολή.
Επιτρέπονται τα σπορ;
Η σημασία του παιχνιδιού και γενικά των σπορ στη ανάπτυξη και ανάδειξη των ικανοτήτων του παιδιού αλλά οι υπερβολές σε ορισμένα σπορ μπορεί να είναι επικίνδυνες για την εμφάνιση κρίσεων ισχύουν οι ακόλουθοι κανόνες:
Κολύμβηση: Αυτή επιτρέπεται μόνον υπό την επιτήρηση ενηλίκου
Ποδηλασία: Επιτρέπεται εφόσον ο ασθενής είναι ελεύθερος σπασμών για 3-6 μήνες, να φοράει προστατευτικό κράνος και να αποφεύγει τους κεντρικούς δρόμους.
Επιτρέπεται η τηλεόραση;
Στην φωτοκινητική επιληψία η γρήγορη και έντονη εναλλαγή της εικόνας της τηλεόρασης προκαλεί σπασμούς. Γι αυτό πρέπει να περιορίζεται ή και να αποφεύγεται και να λαμβάνονται οπωσδήποτε οι παρακάτω προφυλάξεις:
– Να τοποθετείται η συσκευή (μικρή) τουλάχιστονν 3 μέτρα μακριά και να είναι στο ίδιο επίπεδο με τα μάτια.
– Μέσα στο δωμάτιο να υπάρχει διάχυτο φως και καλύτερα μία μικρή λάμπα πάνω από τη συσκευή της τηλεόρασης.
– Να αποφεύγεται η γρήγορη αλλαγή των καναλιών, να προτιμάται το τηλεκοντρόλ. και μάλιστα με κλείσιμο του ενός ματιού.
Επιτρέπονται τα computer;
Τα κομπιούτερ και η τηλεόραση δεν λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο και τα φωτεινά ερεθίσματα που παρέχουν δεν έχουν τις ίδιες ιδιότητες. Επομένως το παιδί με επιληψία μπορεί να χρησιμοποιεί computer υπό την προϋπόθεση ότι η οθόνη είναι ενδεδειγμένη για το computer και όχι μία κοινή οθόνη τηλεόρασης.
ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Συμπεραίνουμε, λοιπόν, πως το επιληπτικό σύνδρομο είναι μια πολύ συχνή νευρολογική πάθηση διαφορετικών ειδών, τα οποία πολλές φορές υποχωρούν με την αύξηση της ηλικίας . Ουσιαστική θεραπεία των αιτιών δεν υπάρχει , εν πρώτης, όμως, η αποτελεσματική αντιμετώπιση είναι η καλή γνώση των μηχανισμών που το προκαλούν κάθε σύνδρομο επιληψίας. Άλλοι παράμετροι είναι η άμεση ή η έμμεση παρέμβαση του ειδικού παιδαγωγού (βοηθητικού) προσωπικού και της διεύθυνσης με τους εκπαιδευτικούς του σχολείου, οι οποίοι με την διακριτική τους φροντίδα προς τον πάσχοντα πριν, κατά και μετά το επιληπτικό επεισόδιο στο χώρο του σχολείου θα αποφύγουν ακόμα και τον θάνατο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Βοζίκης, Α. & Νικολάκης, Δ. (2013). «Ψυχοκοινωνική εικόνα επιληπτικών ασθενών στην Ελλάδα». Το Βήμα του Ασκληπιού, 12/1:72-81, στο http:/www.vima- asklipiou.gr/volumes/2013/VOLUME%2001_13/VA_OP_2_12_01_13.pdf, πρόσβαση 6 Μαΐου 2017.
Chasnoff, I., Hughes, R., Ellis J. W. & Fainman, Z.(1995). Νέος οικογενειακός ιατρικός οδηγός. ΚΙΣΣΟΣ & Σακαρέλης.
Commission on Classification and Terminology of the International Against Epilepsy (1981) «Proposal for revised clinical and electroencephalographic classification of epileptic seizures ». Epilepsia, 22:489-501, από http:/www.ilae.org/Visitors/Documents/CommissionSeizuresEpilipsia1981.pdf, πρόσβαση 5 Μαΐου 2017.
Γκιάκα, Κ.(2013). «Η επιληψία στην Ιστορία». Epilepsy portal-Ελληνικό ενημερωτικό portal για την επιληψία, στο http:/Epilepsyportal,wordpress.com/2013/03/25/%CE%Β7-% CF%83 CF%84CE%B7%CE%BD-%C%B9%CF%83%CF%84%CF%81CE%B9%CE%B1/, πρόσβαση 5 Μαΐου 2017.
Μπαλoγιάννης, I. Σ. (1989). «Ψυχιατρική και Ποιμαντική Ψυχιατρική». Θεσσαλονίκη: Πουρνάρας Π.Σ.
Μπονάκης, Τ. (χ.χ.) «Επιληψία». Από http:/eclass.uoa.gr/modules/document/file.php/MED742%CE%95%CF%80%CE%B9%CE%BB%CE%87%CF%88%CE%AF%CE%B1%20%CE%9CE%CE%A0%CE%9F%CE%AD%CE%91%CE%9A%CE%97%CE%A3.pdf, πρόσβαση 20 Ιουνίου 2017.
Stoppard, M.(1988). Ιατρική εγκυκλοπαίδεια για μωρά και παιδιά. ΑΚΜΗ.
