Με αφορμή τον αναγκαστικά μονομερή δημόσιο διάλογο για την Πλατεία Νικ. Εμμανουήλ (Κεντρική Πλατεία) της πόλης του Τυρνάβου και σε σχέση με την πρόθεση της Δ.Α. να διαθέσει ένα αρκετά μεγάλο ποσό, σχεδόν υπερδιπλάσιο της συγκεκριμένης χρηματοδότησης από το πράσινο ταμείο, για την ανακατασκευή της, ενώ θα μπορούσε ίσως να φτιάξει άλλες πλατείες είτε στον Τύρναβο είτε στον Δήμο, που κατά γενική παραδοχή έχει ανάγκη ο τόπος, παρατίθενται προς αξιολόγηση τα κάτωθι:
Η πλατεία ανακατασκευάσθηκε περί το 1993 – 1994 στο πλαίσιο ενός γενικότερου σχεδιασμού πεζοδρομήσεων και αύξησης του κοινόχρηστου χώρου προς όφελος των πολιτών, ταυτόχρονα με τον περιορισμό της κυκλοφορίας των ΙΧ αυτοκινήτων στο κέντρο του Τυρνάβου. Η αρχιτεκτονική μελέτη του όλου εγχειρήματος ανατέθηκε στο Τυρναβίτη κ. Βασίλη Τσολάκη Αρχιτέκτονα Μηχανικό, που γεννήθηκε και μεγάλωσε στον Τύρναβο, προκειμένου να κατασκευαστεί ένα δημόσιο έργο για όλους τους Τυρναβίτες και όχι μόνο, με σεβασμό στην ιστορία του τόπου, αλλά εξυπηρετώντας ταυτόχρονα και τις λειτουργίες που πρέπει να έχει η πλατεία της πόλης.
Ο συμπολίτης μας Βασίλης Τσολάκης, στο πόνημά του (1994) για την Αρχιτεκτονική Μελέτη της κεντρικής πλατείας του Τυρνάβου, με τίτλο «Η Κεντρική Πλατεία του Τυρνάβου 1993, Μια πλατεία … Μια ιστορία … Μια μελέτη … Μια δοκιμασία …», αναφέρει πολύ εύστοχα κατά την άποψή μου, προσέξτε το 1994!!! «Πως μπορείς να κρατήσεις ζωντανές τις μνήμες που διαμόρφωσαν τη ζωή σου; Πως έχεις το δικαίωμα να προσθέσεις κάτι επιπλέον σε ένα τόπο, χωρίς να σβήσεις εικόνες, που χαράκωσαν την ψυχή του, αλλά και τις ψυχές των άλλων; Τι θα προκαλέσουν οι αλλαγές, που καλείσαι να κάνεις; …»
Ο συμπολίτης μας Βασίλης Τσολάκης, στις λίγες αυτές σειρές προσπάθησε να μοιραστεί μαζί μας το νομικό, το κοινωνικό, το συναισθηματικό, το ιστορικό και το ρεαλιστικό φορτίο, στο οποίο έπρεπε να δώσει πειστικές απαντήσεις πέραν των αμιγώς τεχνικών ζητημάτων, προκειμένου να παραδοθεί μία πλατεία που να συμφωνεί απολύτως με τις αποδεκτές μόνο απαντήσεις στα πιο πάνω ερωτήματα και κόκκινες γραμμές που η σύγχρονη επιστήμη θέτει και απαιτεί, κάτι το οποίο εξάλλου και ο ίδιος έθεσε όχι μόνο στον εαυτό του, αλλά και για λογαριασμό όλων των κατοίκων της γενέτειράς του και χρηστών του χώρου αυτού.
Είναι αλήθεια ότι η κεντρική πλατεία του Τυρνάβου, ανακατασκευάσθηκε λαμβάνοντας υπόψη μια σειρά λειτουργιών που απορρέουν από την λειτουργία του ίδιου του τόπου, εντασσόμενη σε ένα γενικότερο σχεδιασμό πεζοδρόμησης του ιστορικού κέντρου του Τυρνάβου και κυρίως παραδίδοντας στον πολίτη έναν ευρύτατο δίκτυο και πεζοδρόμων για ανθρώπινη χρήση, χωρίς αυτοκίνητα, ρύπανση και λοιπές οχλήσεις.
Με αφορμή την πρόθεση της Δ.Α. να αναμορφώσει την κεντρική πλατεία του Τυρνάβου, ο ίδιος ο μελετητής σε μία δημόσια παρέμβασή του στις 21-11-2020 στο www.paidis.com επισημαίνει μεταξύ των άλλων, δυστυχώς και τα εξής: «… Αργότερα τοποθετήθηκαν τα σκέπαστρα των καφετεριών τα οποία σήμερα καθιστούν αδύνατη μια τέτοια φωτογραφική τεκμηρίωση. Ίσως η παραβίαση ορισμένων χρήσεων (π.χ. εξάπλωση των τραπεζοκαθισμάτων πέραν των προβλεπόμενων για αυτή τη χρήση εκτάσεων κ.α.), ίσως να αλλοιώνει σήμερα την γενική εικόνα της πλατείας…».
Σήμερα, μετά από 30 σχεδόν χρόνια, διαπιστώνεται ότι υπάρχει κατάφωρη παραβίαση των χρήσεων όχι μόνο της πλατείας, αλλά σχεδόν του συνόλου των πεζοδρομηθέντων χώρων, αφού συγκεκριμένοι λίγοι, δεν σεβάστηκαν και δεν σέβονται τον χαρακτήρα και τις χρήσεις αυτών. Εύκολα μπορεί κανείς να εντοπίσει: παραβάσεις του Κ.Ο.Κ., καταστροφικές παρεμβάσεις που έγιναν κυρίως στην κεντρική πλατεία με τραυματισμό ή και καταστροφή των δομικών της στοιχείων, κ.λπ. με την ανοχή κακώς των εκάστοτε Δ.Α.
Ενδιαφέρον όμως έχει να προσεγγίσουμε και ενδεχομένως να αποδεχθούμε όσο πιο αντικειμενικά μπορούμε, μια ερμηνεία για το τι σημαίνει πλατεία σήμερα, πέραν των πολεοδομικών χαρακτηριστικών και ερμηνειών: Πλατεία είναι ο κοινόχρηστος χώρος μιας πόλης στον οποίο αποτυπώθηκαν και αποτυπώνονται στιγμές της ιστορίας της, ο τόπος των κοινωνικών προσμίξεων χωρίς αποκλεισμούς, ο τόπος που φιλοξενεί τις πολιτιστικές και κοινωνικές εκδηλώσεις, τις οικονομικές και πολιτικές δραστηριότητες, ο τόπος που διευκολύνει την ανάγκη συνεύρεσης των ανθρώπων της είτε για αναψυχή, είτε για ανταλλαγή απόψεων, κλπ.
Γενικότερα και περισσότερο εμπεριστατωμένα «η πλατεία αποτελεί τον κοινόχρηστο χώρο που χαρακτηρίζει όλες τις ελληνικές πόλεις και τους ελληνικούς οικισμούς. Εξυπηρετεί ανάγκες λειτουργίας του δομημένου χώρου, αλλά και κοινωνικές, πολιτιστικές, πολιτικές, οικονομικές ανάγκες. Λόγω της αποστολής της και των αξιών που κουβαλά (ιστορικών, κοινωνικών, πολιτιστικών κ.α.), συμβάλλει -συνδυαστικά με τον περίγυρο- στη δημιουργία πολιτισμικού τοπίου, γεγονός που υποδηλοί τη σημαντικότητα της παρουσίας της για τη συνέχεια ενός βασικού συνόλου, που διαμορφώνει ποιότητα και προοπτική.
Η πλατεία φτιάχτηκε για να λειτουργεί και να παράγει. Φτιάχτηκε για να είναι τόπος κι όχι χώρος. Είναι το ανοικτό πεδίο, το κενό, το ξάγναντο, το διέξοδο, το άφορτο, ο ανασασμός. Ταυτόχρονα αποτελεί πεδίο δραστηριοποίησης των ανθρώπων, τόπο συνεύρεσης, συναναστροφής, αναψυχής κι ανεμελιάς. Είναι τόπος λόγου, πράξης, παραγωγής, άσκησης πολιτιστικής, πολιτικής και κοινωνικής δραστηριότητας, πεδίο δράσης, αγώνων κι ανάπτυξης ιδεών. Είναι, γι’ όλα αυτά, το τοπόσημο που ανάχθηκε σε σύμβολο.» Για την αποκατάσταση της ηθικής, τα ανωτέρω μπορεί κανείς να τα βρει σήμερα στον απέραντο χώρο της πληροφορίας, είτε στο διαδίκτυο, είτε αλλού. (Μελέτη η οποία δημοσιεύθηκε την 24 Ιουνίου 2010, www.greekarchitects.gr.
Νομίζω ότι τα ανωτέρω με εκφράζουν απόλυτα αφού θεωρώ ότι είναι οι πιο πλήρεις απαντήσεις στο ερώτημα «τι είναι πλατεία». Αυτές τις ερμηνείες πρέπει να έχουν στο μυαλό τους τουλάχιστον, όσοι αναρωτιούνται «γιατί πρέπει να αναπλαστεί σήμερα η κεντρική πλατεία του Τυρνάβου;».
Παρατηρούμε ότι οι κόκκινες γραμμές και τα προσωπικά διλλήματα του μελετητή, στα οποία απάντησε με την συγκεκριμένη αρχιτεκτονική διαμόρφωση της κ. πλατείας του Τυρνάβου στο πλαίσιο της γενικότερης παρέμβασης στο ιστορικό κέντρο της πόλης το 1993 – 1994, ταυτίζονται με τις γενικότερες απόψεις της επιστημονικής κοινότητας, όπως διδάσκονται στα Πανεπιστήμια και όπως αποτυπώνονται 15 χρόνια αργότερα, στην πιο πάνω δημοσιευμένη εργασία αλλά και σε πολλές άλλες, που προφανώς ικανοποιούν το σύνολο σχεδόν των πολιτών όλων των πόλεων.
Και εκ του αποτελέσματος διαπιστώνεται ότι η κ. πλατεία καλύπτει όλα τα ανωτέρω αναφερθέντα με συνέπεια, εντασσόμενη όπως πιο πάνω αναφέρθηκε και όπως οι κ.κ. Τσολάκης Β. – Κουγιώνης Δ. ανέφεραν, σε ένα γενικότερο σχεδιασμό του κέντρου του Τυρνάβου και λαμβάνοντας υπόψη το «πεπερασμένο» μέγεθος του χώρου στο σύνολο. Συνεπώς παρέλκει οποιαδήποτε καταφατική απάντηση στο αν πρέπει σήμερα να ανακατασκευαστεί η κεντρική πλατεία του Τυρνάβου.
Τελευταία όμως διαπιστώνεται και στην πόλη μας, μια γενικότερη αλλαγή στη χρήση των ελεύθερων χώρων, γεγονός που βλέπουμε σε πολλές ελληνικές πόλεις. Ο δημόσιος χώρος μετατρέπεται σε «χώρο μονομερούς λειτουργίας καταστημάτων εστίασης, μέσω των χρόνιων καταλήψεων και δημιουργίας ενός τύπου «δουλείας» και συνεπώς κατοχύρωσης του δικαιώματος κατάληψης. Στο γεγονός αυτό συντελούν τόσο τα τραπεζοκαθίσματα, όσο και οι σταθερές κατασκευές.» Είναι εμφανείς οι αυθαιρεσίες που έχουν ενσωματωθεί δομικά στο χώρο της πλατείας και που περιλαμβάνουν εκσκαφές!!! δομικών στοιχείων, τοποθέτηση καλωδίων!!!, σωληνώσεων!!, περιορισμό του φυτικού κεφαλαίου, καταστροφές στο δάπεδο, τοποθέτηση παταριών, φωτιστικών σωμάτων, αφαίρεσης του υγρού στοιχείου, κατάληψης σχεδόν του 50 % του χώρου από τραπεζοκαθίσματα, σταθερές κατασκευές τεντών κ.λπ.
Έτσι σιγά – σιγά εκλείπουν όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που σηματοδοτούν την διαχρονική έννοια της πλατείας στη λειτουργία μιας πόλης και ενδεχομένως στην απώλεια της γενικότερης ιστορικής μνήμης. Οι δημόσιοι χώροι (πλατείες, πεζόδρομοι, κ.λπ.) παύουν πλέον να αποπνέουν το αίσθημα ότι ανήκουν στους ίδιους τους χρήστες, δηλαδή στους κατοίκους και επισκέπτες της πόλης. Κι ενώ ο Δήμος ουσιαστικά ουδεμία ωφέλεια έχει, χωρίς βεβαίως το ζήτημα να είναι εισπρακτικό ή οικονομικό, οι πλατεία από δημόσιος χώρος κινδυνεύει να χάσει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά που αφορούν μια ολόκληρη πόλη, που φιλοξενούν σχέσεις ανθρώπων, ποικίλες δράσεις των κατοίκων της, οικονομικές – εμπορικές συναλλαγές και πολλές ακόμη λειτουργίες, χωρίς κοινωνικούς ή οικονομικούς αποκλεισμούς.
Αυτού του είδους τα προβλήματα θεωρώ ότι πρέπει να εντοπισθούν, να αξιολογηθούν και τέλος να αντιμετωπισθούν ή και να περιορισθούν στα φυσιολογικά επίπεδα, αποδεκτά από την πόλη, προς όφελος μόνο των κατοίκων. Ο εμπορικός κόσμος θα πρέπει να στραφεί σε άλλα εργαλεία που του παρέχονται για την ικανοποίηση των οικονομικών τους προβλημάτων. Εκτός κι αν εμπορικό κόσμο εννοούμε Καταστήματα Υγειονομικού Ενδιαφέροντος.
Πολλά και διαφορετικά επιχειρήματα θα μπορούσε κάποιος να παραθέσει για την συγκεκριμένη πλατεία που η σημερινή Δ.Α. θέλει να ανακατασκευάσει, διαθέτοντας ένα αρκετά μεγάλο ποσό: από το Πράσινο Ταμείο κατά το μικρότερο μέρος, ενώ το υπόλοιπο και ενδεχομένως μεγαλύτερο από γενικά έσοδα του Δήμου, στα οποία συμβάλλουμε όλοι οι φορολογούμενοι κάτοικοι, όταν το προς διάθεση ποσό μπορούσε να το οδηγήσει για την κατασκευή ή ανακατασκευή άλλων πλατειών, όπου πάλι ωφελούμενος και χρήστης θα είναι ο πολίτης, ο κάτοικος, ο επισκέπτης του Τυρνάβου.
Δεν γνωρίζω τις λεπτομέρειες και τα τεχνικά χαρακτηριστικά της μελέτης που η Δ.Α. επιχειρεί να υλοποιήσει αν ενέχουν ή όχι τον χαρακτήρα της ανανέωσης και του εκσυγχρονισμού και δεν θέλω να εστιάσω στο αρκετά υψηλό κόστος της ανακατασκευής. Όμως αναπόφευκτα μπαίνει και οικονομικό ζήτημα δεδομένου ότι το ποσό της χρηματοδότησης είναι κατά πολύ υποπολλαπλάσιο εκείνου της μελέτης. Παρεμπιπτόντως θεωρώ ότι οι μεγάλες εκπτώσεις σε τέτοια έργα αποβαίνουν σε βάρος της ποιότητας του παραδοτέου έργου.
Πρέπει όμως να δούμε αν πράγματι αυτό το έργο έχει ανάγκη σήμερα ο τόπος; αν η ίδια η πλατεία χρειάζεται ανακατασκευή εκ βάθρων ή μικρές μόνο βελτιώσεις; εκεί όπου κατά την άποψή μου ανίδεοι και άσχετοι επέφεραν καταστροφές, όπως και στο σύνολο των περιμετρικών πεζοδρόμων, εκτός της προστασίας και του σεβασμού όλων μας. Πρέπει να δούμε αν μήπως χρειάζεται η συγκεκριμένη χρηματοδότηση να οδηγηθεί στην «περιφέρεια» του Τυρνάβου (για να μην χαθούν και τα χρήματα) στο πλαίσιο μιας ισόρροπης και αειφόρου ανάπτυξης. Θεωρώ ότι οι απαντήσεις στα ανωτέρω ερωτήματα είναι ευκολονόητα δεδομένες και ξεκάθαρες. Όχι!! ο τόπος δεν χρειάζεται σήμερα να αλλάξει την κεντρική πλατεία του Τυρνάβου, δεν είναι αυτό που πρέπει να γίνει σ’ αυτή, πέραν των όποιων μικρών παρεμβάσεων και επισκευών. Το έργο αυτό δεν αφορά την ισόρροπη και αειφόρο ανάπτυξη ούτε του Τυρνάβου, ούτε του Δήμου Τυρνάβου των 2 μεγάλων αστικών κέντρων και των 7 μικρών & 4 μικρότερων οικισμών του.
Όμως η Δ.Α. πρέπει να απαντήσει εάν από την συγκεκριμένη παρέμβαση: «Μπορεί να κρατήσει ζωντανές τις μνήμες που διαμόρφωσαν τη ζωή μας; Έχει το δικαίωμα να προσθέσει κάτι επιπλέον σε ένα τόπο, χωρίς να σβήσει εικόνες, που χαράκωσαν την ψυχή του, αλλά και τις ψυχές των άλλων; Αντιλαμβάνεται τι θα προκαλέσουν οι αλλαγές, που επιχειρεί να κάνει; …»
Αν παρ’ όλα αυτά η Δ.Α. προχωρήσει εν τέλει στην ανακατασκευή της Κεντρικής Πλατείας και δεν λάβει τουλάχιστον υπόψη της όλα τα ανωτέρω και ιδίως τις σημερινές απόψεις του αρχικού μελετητή κ. Βασίλη Τσολάκη στον οποίο πρέπει να προστρέξει, και δεν έχει την ομόφωνη ή έστω απόλυτη απόφαση παροχής σύμφωνης γνώμης του Δημοτικού Συμβουλίου, δηλαδή του συνόλου του λαού του Τυρνάβου, της κοινωνίας και όλων των κοινωνικών & παραγωγικών τάξεων, τότε θεωρώ πως κάποιους άλλους σκοπούς υπηρετεί και όχι το δημόσιο συμφέρον. Και αν πράγματι πάλι κάνω λάθος (πράγμα που εύχομαι), πάλι το μέγεθος της ματαιοδοξίας των ανθρώπων και της αλαζονείας της εξουσίας, είναι κάτι το επικίνδυνο που ο θυμόσοφος λαός συμπυκνώνει στις λίγες λέξεις : από τους σωτήρες ποιος θα μας σώσει;
Παρεμπιπτόντως, πως μπορεί να εξηγήσει κανείς με βάση τις δημοκρατικές αρχές που χαρακτηρίζουν τους πολίτες και την ιστορία του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Τυρνάβου, το υπέρτατο συλλογικό όργανο διοίκησης του Δήμου, δηλαδή το Δημοτικό Συμβούλιο, να απορρίπτει την πρόταση του κ. Δημάρχου και ένα υποδεέστερο συλλογικό όργανο, δηλαδή η Οικονομική Επιτροπή, να παρακάμπτει την συνολική τοποθέτηση του Δ.Σ. επ’ αυτής; Από την μη εκτέλεση του έργου, τελικά στην εκτέλεσή του; Θυμίζει λίγο από την Βουλή των Λόρδων, λίγο από την Κάτω βουλή, λίγο από τον «Βασιλιά Ήλιο» της Γαλλίας Λουδοβίκο ΙΔ΄ (το κράτος είμαι εγώ) …
Η εκτέλεση των δημόσιων έργων που έχει ανάγκη ο τόπος μας πρέπει να συνδέονται λειτουργικά με την ικανοποίηση των πραγματικών αναγκών του πολίτη όπως διαπιστώνονται κάθε φορά και να υπηρετούν με συνέπεια την ισόρροπη και αειφόρο ανάπτυξη όχι μόνο του κέντρου του Τυρνάβου, αλλά συνολικά της πόλης του Τυρνάβου. Το ίδιο βεβαίως ισχύει και για τον Αμπελώνα (υπάρχουν σχετικές προτάσεις στο προσκήνιο για υλοποίηση) και τις κοινότητες του Δήμου.
Μέσα από αυτό το πρίσμα θεώρησης των πραγμάτων και λαμβάνοντας υπόψη τα έργα που επίκεινται να κατασκευαστούν στην νότια είσοδο της πόλης του Τυρνάβου και των οδών Δημοκρατίας & Εθνικής Ανεξαρτησίας, τα έργα της βόρειας εισόδου της πόλης και της αναβίωσης των έργων που απαιτούνται για την υλοποίηση της εν δυνάμει «βόρειας παράκαμψης» του Τυρνάβου, αλλά και της αξιοποίησης της λιμνάζουσας στα συρτάρια του Δήμου κυκλοφοριακής μελέτης -ύστερα από επικαιροποίηση- που υπάρχει από προηγούμενη Δ.Α. η οποία συντάχθηκε σε συνεργασία με το Α.Π.Θ. και τον καθηγητή κ. Ταξιλτάρη,
Θεωρώ ότι “ο Τύρναβος, έχει ανάγκη από μια “ανοικτή” και διευρυμένη πλατεία-κέντρο, με έργα πεζοδρομήσεων και όχι από έργα της λογικής του “ράβε – ξήλωνε” χωρίς κάποια ουσιαστική αιτία”, πρόταση όπως συνοπτικά διατυπώθηκε από τον κ. Κουγιώνη.
