Ωστόσο, έστω με αργά βήματα, τα κοινωνικά χαρακτηριστικά του πληθυσμού εξελίσσονται εφόσον για παράδειγμα τα παιδιά εγκαταλείπουν σε μικρότερο ποσοστό από ό,τι παλαιότερα το σχολείο. Τα κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά της κοινότητας των Ρομά στην Ελλάδα παρουσιάζει η έκθεση της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας του υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, που ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο με χρηματοδότηση της Ε.Ε. και δημοσιεύει η «Κ».

Το 1% του πληθυσμού

Υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα κατοικούν 116.090 Ρομά, 38.529 οικογένειες, που αποτελούν το 1,11% του μόνιμου πληθυσμού της χώρας. Διαμένουν σε 142 δήμους σε όλη τη χώρα, αλλά οι περισσότεροι βρίσκονται στην Ανατολική Μακεδονία – Θράκη, στην Αττική, στη Θεσσαλία, στη Δυτική Ελλάδα και στην Κεντρική Μακεδονία. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, 52.983 άτομα, κατοικεί σε οικισμούς όπου βρίσκονται ανάμεικτα σπίτια με πρόχειρες κατασκευές, λυόμενα ή τροχόσπιτα.

Η μεγάλη απογραφή των Ρομά-1Περίπου 30.000 άνθρωποι κατοικούν σε «κανονικά» σπίτια ή διαμερίσματα, τα οποία κατά βάσιν βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές αλλά εντός του αστικού ιστού. Με βάση τα στοιχεία της καταγραφής, 13.786 άτομα κατοικούν μέσα στις πόλεις διάσπαρτα και είναι απολύτως ενταγμένα στις τοπικές κοινωνίες. Περίπου 20.000 άνθρωποι, όμως, ζουν σε πολύ δύσκολες συνθήκες σε καταυλισμούς με σκηνές, αυτοσχέδιες καλύβες ή παραπήγματα.

Ο πληθυσμός των Ρομά είναι πολύ νεανικός, το 47,40% είναι από 20 έως και 39 ετών. Μάλιστα το 19,8% του πληθυσμού είναι 20-29 ετών. Μόλις το 26,1% των Ρομά είναι 40-69 ετών, ενώ άνω των 70 είναι μόλις το 3,1% του γενικού πληθυσμού. Αξίζει να σημειωθεί ότι στον γενικό πληθυσμό άνω των 70 ετών είναι το 16,8%. Μόνο το 0,6% του πληθυσμού Ρομά είναι άνω των 80 ετών, ενώ στον γενικό πληθυσμό το αντίστοιχο ποσοστό είναι 7,3%.

Για τους Ρομά η επιθυμία να κάνουν οικογένεια και παιδιά είναι ενσωματωμένη στην παράδοσή τους, ενώ δεύτερες σκέψεις για τον τρόπο συντήρησης μιας μεγάλης οικογένειας ή μεγαλώματος των παιδιών δεν υπάρχουν. Αλλωστε συχνά το σχήμα των οικογενειών συμπεριλαμβάνει παππούδες, γιαγιάδες και άλλους συγγενείς που βοηθούν και στηρίζουν όπως μπορούν την οικογένεια.

Περισσότερο από το 50% του πληθυσμού είναι τρίτεκνες ή πολύτεκνες οικογένειες και μόνο 12% έχουν δύο παιδιά. Οι οικογένειες με ένα παιδί είναι μόνο το 5% του πληθυσμού. Οπως σημειώνουν οι ερευνητές, «διαπιστώνονται σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των παιδιών Ρομά και του γενικού πληθυσμού. Ειδικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία της καταγραφής, τα παιδιά Ρομά ηλικίας έως 18 ετών αποτελούν το 36,10% του πληθυσμού, ενώ σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής πληθυσμού του 2021 της ΕΛΣΤΑΤ, τα παιδιά του γενικού πληθυσμού ηλικίας έως 19 ετών αποτελούν το 18,6%».

Η διαβίωση

Προτιμούν να μένουν σε δικό τους κατάλυμα, ποσοστό 54% δηλώνει ότι έχει δικό του σπίτι, έστω και αν αυτό είναι μια καλύβα που δεν εξασφαλίζει συνθήκες υγιεινής, ούτε καν σύνδεση με ηλεκτρικό ρεύμα. Το 32% δηλώνει ότι κατοικεί σε παραχωρημένο κατάλυμα.

Η μεγάλη απογραφή των Ρομά-2Οι ερευνητές σημειώνουν ότι μόνο το 11% δήλωσε στα ερωτηματολόγια που απαντήθηκαν στο πλαίσιο της έρευνας ότι νοικιάζει σπίτι, «πιθανότατα γιατί η έλλειψη σταθερού εισοδήματος δεν τους δίνει πρόσβαση στην ενοικίαση, αφού δεν τους προτιμούν οι ιδιοκτήτες». Περίπου το 3% διαμένει σε παράγκες ή καταπατημένες κατασκευές.

Παρά τα συνήθη στερεότυπα, πάντως, γι’ αυτήν την ομάδα του πληθυσμού, οι Ρομά δεν μετακινούνται διαρκώς. Το 76% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι κατοικεί στο ίδιο μέρος πάνω από έξι χρόνια και μάλιστα ότι έχει επιλέξει το κατάλυμα με βάση το πού βρίσκονται τα υπόλοιπα μέλη της στενής ή και της ευρύτερης οικογένειας. Ανεξάρτητα από το μέγεθος των οικογενειών, που συνήθως είναι μεγάλο, οι περισσότεροι, το 46%, μένουν σε σπίτια με δύο δωμάτια, ενώ 24% μένουν σε καταλύματα με ένα δωμάτιο, με ό,τι αυτό σημαίνει για τη δυνατότητα να καλυφθούν οι διαφορετικές ανάγκες των μελών της οικογένειας, π.χ. τα παιδιά να διαβάσουν για το σχολείο.

Οι δύο στους δέκα δεν έχουν πρόσβαση σε ασφαλή και μόνιμη σύνδεση ηλεκτρικού ρεύματος και δύο στους δέκα επίσης δεν έχουν καθόλου ηλεκτρικό ρεύμα. Αν και το 68% των νοικοκυριών διαθέτει τουαλέτα (με καζανάκι) εντός του καταλύματος, περίπου ένα στα πέντε νοικοκυριά (22%) στερείται βασικής πρόσβασης σε εγκαταστάσεις υγιεινής, όπως τουαλέτα και ντους. Επιπλέον, μόλις το 34% διαθέτει λειτουργική πρόσβαση σε νιπτήρα, ενώ το 62% δηλώνει πως δεν έχει.

Η πρόσβαση σε τουαλέτα και ντους δεν έχει σχέση μόνο με την υγιεινή και την υγεία αυτή καθαυτή, σημειώνουν οι ερευνητές, αλλά και με το πώς υποδέχεται η κοινότητα, δουλειά, σχολείο, τους ανθρώπους αυτούς.

Η πλειοψηφία, το 98%, έχει κινητό τηλέφωνο, αλλά το 51% δηλώνει ότι δεν έχει πρόσβαση στο Διαδίκτυο. Το 90% έχει τηλεόραση, αλλά μόνο το 24% των οικογενειών διαθέτει υπολογιστή.

Η εργασία, η οποία όμως δεν είναι σταθερή και σίγουρη, είναι η βασική πηγή εισοδήματος για το 51% των Ρομά, ενώ ένα σημαντικό ποσοστό, το 45%, εξαρτάται για την επιβίωσή του από τα επιδόματα. Οι εργασίες στις οποίες απασχολούνται συνήθως οι Ρομά είναι επισφαλείς, χαμηλής εξιδίκευσης και χωρίς επίσημη καταγραφή.

Ο γάμος

Ο έγγαμος βίος ξεκινάει για τις κοπέλες κάποιες φορές από τα 11, συνήθως όμως η μέση ηλικία γάμου είναι τα 17, οπότε και αποκτούν το πρώτο τους παιδί. Κάποιοι άνδρες Ρομά παντρεύονται από τα 13, αλλά ο μέσος όρος ηλικίας γάμου για τα αγόρια είναι τα 19.

Οσον αφορά στην εκπαίδευση, ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού, το 14%, δεν γνωρίζει γραφή και ανάγνωση. Μόνο το 4% έχει απολυτήριο λυκείου και το 1% έχει πανεπιστημιακές σπουδές. Οσον αφορά στα παιδιά, η σχολική διαρροή έχει μειωθεί σημαντικά, επισημαίνουν οι ερευνητές, ειδικά από τότε που η παροχή επιδομάτων από το κράτος συνδέθηκε με την παρουσία των παιδιών στο σχολείο. Ομως το 17% των παιδιών δεν παρακολουθεί τακτικά το σχολείο.

kathimerini.gr

Προσοχή! Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των πληροφοριών του παραπάνω άρθρου ή μέρους αυτών μόνο αν αναφέρεται ως πηγή το https://paidis.com/ και υπάρχει ενεργός σύνδεσμος.