Τη συνολική αναπτυξιακή Στρατηγική της Περιφέρειας Θεσσαλίας μέσα από τα χρηματοδοτικά προγράμματα της νέας περιόδου 2014 – 2020 θα παρουσιάσει τις επόμενες ημέρες ο περιφερειάρχης και η διαχειριστική αρχή στους αιρετούς της περιφέρειας και στους εκπροσώπους των φορέων της Θεσσαλίας.
Κυρίαρχη κατεύθυνση της αναπτυξιακής στρατηγικής της Περιφέρειας είναι κατ’ αρχήν η ανάσχεση της αρνητικής εξέλιξης των κοινωνικοοικονομικών μεγεθών της, ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης και ύφεσης που πλήττει τη Χώρα, αλλά και ο αναπροσανατολισμός του αναπτυξιακού μοντέλου για έξυπνη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη και πέραν της περιόδου 2014-2020.
Στη βάση αυτή προσδιορίσθηκε ο Στρατηγικός Στόχος Ανάπτυξης της Περιφέρειας Θεσσαλίας για την περίοδο 2014-2020, ο οποίος προκύπτει από το Αναπτυξιακό όραμα της Περιφέρειας για το μέλλον της ως Περιφέρεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Συνοχής και είναι «ισχυρή και καινοτόμος οικονομία στην Ευρώπη, με επίκεντρο τον άνθρωπο και το περιβάλλον, μέσω της έξυπνης, βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης».
Ο Στόχος αυτός προσδιορίσθηκε στη βάσης της Περιφερειακής Έξυπνης Εξειδίκευσης, κατόπιν ευρείας και σε βάθος διαβούλευσης που έχει πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα, με τους τοπικούς κοινωνικούς, οικονομικούς και αυτοδιοικητικούς φορείς και από τα συμπεράσματα του Αναπτυξιακού Συνεδρίου της Περιφέρειας Θεσσαλίας. Διαμορφώθηκε δε έτσι, λαμβάνοντας επίσης υπόψη ότι, η οικονομική κρίση και η βαθιά ύφεση που διέρχεται η Χώρα και επηρεάζει ιδιαίτερα αρνητικά τα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά της Περιφέρειας Θεσσαλίας και τον κοινωνικοοικονομικό ιστό της, αφ’ ενός δεν οφείλεται αποκλειστικά στην μέχρι σήμερα αναπτυξιακή διαδικασία της Περιφέρειας, η οποία όντως έχει εμφανίσει έντονες διαρθρωτικές αδυναμίες, αφ’ ετέρου, ενδεχομένως, να έχει διάρκεια και να είναι μεγαλύτερης έντασης διαχρονικά.
Ταυτόχρονα, ο Στρατηγικός Στόχος της Περιφέρειας Θεσσαλίας συνάδει απόλυτα με το πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Συνοχής και της Στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και κατ’ ακολουθία με το Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων 2011, καθώς και με τις διατάξεις των νέων Κανονισμών της Ε.Ε. για την περίοδο 2014-2020.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της διαδικασίας έξυπνης εξειδίκευσης, η αναπτυξιακή στρατηγική της Περιφέρειας Θεσσαλίας δομείται σε οριζόντιες και κάθετες προτεραιότητες.
Οι οριζόντιες προτεραιότητες αφορούν στην αναβάθμιση της θεσμικής ικανότητας του περιφερειακού συστήματος καινοτομίας και περιλαμβάνουν: α) τη βελτίωση της ικανότητας σχεδιασμού και εφαρμογής τεκμηριωμένης, συνολικής και συνεκτικής περιφερειακής στρατηγικής για την καινοτομία, εφοδιασμένης με βρόχους ανάδρασης, β) τη βελτίωση της ικανότητας σχεδιασμού ερευνητικής στρατηγικής από τους δημόσιους ακαδημαϊκούς και ερευνητικούς οργανισμούς με παγκόσμια και περιφερειακή προοπτική, γ) την ανάπτυξη ικανοτήτων πρόβλεψης και διαχείρισης της εξέλιξης της τεχνολογίας, παραγόντων και κινδύνων του εξωτερικού περιβάλλοντος και των επιπτώσεών τους στο περιφερειακό σύστημα καινοτομίας και δ) την εγκαθίδρυση συστήματος διακυβέρνησης συμπεριλαμβανομένου και του υποσυστήματος παρακολούθησης και αξιολόγησης.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οι κύριες προκλήσεις που θα πρέπει να αντιμετωπίσει η Περιφέρεια Θεσσαλίας σε σχέση με την ΕΤΑΚ είναι οι εξής:
Η αναβάθμιση, η διατήρηση και η περαιτέρω αξιοποίηση του σχετικά ικανού ανθρώπινου κεφαλαίου.
Η ενίσχυση των δεσμών επιχειρηματικού – ερευνητικού τομέα με την υποστήριξη της περιφερειακής διοίκησης.
Η «υποβοηθούμενη διέγερση» της απορρόφησης γνώσης, του πειραματισμού και του επιχειρηματικού δυναμισμού.
Στις παραπάνω προκλήσεις κεντρικό ρόλο θα έχει ο ακαδημαϊκός / ερευνητικός τομέας που πρέπει ν’ αποτελέσει μοχλό για το μετασχηματισμό της περιφερειακής οικονομίας, συμβάλλοντας σε εξειδικευμένους τομείς και στην εφαρμοσμένη έρευνα σε εθνικό επίπεδο, ιδιαίτερα στην Ιατρική επιστήμη, με δεδομένο ότι ο τομέας της υγείας αναμένεται να εξελιχθεί σε ανερχόμενη δραστηριότητα στην Περιφέρεια. Αυτό περιλαμβάνει μεταξύ άλλων ενίσχυση των διασυνδέσεων του ακαδημαϊκού τομέα με την περιφερειακή οικονομία, μέσω δραστηριοτήτων μεταφοράς τεχνολογίας και ανταλλαγής γνώσεων· υποστήριξη από πλευράς των ακαδημαϊκών / ερευνητικών ιδρυμάτων για τη διάχυση γνώσεων και καινοτομιών που έχουν αναπτυχθεί αλλού επ’ ωφελεία της περιφερειακής οικονομίας.
Οι κάθετες προτεραιότητες αφορούν σε δύο κύριους πυλώνες, γύρω από τους οποίους αναπτύσσονται τρεις δορυφορικές δραστηριότητες. Ο πρώτος πυλώνας εστίασης της περιφερειακής στρατηγικής καινοτομίας είναι το αγροδιατροφικό σύμπλεγμα, ήτοι η θεώρηση του πρωτογενούς τομέα, της πρώτης μεταποίησης και του κλάδου τροφίμων – ποτών ως ενιαία περιοχή παρέμβασης. Τα πεδία παρεμβάσεων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας στην «καρδιά» του πρώτου πυλώνα είναι τα ακόλουθα:
α) Εκσυγχρονισμός και βελτίωση της περιφερειακής προστιθέμενης αξίας με χρήση τεχνολογικά οδηγούμενης καινοτομίας:
i) Ανάπτυξη νέων, ανταγωνιστικών και πιστοποιημένων ως προς την ποιότητα και τα χαρακτηριστικά, αγροτικών προϊόντων.
ii) Ανάπτυξη νέων, ανταγωνιστικών και πιστοποιημένων ως προς την ποιότητα και τα χαρακτηριστικά, προϊόντων στα τρόφιμα – ποτά αξιοποιώντας εισροές από τον πρωτογενή τομέα.
iii) Χρήση σύγχρονων τεχνολογιών και συστημάτων παραγωγής για μείωση των εισροών στην παραγωγική διαδικασία.
iv) Μείωση του κόστους παραγωγής και διάθεσης προϊόντων (συμπεριλαμβανομένων του ενεργειακού και του μεταφορικού).
v) Αξιοποίηση με εναλλακτικές χρήσεις των παραπροϊόντων του πρωτογενή τομέα, συμπεριλαμβανομένης και της χρήσης τους ως ενεργειακό πόρο.
β) Βελτίωση της περιφερειακής προστιθέμενης αξίας με προσαρμογή και χρήση οργανωτικών και προωθητικών καινοτομιών, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης ΤΠΕ, της ενίσχυσης των πηγών μοναδικότητας (π.χ., προϊόντα ΠΟΠ) και της σύνδεσης του τομέα με το «δημιουργικό» τουρισμό και την αναβάθμιση των ανθρώπινων πόρων.
γ) Εφαρμογή καινοτόμων εργαλείων στην αλυσίδα παραγωγής αγροδιατροφικών προϊόντων με στόχο τη μείωση του όγκου και της τοξικότητας των αποβλήτων τους καθώς και την περαιτέρω μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματός τους.
Για να επιτευχθεί ο επιζητούμενος οικονομικός μετασχηματισμός, πρέπει να υποστηριχθούν και άλλοι κλάδοι οικονομικής δραστηριότητας με προοπτική ανάπτυξης και να ενισχυθούν δραστηριότητες του τριτογενή τομέα με ισχυρή συσχέτιση με τις περιφερειακές εξειδικεύσεις.
Παράλληλα, με δεδομένες τις εξαιρετικά χαμηλές επιδόσεις στις δαπάνες Ε&Α από την πλευρά των επιχειρήσεων, τη διάρθρωση της οικονομίας και τα στοιχεία της κλαδικής συνεισφοράς στις δαπάνες Ε&Α των επιχειρήσεων, η κύρια πηγή από την οποία μπορεί να προέλθει σημαντική αύξηση στις δαπάνες Ε&Α, με ορίζοντα το 2020, είναι η μεταποίηση. Έχοντας υπόψη αυτή την παράμετρο, ο δεύτερος πυλώνας εστίασης της περιφερειακής στρατηγικής καινοτομίας είναι ο κλάδος του μετάλλου – δομικών υλών. Τα πεδία παρεμβάσεων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας στην «καρδιά» του δεύτερου πυλώνα είναι τα ακόλουθα:
α) Παράπλευρη διαφοροποίηση, με αξιοποίηση της υφιστάμενης γνωστικής βάσης και χρήση τεχνολογικά οδηγούμενης καινοτομίας για ανάπτυξη νέων προϊόντων, κατάλληλα πιστοποιημένων ως προς τα λειτουργικά χαρακτηριστικά ή / και την χρήση.
β) Μείωση του κόστους θερμικής ενέργειας με επανασχεδιασμό / εκσυγχρονισμό των ενεργοβόρων θερμικών διεργασιών και αξιοποίηση της βιομάζας ή των απορριμμάτων, με παράλληλη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των μονάδων.
γ) Βελτίωση της απορροφητικής ικανότητας του κλάδου, συμπεριλαμβανομένης και της στενότερης συνεργασίας του με το ακαδημαϊκό ή ερευνητικό δυναμικό της περιφέρειας.
δ) Υιοθέτηση οργανωτικών και προωθητικών καινοτομιών για την οικοδόμηση οικονομιών κλίμακας και τη μεγιστοποίηση των συνεργειών, βελτίωση της παραγωγικής ευελιξίας και ανάπτυξη νέων εξαγωγικών αγορών.
Ο ρόλος των δορυφορικών δραστηριοτήτων, δηλαδή της παραγωγής και εξοικονόμησης ενέργειας, της διαχείρισης του περιβάλλοντος και της ανάπτυξης του «δημιουργικού» τουρισμού κινείται στη λογική της ενίσχυσης της αποκαλούμενης ως Κυκλικής Οικονομίας (circular economy). Οι κλάδοι αυτοί αντιμετωπίζουν κρίσιμα προβλήματα στις αλυσίδες αξίας και δημιουργούν προϋποθέσεις βελτίωσης, είτε της ανταγωνιστικότητας ή του μεριδίου αξίας που καρπώνονται οι θεσσαλικές επιχειρήσεις / εκμεταλλεύσεις. Δημιουργούν επίσης τις προϋποθέσεις για πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα στην τοπική οικονομία με την ενεργοποίηση πεδίων επιχειρηματικής δραστηριότητας και αλυσίδων αξίας που βρίσκονται σε λανθάνουσα κατάσταση και συνεισφέρουν στην επίτευξη στόχων που είναι εκτός του πεδίου παρέμβασης της στρατηγικής καινοτομίας, κυρίως στο επίπεδο της αειφόρου ανάπτυξης.
Όσον αφορά το πεδίο των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών, πλέον της υιοθέτησης μέτρων τόνωσης της ζήτησης από την αγορά στους δύο κύριους πυλώνες, θα πρέπει να δρομολογηθούν άμεσα δράσεις περιορισμού του ψηφιακού αποκλεισμού και ενίσχυσης της χρήσης ψηφιακών υπηρεσιών χωρίς κλαδική ή χωρική στόχευση, από το σύνολο του πληθυσμού στη Θεσσαλία.
Στη βάση της παραπάνω στρατηγικής, η επίτευξη του Στρατηγικού Στόχου της Περιφέρειας, θα πραγματοποιηθεί με την αποτελεσματική και αποδοτική αξιοποίηση των διατιθέμενων πόρων που αναλογούν στην Περιφέρεια, από όλα τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ), τα οποία θα συγχρηματοδοτήσουν το Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ) της Χώρας, συμπεριλαμβανομένων και των αντίστοιχων εθνικών πόρων που αντιστοιχούν, κατά την περίοδο 2014-2020.
Για την επίτευξη του Στρατηγικού Στόχου ανάπτυξης της Περιφέρειας Θεσσαλίας, προσδιορίσθηκαν οι βασικές Αναπτυξιακές Προτεραιότητες, οι οποίες εξειδικεύουν το Στρατηγικό Στόχο και ως εκ τούτου και αυτές είναι απόλυτα συνυφασμένες με την Στρατηγική «Ευρώπη 2020», το Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων 2011, καθώς και με τις διατάξεις των νέων Κανονισμών των ΕΔΕΤ, οι οποίες όμως ανταποκρίνονται στα ιδιαίτερα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά (συγκριτικά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα) και προοπτικές στην Περιφέρεια.
Ειδικότερα, οι βασικές Αναπτυξιακές Προτεραιότητες της Περιφέρειας Θεσσαλίας, συμπεριλαμβάνοντας / ενσωματώνοντας τη στρατηγική της έξυπνης εξειδίκευσης για την περίοδο 2014 – 2020, είναι οι εξής:
α) Ανάσχεση της συρρίκνωσης της παραγωγικής / επιχειρηματικής δραστηριότητας και ενδυνάμωση της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων με παράλληλη προσέλκυση επιχειρηματικών επενδύσεων, έχοντας ως αιχμή την καινοτομία και την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της Έρευνας και της Τεχνολογικής Ανάπτυξης.
β) Ανάπτυξη, αξιοποίηση και αύξηση της συμμετοχής του ανθρώπινου δυναμικού στην αγορά εργασίας, καθώς και ενεργός ένταξη και κοινωνική ενσωμάτωση των κοινωνικά και οικονομικά ευπαθών ομάδων.
γ) Ενίσχυση των ερευνητικών υποδομών και των δεσμών του ερευνητικού τομέα της Περιφέρειας με την θεσσαλική επιχειρηματική / παραγωγική βάση, καθώς και με άλλους ερευνητικούς φορείς της Ελλάδας και του εξωτερικού.
δ) Συμπλήρωση – ολοκλήρωση διατηρήσιμων και ασφαλών υποδομών, για την ανάπτυξη και την απασχόληση.
ε) Προστασία του περιβάλλοντος και των φυσικών και πολιτιστικών πόρων μετάβαση σε μια οικονομία φιλική στο περιβάλλον, με επάρκεια πόρων για αγροτική, τουριστική και ολοκληρωμένη ανάπτυξη, απασχόληση και αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
στ) Βελτίωση της θεσμικής επάρκειας στη δημόσια διοίκηση και η διοικητική μεταρρύθμιση, για μια αποτελεσματική περιφερειακή δημόσια διοίκηση και αυτοδιοίκηση.
ζ) Ενδυνάμωση της χωρικής συνοχής και της ανάπτυξης, με άρση των ενδοπεριφερειακών / τοπικών κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων.
